ΧΕΛΙΔΟΝΙΣΜΑΤΑ (κάλαντα της Άνοιξης ή κάλαντα του Μάρτη) ΧΕΛΙΔΟΝΙΣΜΑΤΑ (κάλαντα της Άνοιξης ή κάλαντα του Μάρτη)

ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΛΑΟΓΡΑΦΟ Δ. ΛΟΥΚΑΤΟ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΛΑΟΓΡΑΦΟ Δ. ΛΟΥΚΑΤΟ Επικά Ακριτικά, Κλέφτικα, Ιστορικά Λυρικά Παραλογές, της Αγάπης Οικογενειακά Νυφιάτικα, του Τραπεζιού, της Ξενιτιάς, Μοιρολόγια Κοινωνικά Αποκριάτικα, της Ταβέρνας, Σατιρικά, του Κλήδονα, Εργατικά Γνωμικά Αλφάβητοι, Επιγράμματα Παιδικά Νανουρίσματα, Ταχταρίσματα, Πρωτοβαδίσματα, Κυκλικά ή Πορευτικά του παιχνιδιού Θρησκευτικά Κάλαντα: Χριστουγέννων – Φώτων – Λαζάρου, Πάθη Εποχικά Πρωτοχρονιά, Χελιδονίσματα, Μάης, Περπερούνα

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ α/α ΚΑΛΑΝΤΑ… 1 Δωδεκαημέρου Χριστουγέννων 2 Πρωτοχρονιάς 3 Φώτων 4 της Άνοιξης ή του Μάρτη ή Χελιδονίσματα 5 του Λαζάρου

Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας την 1η Μαρτίου, τα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, γυρνάνε στα σπίτια κρατώντας ένα ομοίωμα χελιδονιού, την «χελιδόνα», και τραγουδούν τα χελιδονίσματα (κάλαντα της Άνοιξης ή κάλαντα του Μάρτη). Το έθιμο της χελιδόνας, έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα, και επιβιώνει μέχρι τις μέρες μας σε πολλά μέρη της Ελλάδας, όπως στην Ήπειρο, τη Μακεδονία, τη Θράκη και τα Δωδεκάνησα.

Παρ’ όλο που πέρασαν πολλοί αιώνες το ποιητικό κείμενο δεν άλλαξε και πολύ, το τραγούδι όμως ήταν διαφορετικό. Με τα χελιδονίσματα τα παιδιά καλωσόριζαν τον ερχομό της άνοιξης και οι νοικοκυρές τους έδιναν αυγά.

Το τραγούδι της χελιδόνας όπως διασώζεται από τον Αθηναίο (200 μ. Χ Το τραγούδι της χελιδόνας όπως διασώζεται από τον Αθηναίο (200 μ.Χ.) έχει μεγάλες ομοιότητες στον στίχο με τα σημερινά χελιδονίσματα: ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Ήλθε, ήλθε χελιδών  Ήρθε, ήρθ’ η χελιδόνα καλάς ώρας άγουσα καλούς ενιαυτούς  φέρνοντας καλοκαιριά και καλή χρονιά επί γαστέρι λευκά, επί νώτα μέλαινα  στην κοιλιά της άσπρη και στη ράχη μαύρη Παλάθαν συ προκύκλει εκ πίονος οίκου  Πέταξε μας μια αρμαθιά απ’ το πλούσιο σπίτι σου οίνου τε δέπαστρον, τυρών τε κάνιστρον  και μια κούπα με κρασί και πανέρι με τυρί και Πυρών α χελιδών και λεκιθίταν  και σταράκι η χελιδόνα και τσουρέκι Ουκ απωθείται. Πότερ’ απίωμες ή λαβώμεθα Δεν περιφρονεί. Τι θα γίνει; Φεύγουμε ή παίρνουμε; Ει μεν τι δώσεις ει δε μη, ουκ εάσομες  Αν μας δώσεις κατιτίς, ειδαλλιώς δε φεύγουμε Ή ταν θύραν φέρομες ή θυπερθυρον  ή την πόρτα παίρνουμε ή τ’ ανώφλι της Ή ταν γυναίκα ταν έσω καθημέναν  ή την κυρά που μέσα κάθεται) μικρά μεν εστί, ραδίως νιν οίσομες  μικρή είναι κι εύκολα την παίρνουμε Αν δη φέρης ρι, μέγα δη τι φέρεις  κι αν μας δώσεις κατιτίς κοίτα να ‘ν’ της προκοπής Άνοιγ’, άνοιγε ταν θύραν χελιδόνι  Άνοιγε, άνοιγε την πόρτα στη χελιδόνα Ου γαρ γέροντες εσμέν, αλλά παιδιά γέροντες δεν είμαστε, είμαστε παιδιά

1. ΑΙΑΝΗ ΚΟΖΑΝΗΣ Χελιδόνα έρχεται απ’ τη Μαύρη Θάλασσα έκατσε και λάλησε: μωρ’ καλή νοικοκυρά, σέβα, έβγα στο κελάρι, φέρε αυγά σαρακοστά και σκοινιά πεντηκοστά για να δέσουμε τον Μάρτη και τον τσιλιμπουρδάκη.// Αν δεν έχετε αυγά παίρνουμε την κλωσσαριά να γεννάει να κλωσσάει και να σέρνει τα πουλιά.

