ΣΧΟΛΗ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΣΑΛΙΓΚΑΡΟΤΡΟΦΙΑ Μ.ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ 12/1/2005

ΕΙΣΑΓΩΓΗ(1) Κατανάλωση σαλιγκαριών από τη Παλαιολιθική, Μινωική, Ρωμαϊκή εποχή Εντατική κατανάλωση από τέλη 19ου αιώνα Στην Ελλάδα εξαγωγών ΄60, ΄70 ΄80, ΄90 εισαγωγές νωπών σαλιγκαριών

ΕΙΣΑΓΩΓΗ(2) Τελευταία χρόνια ενδιαφέρον και στη χώρα μας Γαλλία έχει τα περισσότερα εκτροφεία σαλιγκαριών και τη μεγαλύτερη παραγωγή -5.000 τόνους. Οι κλιματολογικές μας συνθήκες (ξηροθερμικό κλίμα, μεγάλη διάρκεια καλοκαιριού, υψηλές θερμοκρασίες) συγκριτικό πλεονέκτημα

ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΕΔΩΔΙΜΩΝ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ Φύλο: Μαλάκια (MOLLUSCA) Κλάση: Γαστερόποδα (GASTROPODA) Υποκλάση: Πνευμονοφόρα (PULMONATA) Τάξη: Στυλοματοφόρα (STYLOMATOPHORA) Οικογένεια: Ελικοειδή (HELICIDAE) Γένη: HELIX, EOBANIA, ACHATINA Ανήκουν σε διάφορα είδη αλλά από αυτά μας ενδιαφέρουν τα εξής :

Η. POMATIA (Πομάτια)– GROS BLANC, ESCARGOT DE BOURGOGNE (Γαλλία), CHIOCCIOLA DELLE VIGNE (Ιταλία) από τα πιο μεγάλα σαλιγκάρια της Ευρώπης διάμετρος 35-55 χιλ. ύψος 30-50 χιλ. χρώμα του κελύφους από υπόξανθο μέχρι καστανό, μονόχρωμο ή με εγκάρσιες ταινίες Σχηματίζει ισχυρό επίφραγμα - το πιο εμπορικό σαλιγκάρι ζευγαρώνει δύο φορές το χρόνο, Μάιο και Σεπτέμβριο Γεννά 20-80 αυγά Μέσο βάρος ανεπτυγμένου 20-25gr Ζει 4-7 χρόνια

Η.ASPERSA (Ασπέρσα)- Escargot petit gris (Γαλλία)- Brown garden snail (Αγγλία)- Κρητικός Κοχλιός ή Χονδρό 25-40 χιλ ύψος 20-40 χιλ διάμετρο κιτρινοκάστανο και παρεμβάλλονται σκούρες ζωνώσεις σάρκα εξαιρετικής ποιότητας 8-20γρ. Βάρος Υστερεί εμπορικά έναντι του POMATIA γιατί έχει μικρότερο μέγεθος και δεν σχηματίζει ισχυρό επίφραγμα. πλήρως προσαρμοσμένο στις ελληνικές κλιματολογικές συνθήκες γεννά ως 120 αυγά ζευγαρώνει δύο φορές το χρόνο, Μάιο και Σεπτέμβριο

H. LUCORUM (Λουκόρουμ) – ESCARGOT DE BOIS (ΓΑΛΛΙΑ)-ΜΑΥΡΟ Ή ΚΑΜΠΙΣΙΟ κέλυφος διαμέτρου 40-45 χιλ. ύψος 30-35 χιλ. χρώμα μελανοκαστανό-καστανό με 3-4 ταινίες λευκόφαιες Σχηματίζει επίφραγμα περισσότερο ή λιγότερο ισχυρό Βάρος ανεπτυγμένου 20-35γρ.

