Έλενα Αναγνωστοπούλου ΓΛΩΦ 165 - ΣΥΝΤΑΞΗ Έλενα Αναγνωστοπούλου 2002

Μάθημα 6o/7ο ΦΡΑΣΤΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΔΟΜΗ ΣΥΣΤΑΤΙΚΩΝ II 2002

Θέματα προς συζήτηση Κύρια σημεία: Κριτήρια ανάλυσης σε συστατικά Κανόνες φραστικής δομής Κανόνες φραστικής δομής και επαναδρομή 2002

Κριτήρια ανάλυσης σε συστατικά Κατανομή Μετακίνηση Υποκαταστασιμότητα (Αντωνυμίες) Σύνδεση κατά παράταξη Το παράδειγμα προέρχεται από το "Συντακτικό της Νέας Ελληνικής" (ΟΕΔΒ) που, όπως γράφουν στον πρόλογο οι συγγραφείς του, "…στηρίζεται στην πρακτική των Συντακτικών της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, όπως και εκείνα στηρίζονταν στα διδάγματα του αρχαίου Τυπικού". 2002

Κατανομή Συγκεκριμένες κατηγορίες καταλαμβάνουν συγκεκριμένες θέσεις στην πρόταση. Αν βρούμε τα όρια (από πού αρχίζουν και πού τελειώνουν) αυτών των θέσεων, τότε μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι λέξεις που βρίσκονται μεταξύ αυτών των ορίων αποτελούν συστατικό συγκεκριμένης κατηγορίας. 2002

Παραδείγματα Οι ΟΦ απαντούν σε θέση Υποκειμένου, Αντικειμένου, Συμπληρώματος Προθέσεων. Όλες οι ακολουθίες λέξεων που απαντούν σ' αυτές τις θέσεις συνιστούν ΟΦ. Τυπική θέση ΕπιθΦ: μετά το συνδετικό, μεταξύ Άρθρου και Ονόματος 2002

ΟΦ-Υποκείμενα Ο Πέτρος ήρθε: Α + Ο<κύριο> = ΟΦ Αυτός ήρθε: Αντωνυμία = ΟΦ Ο φοιτητής ήρθε Α + Ο<κοινό> = ΟΦ Φοιτητές ήρθαν: Ο = ΟΦ Ψηλοί φοιτητές ήρθαν: Επιθ + Ο = ΟΦ Οι ψηλοί φοιτητές ήρθαν: Α+Επιθ+Ο= ΟΦ Οι ψηλοί φοιτητές της Ιατρικής ήρθαν: Α + Επιθ + Ο + ΟΦ<Γεν> = ΟΦ Οι ψηλοί φοιτητές που κρατούσαν προκηρύξεις ήρθαν: Α + Επιθ + Ο + Αναφορική Πρόταση = ΟΦ 2002

ΕπιθΦ : μετά το συνδετικό Ο Γιάννης είναι πιστός Επιθ= ΕπιθΦ Ο Γιάννης είναι περήφανος Ο Γιάννης είναι πιο περήφανος: Συγκρ + Επιθ = ΕπιθΦ Ο Γιάννης είναι πιο πιστός στους φίλους του : Συγκρ + Επιθ + ΠροθΦ= ΕπιθΦ Ο Γιάννης είναι περήφανος για τη συλλογή γραμματοσήμων του: Επιθ + ΠροθΦ = ΕπιθΦ 2002

Μετακίνηση Η μετακίνηση στην Αρχή της Πρότασης (Θεματοποίηση, Εστίαση) δείχνει ποιες ομάδες λέξεων είναι φράσεις: Τους εκπροσώπους των φοιτητών ο νέος υπουργός Παιδείας τους συνάντησε προχτές στο υπουργείο. (Θεματοποίηση ΟΦ) Τους εκπροσώπους των φοιτητών συνάντησε προχτές ο νέος υπουργός Παιδείας στο υπουργείο (Εστίαση ΟΦ) Αυτούς θα συναντήσω αύριο Με το αυτοκίνητο ο Πέτρος θα πάει στο Ηράκλειο αύριο (Θεματοποίηση ή Εστίαση ΠροθΦ) Πιστός στους φίλους του δεν πιστεύω ότι είναι ο Πέτρος (Θεματοποίηση ΕπιθΦ) 2002

