Επιθετικότητα Επιθετικότητα είναι η συμπεριφορά που έχει στόχο να πληγώσει κάποιον ή να καταστρέψει κάτι. Η επιθετικότητα συνδέεται με κάποιες συγκινησιακές καταστάσεις (π.χ. θυμός). Σε αντίθεση με άλλες αντιδράσεις σε άλλου τύπου συγκινησιακές καταστάσεις, η επιθετικότητα έχει μελετηθεί πολύ περισσότερο από τους ψυχολόγους. Αυτό φαίνεται να συμβαίνει τόσο διότι η επιθετικότητα μπορεί να έχει σοβαρές επιδράσεις στην ατομική και τη συλλογική μας ζωή, όσο και επειδή δεν υπάρχει μία οικουμενικά αποδεκτή αιτία της επιθετικότητας.

Επιθετικότητα Σύμφωνα με την θεωρία του Freud, η επιθετικότητα αποτελεί μία ενόρμηση. Η επιθετική ενόρμηση δημιουργείται όταν η απελευθέρωση των σεξουαλικών μας (κυρίως) ενστίκτων ματαιώνεται. Η ματαίωση αυτή έχει σαν αποτέλεσμα τη συσσώρευση ενέργειας η οποία (εάν δε μετουσιωθεί) οδηγεί σε επιθετικότητα. Συνεπώς μπορούμε να διατυπώσουμε δύο υποθέσεις: Α. η ματαίωση είναι το κύριο αίτιο της επιθετικότητας Β. η επιθετικότητα έχει τα χαρακτηριστικά της ενόρμησης, σε ότι αφορά την έκλυσή της (συσσώρευση ενέργειας, έμφυτη αντίδραση).

Επιθετικότητα Εάν η επιθετικότητα έχει τα χαρακτηριστικά της ενόρμησης, τότε θα ήταν πιθανό να εντοπίζονται παρόμοιες επιθετικές συμπεριφορές και σε άλλα ζώα εκτός από τον άνθρωπο. Μία παλιά κριτική στη θεωρία του Φρόυντ για την επιθετικότητα επικεντρωνόταν στο ότι στα περισσότερα ζωικά είδη δεν παρατηρείται παρόμοια επιθετική συμπεριφορά με του ανθρώπου. Η άποψη αυτή τείνει να αλλάξει, καθώς έχουμε ενδείξεις για επιθετικές συμπεριφορές σε πρωτόζωα που προκαλούν φόνο, βιασμό, ακόμη και ένα είδος συνοριακών πολέμων μεταξύ ομάδων. Η διαφορά μεταξύ της επιθετικότητας των πρωτόζωων και των ανθρώπων έγκειται κυρίως στην κλίμακα αυτών των επιθετικών δραστηριοτήτων (π.χ. πόλεμοι).

Επιθετικότητα Η επιθετικότητα κάποιων ζώων φαίνεται ότι έχει βιολογικές βάσεις. Ο ερεθισμός μιας περιοχής του υποθαλάμου σε γάτες και αρουραίους, φαίνεται να προκαλεί μία «αυτόματη» επιθετική συμπεριφορά, ακόμη και σε περιπτώσεις που τα ζώα είχαν μεγαλώσει σε απομόνωση. Ωστόσο στα περισσότερα πρωτόζωα, φαίνεται ότι η επιθετική δραστηριότητα ελέγχεται από τον εγκεφαλικό φλοιό και όχι από δομές του μέσου εγκεφάλου. Αυτό έχει σαν συνέπεια η έκφραση της επιθετικότητας σε αυτά τα ζώα να επηρεάζεται από την εμπειρία. Για παράδειγμα ο ερεθισμός του υποθαλάμου κάποιων πιθήκων, δεν προκαλεί πανομοιότυπη επιθετική συμπεριφορά, αλλά εξαρτάται από την θέση του ατόμου στην κοινωνική ιεραρχία.

Επιθετικότητα Στους ανθρώπους, ο κυριότερος βιολογικός παράγοντας που έχει συσχετισθεί με την επιθετικότητα (στους άνδρες) είναι τα επίπεδα τεστοστερόνης στο αίμα. Όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο τεστοστερόνης τόσο υψηλότερο φαίνεται να είναι το επίπεδο της επιθετικότητας. Ωστόσο, όπως και στα πρωτόζωα, στον έλεγχο της επιθετικότητας φαίνεται να εμπλέκονται και γνωστικοί παράγοντες.

Επιθετικότητα Σύμφωνα με τη θεωρία της «κοινωνικής μάθησης», η επιθετικότητα βασίζεται στις εμπειρίες του οργανισμού. Το εάν ένας οργανισμός θα αντιδράσει επιθετικά σε μία κατάσταση ματαίωσης, εξαρτάται από το εάν έχει «μάθει» να αντιδρά με αυτό τον τρόπο. Η επιθετικότητα δεν είναι μία εγγενής ενόρμηση του οργανισμού αλλά μία μαθημένη απόκριση σε κάποιες καταστάσεις. Συνεπώς η επιθετική συμπεριφορά καθορίζεται από τους μαθησιακούς παράγοντες (ενίσχυση).