H. MELANOSTOMA (Μελανόστομα ) Κέλυφος διαμέτρου 33-42 χιλ., ύψος 26-31 χιλ χρώμα τεφροκαστανό-τεφρό, με 4 ασαφείς ταινίες σκοτεινότερης απόχρωσης σώμα χρώματος λευκοκυανού-φαιοκυανού καθαρά καμπίσιο είδος

ΕOBANIA VERMICULATA (Βερμικουλάτα) Κέλυφος διαμέτρου 33-42 χιλ. ύψος 26-31 χιλ Κέλυφος χρώματος τεφροκαστανού-τεφρού, με 4 ασαφείς ταινίες σκοτεινότερης απόχρωσης Το σώμα του είναι χρώματος λευκοκυανού-φαιοκυανού καθαρά καμπίσιο είδος

ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΟΥ

Σώμα Αποτελείται από την κεφαλή, τον πόδα και την κοιλιακή μάζα Η κεφαλή φέρει το στόμα, τέσσερις κεραίες και το γεννητικό πόρο Στις επάνω κεραίες βρίσκονται οι οφθαλμοί Οι κάτω κεραίες είναι τα κύρια όργανα της αφής Η κοιλιακή μάζα είναι κρυμμένη σχεδόν εξολοκλήρου μέσα στο κέλυφος Εκεί περιλαμβάνονται το πεπτικό, κυκλοφορικό, γεννητικό, αναπνευστικό και απεκκριτικό σύστημα

Κέλυφος Αποτελεί το μόνο αμυντικό μηχανισμό που διαθέτει το σαλιγκάρι Σχηματίζεται όταν το σαλιγκάρι βρίσκεται ακόμα μέσα στο αυγό Αποτελείται από ανθρακικά άλατα του ασβεστίου και μαγνησίου «Ασβεστοφόρα» κύτταρα τροφοδοτούν ειδικούς αδένες του μανδύα Η δράση των αδένων συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους Μετρώντας του δακτυλίους στο κέλυφος μπορούμε να προσδιορίσουμε την ηλικία του σαλιγκαριού 16-30% του ολικού νωπού βάρους του ζώου Η κατεύθυνση της περιέλιξης του κελύφους (δεξιόστροφο ή αριστερόστροφο) καθορίζεται γενετικά

Το πεπτικό σύστημα και η θρέψη στόμα, τη στοματική κοιλότητα, τον οισοφάγο, τους σιελογόνους αδένες, το στομάχι και το έντερο η στοματική τους κοιλότητα είναι εφοδιασμένη με ένα ξύστρο (radula) μεμβράνη που καλύπτεται από πολλά χιτίνινα δόντια, μέχρι και 20.000 μπορεί να απορροφήσει τροφή ίση με το μισό βάρος του σώματός του Το νερό το προσλαμβάνει από την τροφή ή μέσω του δέρματος του πόδα

Η αναπνοή αναπνευστική λειτουργία από τον πνευμονόσακκο διαμέσου του πνευμονοστόματος κουραστική και περίπλοκη ρυθμό 3 εισπνοών και εκπνοών σε κάθε πρώτο λεπτό επιδερμική αναπνοή

Κυκλοφορικό σύστημα αιμολέμφος και είναι υγρό, ιξώδες και άχρωμο στον αέρα τείνει στο μπλε λόγω της οξυγόνωσης μιας χαλκούχας μεταλλο-πρωτεϊνης της αιμοκυανίνης 20 παλμούς σε κάθε λεπτό Στους 38οC 100 παλμοί/λεπτό Στους 14οC 35 παλμοί/λεπτό Στους 9οC 11 παλμοί/λεπτό Στους 0οC 3 παλμοί/λεπτό Υπό τους 0οC 1 παλμός/λεπτό

Νευρικό σύστημα σειρά γαγγλίων που καταλήγουν στο στόμα, στις κεραίες, τους πνεύμονες και την καρδιά Η αφή- όσφρηση πραγματοποιείται κυρίως από τις χαμηλές κεραίες Η όραση είναι αδύνατη

Το γεννητικό σύστημα και η αναπαραγωγή ανεπαρκώς ερμαφρόδιτο αποκλείεται η αυτογονομοποίηση αρσενικό τμήμα : σπερματαγωγό, μαστίγιο που εκκρίνει το σπερματοφόρο και το πέος. θηλυκό τμήμα: ωαγωγός, λευκοματογόνος αδένας, βλεννογόνους αδένες γεννητική οπή λίγο πίσω και κάτω από τη δεξιά μεγάλη κεραία ακόντιο από CaCO3-ανταλλαγή σπερματοφόρων Απόθεση αυγών μετά από 8-10 μέρες αυγά άσπρα, στρογγυλά, μαλακά και ζελατινώδη Εκκόλαψη σε 14-16 μέρες για το H Aspersa