Μετακίνηση και αμφισημίες Ο αστυνομικός είδε την κοπέλα με τα κιάλια: Ο αστυνομικός είδε [την κοπέλα [με τα κιάλια]] "Ο αστυνομικός είδε την κοπέλα που είχε τα κιάλια Ο αστυνομικός είδε [την κοπέλα] [με τα κιάλια] "Ο αστυνομικός είδε την κοπέλα χρησιμοποιώντας τα κιάλια" 'Οταν μετακινήσουμε την ΠροθΦ στην αρχή, η μόνη δυνατή ερμηνεία είναι η δεύτερη: Με τα κιάλια ο αστυνομικός είδε την κοπέλα Αυτό συμβαίνει επειδή υπάρχει ένας περιορισμός στις μετακινήσεις που απαγορεύει να μετακινηθεί μια ΠροθΦ μέσα από μία ΟΦ. 2002

Μετακίνηση και αμφισημίες ΙΙ Όταν μετακινήσουμε όλη την ακολουθία η μόνη δυνατή ερμηνεία είναι η πρώτη: Την κοπέλα με τα κιάλια ο αστυνομικός την είδε χτες Αυτό συμβαίνει επειδή μετακινούμε ένα συστατικό – μία φράση – και όχι δύο ανεξάρτητες μεταξύ τους φράσεις. 2002

Άσκηση στην τάξη Οι προτάσεις που ακολουθούν είναι αμφίσημες: Ήρθε χτες μια φίλη από το Παρίσι Ο Γιάννης χαιρέτησε το παιδί με το μαντίλι Ο σερβιτόρος καθάρισε το τραπέζι με τις χαρτοπετσέτες Θα συναντήσω τους καθηγητές εδώ Να χρησιμοποιήσετε το κριτήριο της μετακίνησης για να δείξετε τις δύο δυνατές δομικές τους αναπαραστάσεις. 2002

Υποκαταστασιμότητα Ένα άλλο διαγνωστικό κριτήριο είναι η χρήση στοιχείων που υποκαθιστούν φράσεις. Αντωνυμίες στη θέση ΟΦ: Ο άνθρωπος που συνάντησα στον διάδρομο πιστεύει ότι θα τον προσλάβουν για τη δουλειά. Η πριγκίπισσα ρώτησε τον ανόητο βασιλιά μας για τα σχέδιά του Η πριγκίπισσα ενημέρωσε τον ανόητο βασιλιά μας για τα σχέδιά της 2002

Υποκαταστασιμότητα ΙΙ Αντωνυμίες στη θέση Π' (δευτερεύουσας πρότασης): Η πριγκίπισσα είπε ότι θα παντρευτεί ένα φτωχό βοσκό αλλά ο βασιλιάς δεν το πίστεψε. Η πριγκίπισσα αποφάσισε να παντρευτεί ένα φτωχό βοσκό αλλά αργότερα το μετάνιωσε. Το αντωνυμικό στοιχείο "εκεί" στη θέση ΠροθΦ τόπου: Η πριγκίπισσα πρότεινε να πάνε στη Μαδαγασκάρη αλλά ο βασιλιάς δεν ήθελε να πάει εκεί. 2002

Υποκαταστασιμότητα ΙΙΙ "Το ίδιο" στη θέση ΡΦ ή ΕπιθΦ: Η πριγκίπισσα θα πάει στη Μαδαγασκάρη και ο βασιλιάς θα κάνει το ίδιο Η Μαρίνα έχει διορθώσει τα γραπτά και ο Γιάννης έχει κάνει το ίδιο Η Λουκία τηλεφώνησε και η Ιωάννα έκανε το ίδιο Η Μαρία είναι θυμωμένη με τη μητέρα της και το ίδιο είναι και η Κατερίνα. Το βιβλίο είναι πράσινο και το ίδιο είναι και το μολύβι. Η θάλασσα είναι γαλάζια και το ίδιο είναι και ο ουρανός. 2002

Σύνδεση κατά παράταξη Ένα ακόμη διαγνωστικό κριτήριο φραστικής δομής είναι η παρατακτική σύνδεση. Συνδέουμε παρατακτικά συστατικά της ίδιας κατηγορίας (Π', ΟΦ, ΡΦ, ΕπιθΦ, ΠροθΦ) και φτιάχνουμε μία φράση της ίδιας κατηγορίας. 2002

