Σχιζοσυναισθηματικές διαταραχές Δημήτριος Γ. Κανδύλης καθηγητής ψυχιατρικής Α.Π.Θ

Σχιζοσυναισθηματικές διαταραχές Τι πραγματικά γνωρίζουμε; Τι πρέπει ακόμη να μάθουμε; Πώς θα τα μάθουμε;

ιστορική αναδρομή 28462 101 240 Kraepelin 1913 Bleuler 1924 Kasanin 1933 Langfelndt 1937 Angst 1979 Kant 1940 Mendlewicz 1980 Ey 1954 Brockington 1980 Leonard, Kleist 1957 Pichot 1986 Khvilivitsky 1957 Marneros 1986 Ferrandes 1959 Strömgren 1986 Mayer-Gross 1960 Vaillant 1962 Astrup & Noreik 1966 Perris 1966 Janzarik 1968 Kendell & Gourlay 1970 Schneider 1973 Kolb 1973 Wing 1974 Tsuang 1976 Welner 1977 Spitzer 1978 28462 101 240

εξέλιξη της έννοιας χωριστές οντότητες ή ψυχωτικό συνεχές Kahlbaum: vesania typica circularis Kraepelin, Bleuler: μεικτές ψυχώσεις Schneider: ενδιάμεσες περιπτώσεις Angst, Clayton: σχιζοσυναισθηματικές διαταραχές Σύγχρονες αντιλήψεις συνυπάρχων συνυπάρχων & διαδοχικός μονοπολικός διπολικός Kasanin: σχιζοσυναισθηματικές ψυχώσεις

Οι φαινομελογικές μορφές της φρενοβλάβειας Οι φαινομελογικές μορφές της φρενοβλάβειας Z Gesampt Neurol Psychiatrie 1920 … οι μορφές που δεν μπορούν να ταξινομηθούν στην πρώιμη άνοια ή στην μανιοκαταθλιπτική φρενοβλάβεια είναι δυστυχώς πολύ συχνές.( 30%) σελ. 26 ... έχουμε να κάνουμε με ένα τύπο διαταραχής στον οποίο τα κριτήρια που θεσπίσαμε για την πρώιμη άνοια και την μανιοκαταθλιπτική φρενοβλάβεια δεν είναι αρκετά επαρκή ώστε αξιόπιστα να συμπεριλαμβάνουν και αυτές τις περιπτώσεις σελ. 28

Lehrbuch der Psychiatrie 1937 Συνειρμηκές διαταραχές (Association) Διαταραχές συναισθήματος (Affect)   4 Α Αυτισμό (Autism) Αμφιθυμία (Ambivalence) Δευτερεύοντα συμπτώματα  Ψευδαισθήσεις – παραισθήσεις  Παραληρητικές ιδέες  Αποπροσωποποίηση  Κατατονικές εκδηλώσεις  Διάφορες διεγέρσεις και παρορμήσεις Μεικτή ψύχωση …μόνο η παρουσία των αποκληθέντων βασικών συμπτωμάτων και όχι η πορεία ή η έκβαση έχουν αποφασιστική βαρύτητα για τη διάγνωση της σχιζοφρένιας. σελ. 163

Εισαγωγή του όρου " σχιζοσυνασθηματικές ψυχώσεις « J. Kasanin 1933 "…ένα σύνολο περιπτώσεων που είναι αρκετά άτυπες. Αφορούν σχεδόν νέα άτομα, καλά προσαρμοσμένα κοινωνικώς, που αιφνιδίως εκδηλώνουν με δραματικό τρόπο ψύχωση και παρουσιάζουν μια κλινική εικόνα που μπορεί να θεωρηθεί είτε σχιζοφρενική είτε συναισθηματική και της οποίας η διαφορική διάγνωση είναι εξαιρετικά δύσκολη."

Η εμφάνιση των συμπτωμάτων συγχρόνως; αλληλοδιαδόχως; Η εμφάνιση των συμπτωμάτων συγχρόνως; αλληλοδιαδόχως; Feighner 1972 Spitzer 1978 Berner 1986 Kendell 1986 Schneider 1973 Angst 1986 Eggers 1986 Marneros 1986

χαρακτηριστικά σχιζοσυναισθηματικών ασθενών σύμφωνα με τον J. Kasanin Προηγούμενη προσβολή στο τέλος της εφηβείας Καλή προνοσηρή προσαρμογή Καλή γενική κατάσταση Αιφνίδια εισβολή Της εισβολής συνήθως προηγείται περιβαλλοντικό στρες Συναισθηματική αναταραχή, παραμόρφωση του έξω κόσμου, παρουσία λαθεμένων αισθητικών εντυπώσεων, απουσία παθητικότητας ή απόσυρσης Διάρκεια συμπτωμάτων από λίγες εβδομάδες έως λίγους μήνες Πλήρης αποκατάσταση της υγείας Μερικές φορές μέλη της οικογένειας παρουσιάζουν συναισθηματική διαταραχή