Η χειμέρια νάρκη α) μείωση της θερμοκρασίας σκάβει μία τρύπα 10 εκ.. θερμοκρασία για μια βδομάδα στους 10-12ο C και αύξηση υγρασίας, τότε πέφτει σε λήθαργο. Έχει 3 φάσεις: α) μείωση της θερμοκρασίας σκάβει μία τρύπα 10 εκ.. β) Αποτραβιέται στο κέλυφος και αποβάλλει ακαθαρσίες και περιττώματα. γ) εκκρίνει μια πυκνή λευκή βλέννα, πλούσια σε ασβέστιο που σκληραίνει όταν έρχεται σε επαφή με τον αέρα και κλείνει εντελώς το στοματικό άνοιγμα. Αυτό λέγεται επίφραγμα οι παλμοί της καρδιάς από 20-25/λεπτό πέφτουν σε 5-8 η αναπνοή σχεδόν μηδενίζεται Κατά τον πρώτο μήνα χάνει το 20% του βάρους

Ο καλοκαιρινός λήθαργος πρόσκαιρη έλλειψη τροφής ή αφόρητη ζέστη ή παρατεταμένη ξηρασία βγαίνει μόλις αποκατασταθούν οι φυσιολογικές κλιματολογικές συνθήκες

Εχθροί- Παράσιτα- Μύκητες- Βακτήρια Ποντίκια, αρουραίοι, τυφλοπόντικες, πουλιά Κολεόπτερα Δίπτερα Νηματώδης Τρηματώδεις Μυκητιάσεις αυγών (φουζάριο και βερτιτσίλιο) Βακτήρια (ψευδομονάδες και εντεροβακτήρια)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΣΑΛΙΓΚΑΡΟΤΡΟΦΙΟΥ ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΣΑΛΙΓΚΑΡΟΤΡΟΦΙΟΥ Επιλογή τοποθεσίας για την εγκατάσταση του εκτροφείου Αναγκαία έκταση Χαρακτηριστικά περιβάλλοντος Θερμοκρασία : όχι μέρη με <10οC για >4-5 μήνες Υγρασία εδάφους Ατμοσφαιρική υγρασία Ήλιος Χαλάζι Υψόμετρο Χαρακτηριστικά εδάφους Φυσική σύσταση εδάφους Χημική σύσταση εδάφους

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΣΑΛΙΓΚΑΡΟΤΡΟΦΙΟΥ ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΣΑΛΙΓΚΑΡΟΤΡΟΦΙΟΥ Γενικές εργασίες προετοιμασίας για εγκατάσταση σαλιγκαροτροφίου Καθαρισμός εδάφους Χωματουργικές εργασίες Φρεζάρισμα Δειγματοληψία και ανάλυση του εδάφους Διόρθωση των περιεκτικοτήτων σε ανθρακικό ασβέστιο και άργιλο Κατασκευή περιμετρικής περίφραξης: αποτροπή εχθρών (ποντίκια,αρουραίοι) Απεντόμωση εδάφους, ζιζανιοκτονία, λίπανση Εγκατάσταση κατάλληλου συστήματος ποτίσματος-δροσισμού Κατασκευή εσωτερικών περιφράξεων (πάρκα) Σπορά φυτών στο εσωτερικό των περιφράξεων Τοποθέτηση γόνου 6 Επιλογή του εκτρεφόμενου είδους

ΔΙΑΦΟΡΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΕΚΤΡΟΦΗΣ 1) Εποχιακή εκτροφή πάχυνσης σαλιγκαριών 2) Ανοιχτά εκτροφεία ολοκληρωμένου βιολογικού κύκλου 3) Μικτή εντατική εκτροφή

Εποχιακή εκτροφή πάχυνσης σαλιγκαριών(1) Απρίλιο – Οκτώβριο 280-340.000 σαλιγκάρια /στρ.(γόνος) 2.000-2800 κιλά εσωτερική περίφραξη: ρεύμα χαμηλής τάσης (≈12V) ή μίγμα γράσου, ποτάσα και αλάτι

Εποχιακή εκτροφή πάχυνσης σαλιγκαριών(2) Οι παλέτες αυτές καλύπτουν το 50% της επιφάνειας τριφύλλι – από 3η βδομάδα αλεσμένη τροφή από μίγμα σόγιας, καλαμποκιού, ισορροπιστή και μαρμαρόσκονης