Δέντρα για δομές με παρατακτική σύνδεση ΟΦ 9 ΟΦ και ΟΦ 4 4 Ο φοιτητής ο φίλος του 2002

Δέντρα για δομές με παρατακτική σύνδεση ΡΦ 9 ΡΦ και ΡΦ 4 4 τρώει λύνει την άσκηση 2002

Δέντρα για δομές με παρατακτική σύνδεση ΕπιθΦ 9 ΕπιθΦ και ΕπιθΦ 4 4 καλός πιστός στους φίλους του 2002

Δέντρα για δομές με παρατακτική σύνδεση ΠροθΦ 9 ΠροθΦ και ΠροθΦ 4 4 Από τη Γαλλία από τη Γερμανία 2002

Δέντρα για δομές με παρατακτική σύνδεση Π' 9 Π' και Π' 4 4 ότι θα έρθει ότι θα μιλήσει στη συγκέντρωση 2002

Δεν επιτρέπεται Να συνδέσουμε παρατακτικά ακολουθίες λέξεων που δεν είναι συστατικά: *Ο βασιλιάς ζούσε σε και κυβερνούσε το κάστρο *Ο έμπορος της Βενετίας ήταν χρεοκοπημένος και της Αθήνας ήταν πλούσιος Να συνδέσουμε παρατακτικά ανόμοιες κατηγορίες: *Ο Γιάννης έγραψε ένα βιβλίο και στη γυναίκα του *Ο Γιάννης είναι έξυπνος και στο αυτοκίνητο 2002

Κανόνες Φραστικής Δομής Έχουμε ήδη δώσει γραφικές παραστάσεις των φράσεων και προτάσεων και άτυπους κανόνες παραγωγής τους. Η μορφή αυτών των κανόνων μέχρι στιγμής ήταν: Προθ + ΟΦ = ΠροθΦ Στις επόμενες διαφάνειες θα δείξουμε πώς αυτοί οι κανόνες μπορούν να τυποποιηθούν με τη μορφή κανόνων επαναγραφής που είναι context-free (δεν δηλώνουν περιβάλλον). Οι κανόνες αυτοί λέγονται context free, σε αντιδιαστολή προς τους κανόνες context sensitive, οι οποίοι δηλώνουν περιβάλλον. 2002

Κανόνες Επαναγραφής ΠροθΦΠροθ ΟΦ, ΟΦΑ Ο Οι κανόνες Προθ+ ΟΦ = ΠροθΦ, Α + Ο = ΟΦ γράφονται με τη μορφή: ΠροθΦΠροθ ΟΦ, ΟΦΑ Ο Με τους κανόνες φραστικής δομής αυτής της μορφής κάθε κατηγορία αναλύεται στα άμεσα συστατικά της, και έτσι φτάνουμε από την κορυφή στο πιο χαμηλό σημείο του δέντρου. Οι κανόνες αυτοί λέγονται "κανόνες επαναγραφής" επειδή κάθε κατηγορία επαναγράφεται στα συστατικά της, δηλαδή το κάθε σύμβολο που γράφεται στα αριστερά του βέλους αντικαθίσταται από τα σύμβολα στα δεξιά του βέλους. 2002

Κανόνες Context Free Οι κανόνες αυτοί λέγονται "context-free" επειδή δεν δηλώνεται το περιβάλλον στο οποίο ένα σύμβολο μπορεί να επεναγραφεί στα συστατικά του. Αντίθετα, υπάρχουν κανόνες που το περιβάλλον δηλώνεται και που γι'αυτό ονομάζονται "context sensitive". Context Free: Aψ Context Sensitive: Aψ /α__β, όπου "/", δηλώνει το περιβάλλον του Α, δηλαδή το Α επαναγράφεται σε ψ όταν βρίσκεται μεταξύ του α και β ή αΑβ αψβ. 2002