Οριοθέτηση ψυχικών διαταραχών

Ψυχώσεις του ενδιάμεσου χώρου Zwischen- Fälle 1930 Ψυχώσεις του ενδιάμεσου χώρου Ι ομάδα: σχιζοφρενικά + κυκλοθυμικά ΙΙ ομάδα: κυκλοθυμικές σχιζοφρενικές κρίσεις ΙΙΙ ομάδα: κυρίως σχιζοφρενική μανιοκαταθλιπτική απόχρωση κυρίως μανιοκαταθλιπτική σχιζοφρενική απόχρωση

Bouffées délirantes et psychoses hallucinatoires aigues 1954 χρόνιες Ψυχώσεις οξείες κρίσεις μανίας & κατάθλιψης παραληρητικές και ψευδαισθη- τικές κρίσεις και ονειροειδείς καταστάσεις Συγχυτικο-ονειρικές καταστάσεις

Manic-depressive heredity and remission. in schizophrenia Manic-depressive heredity and remission in schizophrenia B J Psychiatry, 1963 … σχεδόν κάθε σχιζοφρενής που παρουσιάζει υφέσεις Θα μπορούσε επίσης να διαγνωσθεί ως έχων σχιζοσυναισθηματική διαταραχή. σελ. 748

ICD-10 1. Συνυπάρχουν ταυτόχρονα και είναι έντονα και σαφή, σχιζοφρενικά και συναισθηματικά συμπτώματα ή σε απόσταση λίγων ημερών τα μεν από τα δε, στο ίδιο επεισόδιο της νόσου. 2. Ως συνέπεια των παραπάνω, το επεισόδιο της νόσου δεν πληροί τα κριτήρια είτε της σχιζοφρένειας είτε του καταθλιπτικού ή μανιακού επεισοδίου. 3. Ο όρος δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για ασθενείς, οι οποίοι εμφανίζουν σχιζοφρενικά και συναισθηματικά συμπτώματα μόνο σε διαφορετικά επεισόδια της νόσου.

ICD-10 1. πληρούνται τα κριτήρια μιας, σημαντικού ή εντόνου βαθμού, από τις συναισθηματικές διαταραχές (F30., F31., F32.) όπως αυτά έχουν ορισθεί για κάθε κατηγορία 2. υπάρχουν έκδηλα συμπτώματα τουλάχιστον μιας από τις διαταραχές F20.0-F23.0 για τον περισσότερο χρόνο για μια περίοδο τουλάχιστον δυο εβδομάδων 3. τα παραπάνω 1 & 2 κριτήρια μπορεί να εμφανίζονται κατά το ίδιο επεισόδιο της διαταραχής και από κοινού τουλάχιστον για ένα μέρος του επεισοδίου. Αμφότερα τα συμπτώματα του 1 & 2 πρέπει να προεξάρχουν στην κλινική εικόνα 4. Υπάρχουν όροι αποκλεισμού. Η κατάσταση να μην οφείλεται σε οργανική ψυχική διαταραχή (F00-F09), σε δηλητηρίαση, εξάρτηση ή στέρηση από ψυχοδραστική ουσία

DSM-IV Α. Μία μη διακοπτόμενη περίοδος ασθένειας στη διάρκεια της οποίας, για κάποιο χρόνο, υπάρχει ένα ΜΚ.Ε (καταθλιπτική διάθεση), είτε ένα Μαν.Ε, είτε ένα Μικ.Ε, ταυτόχρονα με συμπτώματα που πληρούν το κριτήριο Α της σχιζοφρένειας. Β. Κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου της ασθένειας, έχουν υπάρξει παραληρητικές ιδέες ή ψευδαισθήσεις, τουλάχιστον για 2 εβδομάδες, με απουσία προεξαρχόντων συμπτωμάτων διαταραχής της διάθεσης. Γ. Συμπτώματα που πληρούν τα κριτήρια για 1 επεισόδιο διαταραχής της διάθεσης είναι παρόντα σ’ ένα σημαντικό τμήμα της συνολικής διάρκειας των ενεργών και υπολλειμματικών περιόδων της ασθένειας. Δ. Η διαταραχή δεν είναι αποτέλεσμα της δράσης μιας ουσίας ή μιας γενικής ιατρικής κατάστασης.