Εποχιακή εκτροφή πάχυνσης σαλιγκαριών(3)

Εποχιακή εκτροφή πάχυνσης σαλιγκαριών (4) Συγκομιδή: σε «χέρια» ολοκληρωμένο εξωτερικό χείλος ελαφρώς ανασηκωμένο ξήρανσή για μια βδομάδα, σε κλειστό χώρο πολύ καλά αεριζόμενο συντήρηση σε ψυγεία στους 4οC

Ανοιχτά εκτροφεία ολοκληρωμένου βιολογικού κύκλου(1) Ιταλικό μοντέλο Εξωτερική περίφραξη: μεταλλική γαλβανισμένη λαμαρίνα Εσωτερική περίφραξη: διαμερίσματα (πάρκα) με φύλλα πλαστικό ή με δίχτυ κατάλληλα διαμορφωμένο στην κορυφή του σχήματος ανεστραμμένου U

Ανοιχτά εκτροφεία ολοκληρωμένου βιολογικού κύκλου(2) Τοποθετείται το σύστημα ποτίσματος και δροσισμού Φυτά: λάχανο, ραδίκια, αγκινάρες, ραπανάκι, μαρούλι, ηλίανθος, λάπαθο κ.α. δείκτης κατανάλωσης τροφής >5

Ανοιχτά εκτροφεία ολοκληρωμένου βιολογικού κύκλου(3) 20-25 γεννήτορες / m2 αναπαραγωγική περίοδο: ποσοστά θνησιμότητας 25-75% Ο μέσος αριθμός αυγών: 75 εκκολαπτικές απώλειες: 50-60% μεταφορά σε νέα πάρκα για πάχυνση με λευκές κόλλες χαρτί ή λευκά φύλλα πλαστικού θνησιμότητα κατά την πάχυνση >15% Διάρκεια πάχυνσης: 12-18 μήνες Απόδοση: 500-1200 κιλά/στρ.

Ανοιχτά εκτροφεία ολοκληρωμένου βιολογικού κύκλου(4)

Μικτή εντατική εκτροφή(1) να γεννηθούν και να εκκολαφθούν μέσα σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον στο κτίριο αναπαραγωγής και έπειτα να μεταφερθούν σε διχτυοκήπια κτίριο αναπαραγωγής επικρατούν ελεγχόμενες συνθήκες θερμοκρασίας, υγρασίας και φωτοπεριόδου διαχείριση των γεννητόρων χώρος ανάπτυξης θάλαμος αναπαραγωγής εκκολαπτήριο ψυχρός θάλαμος θερμός θάλαμος

Μικτή εντατική εκτροφή(2) αποκλειστικά τεχνητό σιτηρέσιο επώαση σε 10±3 μέρες εκκόλαψη πραγματοποιείται μέσα σε 24 ώρες

Μικτή εντατική εκτροφή(3) μεταλλικός σκελετός ύψος 3,00 m και πλάτος 20,00 m δίχτυ σκίασης - έδαφος πάρκου πιθανό επιστρώνεται με χαλίκι ταΐστρες και σκέπαστρα Πάχυνση : 3-4 μήνες θρέψη σαλιγκαριών: τεχνητό σιτηρέσιο από καλαμπόκι, σόγια, σιτάρι, πίτυρα, ανθρακικό ασβέστιο και ιχνοστοιχεία δείκτης κατανάλωσης τροφής 1,6

Μικτή εντατική εκτροφή(4) παραγωγικότητα 3,5-7,5 τόνους/έτος κόστος παραγωγής φτάνει στο 1,50 €/ κιλό προϊόντος κόστος εγκαταστάσεων για κτίριο αναπαραγωγής και 2 στρ, δυκτιοκηπίου: 120.000€

ΠΟΙΟΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ μακροσκοπικός έλεγχος: στα ζωντανά σαλιγκάρια με σκοπό τη διαπίστωση του είδους και της κατάστασης στην οποία βρίσκονται π.χ. ζωντανά ή νεκρά, άρρωστα, ετοιμοθάνατα ή σε κατάσταση σήψης εργαστηριακός έλεγχος: μικροβιολογικό έλεγχο αμέσως μετά τη θανάτωση των ζωντανών σαλιγκαριών αλλά και κατά τη διάρκεια της μεταποίησης για αναζήτηση παθογόνων βακτηρίων και μικροοργανισμών

ΕΜΠΟΡΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ 4 μεταποιητικές μονάδες σαλιγκαριών, στους Ν. Πέλλας και Θεσσαλονίκης Τρόποι διακίνησης: 1. Νωπά – ζωντανά: σε ξύλινα ή πλαστικά κιβώτια ή δίχτυα των 20-25 κιλών. 2. Κατεψυγμένα με κέλυφος: η σάρκα έχει αφαιρεθεί και αφού υποστεί επεξεργασία επανατοποθετείται μέσα στο κέλυφος με βούτυρο, μαϊντανό, σκόρδο και άλλα καρυκεύματα. 3. Σώματα σαλιγκαριών: ημι-επεξεργασμένα διατηρούμενα σε άλμη και διακινούνται σε μεγάλες συσκευασίες στη βιομηχανία. 4. Κονσέρβες: περιέχουν σώματα σαλιγκαριών επεξεργασμένα. Τα κελύφη τοποθετούνται χωριστά μαζί με την κονσέρβα. 5. Άδεια κελύφη: έχουν μεγάλη εμπορική αξία και προωθούνται στη βιομηχανία για να γεμιστούν με κρέας σαλιγκαριών..

ΤΩΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ - ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ Διάσπαρτες μονάδες σε διάφορες περιοχές όπως Βελβενδό Κοζάνης, Ομορφοχώρι Λάρισας, Ιεράπετρα, Ηράκλειο, Χανιά, Σητεία, Σάμο, Δράμα, Αλμυρό εντάχθηκαν για πρώτη φορά στον τελευταίο αναπτυξιακό νόμο τιμές χονδρικής: 3-3,5 €/kg εστιατόρια και ταβέρνες: 10-12€/kg σκληρός ανταγωνισμός από νέους "παίχτες" στη διεθνή αγορά όπως η Τυνησία και το Μαρόκο: 0,50 €/kg

Διατροφική αξία σαλιγκαριών ΒΟΔΙΝΟ ΠΟΥΛΕΡΙΚΑ ΙΧΘΥΕΣ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΑ Θερμιδική αξία(kcal/100 g) 163 120 70 60- 80 Πρωτεΐνες (%) 22,1 8,5 15 13,5 Λίπη (%) 11,5 12 1,5 0,5-0,8 Νερό (%) 72 70,6 81 83,8 Άλλα (%) 0,9 0,8 2,5 1,9 το λίπος των σαλιγκαριών παρέχει τα Ω3 λιπαρά οξέα, ο άνθρωπος δε μπορεί να τα συνθέσει και γι’ αυτό πρέπει να τα λάβει με τη διατροφή του καλή πηγή ασβεστίου, φωσφόρου, μαγνησίου, καλίου και νατρίου σελήνιο (27,4 μg/100mg): ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες προστατεύοντας από καρδιοπάθειες και καρκίνο

Τα σαλιγκάρια στη φαρμακευτική και την ιατρική τα αμινοξέα στη σάρκα και στο σάλιο α)ανακατασκευή των ιστών του πεπτικού συστήματος β)καθαρίζουν το δέρμα, το κάνουν μαλακό, Το έκκριμα του σαλιγκαριού χρησιμοποιείται και στην κοσμητική μείωση των ρυτίδων γήρανσης μείωση των λεπτών γραμμών του προσώπου Ελέγχει και απαλύνει τα σημάδια της ακμή Προκαλεί τη δημιουργία νέου κολλαγόνου τα σαλιγκάρια αποτελούν ακριβείς μετρητές του βαθμού μόλυνσης του εδάφους

Τα σαλιγκάρια στην κουζίνα μας Σαλιγκάρια µπουµπουριστά Υλικά 1 κιλό σαλιγκάρια 1 ποτηράκι κόκκινο κρασί ή ξίδι 1 ποτηράκι αλεύρι 1 φλιτζάνι ΕΞΤΡΑ ΠΑΡΘΕΝΟ ΕΛΑΙΟΛΑ∆Ο αλάτι πιπέρι δεντρολίβανο κοχλιοί κοκκινιστοί Υλικά 1 κιλό κοχλιοί μεγάλοι, 1 μεγάλο κρεμμύδι 1 ποτηράκι κρασί κόκκινο 1 κ.σ. πελτέ ή 2 τομάτες ελαιόλαδο αλάτι, πιπέρι, δάφνη