Ιδιότητες Κανόνων Φραστικής Δομής Στα αριστερά του βέλους πρέπει να έχουν ένα μόνο σύμβολο. Στα δεξιά του βέλους μπορεί να έχουν ένα ή και περισσότερα σύμβολα: ΡΦ Ρ, ΡΦ Ρ ΟΦ ΡΦ Ρ ΟΦ ΠροθΦ κλπ. Το βέλος παριστάνει την σχέση κυριαρχίας. Το σύμβολο στα αριστερά κυριαρχεί στα σύμβολα στα δεξιά. Τα σύμβολα στα δεξιά του βέλους γράφονται με τη σειρά που ακούγονται. 2002

Αλγόριθμος Γραφικής Παράστασης 1) Το σύμβολο στα αριστερά του βέλους αντιστοιχεί σε έναν κόμβο. 2) Τα σύμβολα στα δεξιά αντιστοιχούν σε σύνολο κόμβων που έχουν την ίδια σειρά με τα σύμβολα του κανόνα. 3) Το βέλος δηλώνει τη σχέση "άμεσης κυριαρχίας", δηλαδή "μητέρας-κόρης". Μητέρα: ο κόμβος που παριστάνεται με το σύμβολο στα αριστερά. Κόρη: ο κόμβος ή οι κόμβοι που παριστάνονται με τα σύμβολα στα δεξιά. 2002

Παράδειγμα ΡΦ  Ρ ΟΦ ΡΦ 2 Ρ ΟΦ ΟΦ  Α Ο ΟΦ Α Ο ΡΦ 3 Ρ ΟΦ Α Ο 2002

Κανόνες Εισαγωγής Λεξικών Στοιχείων Κανόνες Φραστικής Δομής: περιέχουν μόνο συντακτικές κατηγορίες, δηλαδή μη τερματικά σύμβολα, δηλαδή δεν περιέχουν λέξεις. Για να πάρουμε ακολουθίες που περιέχουν πραγματικές λέξεις, δηλαδή τερματικά σύμβολα χρησιμοποιούμε τους κανόνες εισαγωγής λεξικών στοιχείων. 2002

Κανόνες εισαγωγής λεξικών στοιχείων Κανόνες Επαναγραφής ΡΦ Ρ ΠροθΦ ΠροθΦ Προθ ΟΦ ΟΦ Α Ο Κανόνες εισαγωγής λεξικών στοιχείων Ργράφω Προθμε Ατο Ομολύβι ΡΦ 3 Ρ ΠροθΦ γράφω 3 Προθ ΟΦ με 2 Α Ο το μολύβι 2002

Ένα σύμβολο στα αριστερά, ένα και στα δεξιά Η βασική διαφορά ανάμεσα στους κανόνες εισαγωγής λεξικών στοιχείων και στους άλλους κανόνες φραστικής δομής είναι ότι στους κανόνες εισαγωγής λεξικών στοιχείων έχουμε υποχρεωτικά ένα σύμβολο στα δεξιά του βέλους, ενώ στους άλλους κανόνες μπορούμε να έχουμε περισσότερα του ενός σύμβολα. 2002

Επαναδρομή Οι κανόνες φραστικής δομής μας επιτρέπουν να εκφράσουμε τη βασική ιδιότητα της "επαναδρομής", της δυνατότητας δηλαδή να φτιάχνουμε προτάσεις που επεκτείνονται στο άπειρο επειδή μπορούμε να έχουμε κανόνες της εξής μορφής: ΡΦ  Ρ Π' (για τη δευτερεύουσα πρόταση), ΟΦ  Α Ο Π' (για την αναφορική πρόταση) 2002

Επαναδρομή Τέτοιοι κανόνες μας επιτρέπουν να βάζουμε προτάσεις μέσα σε άλλες προτάσεις, και έτσι μπορούμε να παράγουμε απεριόριστο αριθμό προτάσεων της μορφής: Ο Γιάννης νομίζει ότι η Μαρία νομίζει ότι η Κατερίνα γελάει. Ο Γιάννης νομίζει ότι ο Κώστας νομίζει ότι η Μαρία νομίζει ότι η Κατερίνα γελάει Αυτή είναι η γάτα που κυνήγησε το ποντίκι που έφαγε το τυρί. Αυτή είναι η γάτα που κυνήγησε το ποντίκι που έφαγε το τυρί που ήταν στο ψυγείο που αγόρασα προχτές. 2002