Από ποια νόσο πάσχει ο ασθενής; Κ.Γ, 23 ετών Σχιζοφρενικό επεισόδιο Μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο μερικούς μήνες αργότερα ένα μανιακό επεισόδιο και μετά από μερικούς μήνες ένα σχιζοσυναισθηματικό επεισόδιο

ορισμός …το ουσιώδες πρόβλημα για την καθιέρωση διαγνωστικών κριτηρίων είναι συναφές προς το ερώτημα του πια συμπτώματα θα πρέπει να θεωρούνται σχιζοφρενικής και ποια συναισθηματικής προέλευσης. Berner & Lenz, 1986

Από ποια νόσο πάσχει ο ασθενής; Κ.Γ, 23 ετών Σχιζοφρενικό επεισόδιο Μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο μερικούς μήνες αργότερα ένα μανιακό επεισόδιο και μετά από μερικούς μήνες ένα σχιζοσυναισθηματικό επεισόδιο

Μείγμα σχιζοφρενικής και συναισθηματικής συμπτωματολογίας Σχιζοφρενείς με μερικά επεισοδιακά συναισθηματικά συμπτώματα Συναισθηματικοί με μερικά επεισοδιακά σχιζοφρενικά συμπτώματα Ως πάσχοντες, κατά τύχη, ταυτοχρόνως από σχιζοφρένεια και συναισθηματική διαταραχή Ως πάσχοντες από μια τρίτη μη συναφή ψύχωση Ως πάσχοντες από ενδιάμεσους τύπους που προκύπτουν από συνδυασμούς μερικών, αλλά όχι όλων, των άγνωστων αιτίων που προκαλούν σχιζοφρένεια και μερικών, αλλά όχι όλων, των άγνωστων αιτίων που προκαλούν τις συναισθηματικές ψυχώσεις Κάποιους συνδυασμούς των παραπάνω

The Cologne study (1986-1991) HABILOS study(1993-2000)  Σύγκριση σχιζοφρενικών, συναισθηματικών, σχιζοσυναισθηματικών διαταραχών Ν=402 Χρόνος παρακολούθησης 25,1 έτη Σχιζοφρενείς=148 Σχιζοσυναισθηματικοί=101 Συναισθηματικοί=106  μελέτη των σχιζοσυναισθηματικών μεικτών καταστάσεων Ν=277 Ηλικία 1ου επεισοδίου= 32,3 έτη Ηλικία στο τέλος της παρακολούθησης=47,9 έτη Διάρκεια της νόσου=15,7 έτη Ολικός αριθμός επεισοδίων=2119

The Schizoaffective phenomenon: the state of the art The Schizoaffective phenomenon: the state of the art Acta Psychiatr Scand 2003 Συνυπάρχων ( σχιζοκαταθλιπτικά, σχιζομανιακά, μεικτά επεισόδια) 2. Διαδοχικός ( σχιζοφρενικά, καταθλιπτικά, μανιακά, σχιζοκαταθλιπτικά, μεικτά διπολικά επεισόδια, κ.λ.π) 3. Μονοπολικός 4. Διπολικός 5. Μεικτός

The Schizoaffective phenomenon: the state of the art The Schizoaffective phenomenon: the state of the art Acta Psychiatr Scand 2003 1. Διπολικές σχιζοσυναισθηματικές ≠ Μονοπολικές σχιζοσυναισθηματικές διατ 2. Διπολικές σχιζοσυναισθηματικές ≈ Διπολικές συναισθηματικές (προνοσηρά, κοινωνικοδημογραφικά χαρακτηριστικά, πορεία, θεραπεία, προφύλαξη) 3. Μεικτές διπολικές καταστάσεις συναισθηματικών διαταραχών, Μεικτά διπολικά σχιζοσυναισθηματικά επεισόδια 4. Μεικτές σχιζοκαταθλιπτικές διαταραχές ίση συχνότητα Μεικτά συναισθηματικές διαταραχές

Το συνεχές των συναισθηματικών διαταραχών

Η θέση των σχιζοσυναισθηματικών διαταραχών στο νοσολογικό φάσμα Η θέση των σχιζοσυναισθηματικών διαταραχών στο νοσολογικό φάσμα Σχιζοφρένια συναισθηματικές διαταραχές σχιζοσυναισθηματικές διαταραχές

Επιδημιολογικά στοιχεία Επιπολασμός κατά τη διάρκεια της ζωής 0,5-0,8% 10-30% των λειτουργικών ψυχώσεων που εισάγονται σε δομές ψυχικής υγείας Azorin JM et al., Encephale, 31(3):359-365, 2005

Στατιστικά στοιχεία νοσηλείας Hospital Episode Statistics, Department of Health. England. 2002-03 43% , 57% 88% χρειάζεται εισαγωγή για νοσηλεία 70% αντιμετωπίσθηκε αρχικά σε τμήμα οξέων Μ.Ο ηλικίας νοσηλευθέντων 43 έτη Μ.Ο παραμονής 79,1 ημέρες, διάμεσος παραμονής 37 ημέρες 0,44% (232.955) των ημερών νοσηλείας σε νοσοκομεία 86% των προσελθόντων εκδήλωσαν το 1ο επεισόδιο μεταξύ 15 & 59 ετών 3% των προσελθόντων είχαν ηλικία >75 ετών

Σχιζοσυναισθηματικές ψυχώσεις≠ άτυπες ψυχώσεις Διαφορική διάγνωση Σχιζοσυναισθηματικές ψυχώσεις≠ άτυπες ψυχώσεις Κυκλοειδείς Perris 1986 Ψυχογενείς ψυχώσεις Strömgen 1986 Εξαπιναίον παραλήρημα Pichot 1986