Η οργάνωση των κομμάτων κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αι.

Δεκαετία του 1880 και μετά Πιο συγκροτημένα κόμματα ↓ Δεν διαλύονται μετά το θάνατο του αρχηγού τους Θέση στην πολιτική ζωή Έλλειψη τυπικής οργάνωσης Οικογενειοκρατία, πελατειακές σχέσεις, εξαγορά ψήφων Υποψήφιοι βουλευτές ↓ Όσοι είχαν δικό τους τοπικό κύκλο οπαδών → πελατειακές σχέσεις και εξυπηρετήσεις (κομματάρχες)

Εκλογικό σύστημα Ψήφος με σφαιρίδια → δυνατότητα να ψηφίζονται όλοι οι υποψήφιοι, θετικά ή αρνητικά Περιορίζεται όμως από το 1882 η ψήφιση θετικά υποψηφίων άλλων κομμάτων Περιορίζεται η εκλογή ανεξάρτητων τοπικών υποψηφιοτήτων Ανεξάρτητοι υποψήφιοι σε κομματικά ψηφοδέλτια Ο ρόλος των κομμάτων ενισχύεται – αποκτούν κύρος στη δημόσια ζωή

Η οργάνωση των κομμάτων Υποψήφιοι βουλευτές ↓ από μεσαία και ανώτερα κοινωνικά στρώματα – πολλοί δικηγόροι και δημόσιοι υπάλληλοι Κομματικά μέλη → και από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα Επικεφαλής ο ηγέτης (αρχηγός) Μετά η κοινοβουλευτική ομάδα → οι βουλευτές είχαν μεγάλη δύναμη λόγω της απαιτούμενης πλειοψηφίας για τη λήψη αποφάσεων → πίεζαν για διορισμούς και ευνοϊκές αποφάσεις για την περιφέρειά τους (ρουσφέτια)

Θετικά στοιχεία Αρνητικά φαινόμενα ↓ ↓ Δεν χρησιμοποιούσαν μεθόδους εξαναγκασμού (# εποχή Όθωνα και Βούλγαρη) Μόνο κάποιοι φανατικοί οπαδοί ή δημόσιοι υπάλληλοι Αρνητικά φαινόμενα ↓ Πατρωνία (διορισμοί, μεταθέσεις, δάνεια .. ) Συστηματική διαφθορά μέσω του κρατικού μηχανισμού

Γενικά χαρακτηριστικά των ελληνικών κομμάτων Δεν προέκυψαν ταξικά κόμματα λόγω των πελατειακών σχέσεων και της μεγάλης σχετικά κοινωνικής κινητικότητας Όλα τα κόμματα απευθύνονται στους αγρότες που είναι και το μεγαλύτερο μέρος του ενεργού πληθυσμού Τα δύο μεγάλα κόμματα δεν προσπάθησαν να δώσουν ένα τοπικό ή κοινωνικό –ταξικό στίγμα. Σχετική αυτονομία της πολιτικής ελίτ από την κοινωνία

Εμμανουήλ Ροΐδης (1836 - 1904) Ως οι Ινδοί εις φυλάς, ούτω και οι Έλληνες διαιρούνται εις τρεις τοιαύτας: α) Εις συμπολιτευομένους, ήτοι έχοντες κοχλιάριον βυθίζωσιν τούτο εις την χύτραν τού προϋπολογισμού. β) Εις αντιπολιτευομένους, ήτοι μη έχοντας κοχλιάριον ζητούν επί παντί τρόπω να λάβωσιν τοιούτον. γ) Εις εργαζομένους, ήτοι ούτε έχουν κοχλιάριον ούτε ζητούν τοιούτον, αλλά είναι επιφορτισμένοι να γεμίζωσι την χύτραν διά τού ιδρώτος των.