Το τραγουδάκι-καλαντάκι μας θυμίζει κάτι όσον αφορά τη μελωδία;

ΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΤΡΟ ΜΕΛΩΔΙΑ Χελιδόνα έρχεται Τροχαϊκό 7σύλλαβο μέτρο Α α απ’ τη Μαύρη Θάλασσα » Β έκατσε και λάλησε: Γ μωρ’ καλή νοικοκυρά, Δ σέβα, έβγα στο κελάρι, Τροχαϊκό 8σύλλαβο μέτρο Ε φέρε αυγά σαρακοστά ΣΤ και σκοινιά πεντηκοστά Ζ για να δέσουμε τον Μάρτη Η και τον τσιλιμπουρδάκη. Ιαμβικό 7σύλλαβο μέτρο Θ β Αν δεν έχετε αυγά Ι παίρνουμε την κλωσσαριά ΙΑ να γεννάει να κλωσσάει ΙΒ και να σέρνει τα πουλιά. ΙΓ

2. ΑΡΝΑΙΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ Χελιδόνα έρχεται από τη Μαύρη Θάλασσα θάλασσαν επέρασε, πύργον εθεμέλιωσε κι έκατσε και λάλησε κι έμαθε τα γράμματα, γράμματα βασιλικά που μαθαίνουν τα παιδιά.// Μάρτης μας ήρθε καλώς μας ήρθε, τα δέντρα ανθίζουν, τα λιβάδια πρασινίζουν// και τα ζώα χαίρονται, έξω ψύλλοι ποντικοί, μέσα υγεία και χαρά και το Πάσχα μας κοντά.// Να ζήσετε, ν’ ακούσετε χελιδόνα Αμήν!!!

ΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΤΡΟ ΜΕΛΩΔΙΑ Χελιδόνα έρχεται Τροχαϊκό 7σύλλαβο μέτρο Α1 α από τη Μαύρη Θάλασσα Ιαμβικό 8σύλλαβο μέτρο Α2 θάλασσαν επέρασε, Β1 β πύργον εθεμέλιωσε » Β2 κι έκατσε και λάλησε Γ1 κι έμαθε τα γράμματα, Γ2 γράμματα βασιλικά Δ1 που μαθαίνουν τα παιδιά. Δ2 Μάρτης μας ήρθε Τροχαϊκό 5σύλλαβο μέτρο Ε1 γ καλώς μας ήρθε, Ιαμβικό 5σύλλαβο μέτρο Ε2 τα δέντρα ανθίζουν, Ιαμβικό 6σύλλαβο μέτρο ΣΤ1 τα λιβάδια πρασινίζουν Τροχαϊκό 8σύλλαβο μέτρο ΣΤ2 και τα ζώα χαίρονται, Ζ1 έξω ψύλλοι, ποντικοί, Ζ2 μέσα υγεία και χαρά Η1 και το Πάσχα μας κοντά. Η2 Να ζήσετε ν’ ακούσετε Θ1 γ’ χελιδόνα Αμήν Θ2

3. ΡΟΔΟΥ Χελιδόνι πέταξε, ήβρε πύργο κι έκατσε και χαμοκελάδησε: Μάρτη, Μάρτη μου καλέ// Μάρτη, Μάρτη μου καλέ και Απρίλη θαυμαστέ όσοι εμείς οι μαθηταί μαθημένοι είμαστε// ν' αγοράζωμεν εφτά, να πωλούμε δεκαεφτά  το κρασί μες στο ποτήρι και τα σύκα στο μαντήλι// το κρασί μες στο ποτήρι και τα σύκα στο μαντήλι και τα σύκα στο μαντήλι και τ' αυγά μες το καλάθι.// Δώστε μας την όρνιθά σας μη μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα σας και την αμαρτία μας.// Πάνω απ' το κατώφλι σας έχει μία περιστέρα  ανοίξετε την πόρτα σας να πούμε καλημέρα.

3. ΡΟΔΟΥ www.youtube.com/watch?v=M8lyD4kolrM Στο τραγούδι εντοπίζουμε: το ομοίωμα της χελιδόνας μουσικά όργανα (βιολί, νταχαρές, τουμπελέκι) χορωδία μαθητών