Η επιθετικότητα μπορεί να εκδηλωθεί ως αποτέλεσμα μίμησης. Μίμηση Η επιθετικότητα μπορεί να εκδηλωθεί ως αποτέλεσμα μίμησης. Σε διάφορες έρευνες έχει βρεθεί ότι παιδιά που έχουν παρακολουθήσει ενήλικους να συμπεριφέρονται επιθετικά, υιοθετούν τις συμπεριφορές των ενηλίκων. Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον εύρημα αυτών των μελετών είναι ότι ακόμη και αν η παρακολούθηση περιλαμβάνει μία ταινία (και όχι «ζωντανό πρότυπο») ακόμη και τότε τα παιδιά μιμούνται τις συμπεριφορές που παρακολουθούν. Αντίθετα, παιδιά που είναι στις ομάδες ελέγχου εμφανίζουν μικρότερη συχνότητα επιθετικών αποκρίσεων.

Ενίσχυση Μία άλλη μαθησιακή παράμετρος της επιθετικής συμπεριφοράς είναι η ενίσχυση. Οι μελέτες δείχνουν ότι τα παιδιά θα μιμηθούν επιθετικές συμπεριφορές προτύπων που έχουν παρακολουθήσει εάν αυτές ενισχυθούν παρά εάν τιμωρηθούν. Σημειώστε ότι η ενίσχυση λειτουργεί στο συγκεκριμένο μοντέλο μάθησης «εξ αποστάσεως». Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά μιμούνται ενισχυμένες επιθετικές πράξεις που παρατηρούν, παρότι δεν δέχονται τα ίδια την ενίσχυση.

Υπάρχει κορεσμός στην επιθετικότητα; Εάν η επιθετικότητα είναι μία ενόρμηση, τότε θα περίμενε κανείς ότι οι επιθετικές συμπεριφορές θα λειτουργούσαν «καθαρτικά», μειώνοντας την συσσωρευμένη επιθετική ενέργεια του ατόμου. Αντίθετα, εάν η επιθετικότητα είναι προϊόν μάθησης, τότε είναι πιθανόν να αυξάνεται η τάση μας για τέτοιες συμπεριφορές εφόσον ενισχύονται.

Υπάρχει κορεσμός στην επιθετικότητα; Οι περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι η εκδήλωση επιθετικών συμπεριφορών μπορεί να αυξήσει την επιθετικότητα. Το αποτέλεσμα αυτό επιβεβαιώνεται τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες. Αξιοσημείωτο είναι ότι θυμωμένοι συμμετέχοντες τείνουν να αυξάνουν την επιθετική τους συμπεριφορά σε σχέση με ήρεμους συμμετέχοντες. Αυτό δείχνει ότι η επιθετικότητα δεν λειτουργεί καθαρτικά. Ακόμη και σε περιπτώσεις όπου αναστέλλεται η επιθετικότητα λόγω τύψεων, τραυματισμού, κτλ., δεν έχει αποδειχθεί ότι μειώνεται η τάση για επιθετικότητα.

Υπάρχει κορεσμός στην επιθετικότητα; Ανάλογα αποτελέσματα έχουμε και από έρευνες που μελετούν την επίδραση της παρακολούθησης βίαιων προγραμμάτων στην αναστολή της επιθετικότητας. Τα παιδιά που παρακολουθούν βίαια τηλεοπτικά προγράμματα δείχνουν μεγαλύτερη επιθετικότητα από τα παιδιά που παρακολουθούν προγράμματα δίχως βία. Αυτό το αποτέλεσμα βέβαια δεν αποτελεί απόδειξη ότι τα βίαια προγράμματα προκαλούν περισσότερη επιθετικότητα, διότι αφορά συσχετιστικές μελέτες. Σε πειραματικές μελέτες ωστόσο έχει βρεθεί ότι μία ομάδα παιδιών που παρακολουθούσε βίαια προγράμματα για 1 εβδομάδα, αύξησε την επιθετικότητά της σε σχέση με μία ομάδα παιδιών που παρακολουθούσαν μη-βίαια προγράμματα για το ίδιο διάστημα (Steuer, et al., 1971)

Υπάρχει κορεσμός στην επιθετικότητα; Ένα ενδιαφέρον εύρημα των μελετών της επίδρασης των τηλεοπτικών προγραμμάτων στην επιθετικότητα των παιδιών είναι ότι τα κορίτσια σε γενικές γραμμές επηρεάζονται λιγότερο από τα αγόρια, δηλαδή δεν αυξάνεται η επιθετικότητά τους με την παρακολούθηση βίαιων προγραμμάτων. Γιατί νομίζετε ότι συμβαίνει αυτό; 2 πιθανοί παράγοντες: Α. δεν υπάρχουν αρκετά βίαια θηλυκά πρότυπα Β. δεν ενισχύεται η επιθετική συμπεριφορά από το κοινωνικό περιβάλλον για τα κορίτσια.