Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ: ΙΣΤΟΡΙΑ, ΧΡΟΝΙΚΟ, ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Κυριαζίδου Κατερίνα Λαζαρίδου Κωνσταντίνα

ΕΚΤΑΣΗ Η έκταση που αφιερώνει στο γεγονός της Μικρασιατικής καταστροφής το λογοτεχνικό κείμενο είναι μεγαλύτερη από ό,τι των άλλων δύο κειμένων. Μας παρουσιάζει τα γεγονότα με περισσότερες πληροφορίες και λεπτομέρειες κάνοντας το κείμενο πιο ενδιαφέρον για τον αναγνώστη. Αρκετά μεγάλη είναι και η έκταση του χρονικού, που περιγράφει εκτενώς σκηνές της καταστροφής. Αντίθετα το ιστορικό κείμενο έχει μικρότερη έκταση, καθώς καταγράφει τα γεγονότα χωρίς περαιτέρω πληροφορίες.

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΦΟΡΤΙΣΗ Στα λογοτεχνικά κείμενα υπάρχουν σημεία με έντονο συναίσθημα. Ο ίδιος ο συγγραφέας που τα έχει βιώσει μας παρουσιάζει τα γεγονότα με ζωντάνια και παραστατικότητα. ‘’Ένα παράξενο πράγμα, είπε, πως ούρλιαζαν κάθε βράδυ τα μεσάνυχτα. Δεν ξέρω γιατί ούρλιαζαν πάντα εκείνη την ώρα. Ήμασταν στο λιμάνι κι εκείνες βρίσκονταν στην προβλήτα και τα μεσάνυχτα άρχιζαν να ουρλιάζουν. Για να σωπάσουν, ρίχναμε τον προβολέα πάνω τους. Αυτό πάντα έπιανε. Ανεβοκατεβάζαμε το φως του προβολέα πάνω τους δυο ή τρεις φορές για να πάψουν.’’ (Έρνεστ Χεμινγουέι, Στην προκυμαία της Σμύρνης).

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΦΟΡΤΙΣΗ Στο χρονικό υπάρχει συναίσθημα: π.χ. Μετά την τρομεράν σφαγήν, τίποτε άλλο δεν υπολείπετο παρά η πυρκαϊά διά να δοκιμασθή τόσον σκληρώς, ο χριστιανικός πληθυσμός της Σμύρνης. Τα αλλοφρονούντα πλήθη κυκλώνουν τους αμερικανούς ναύτας και ζητούν εν ονόματι του Σωτήρος να τους προστατεύσουν. Στο ιστορικό κείμενο δεν υπάρχει συναισθηματική φόρτιση, αφού δίνονται μόνο τα γεγονότα.

ΓΛΩΣΣΑ Η γλώσσα της λογοτεχνίας είναι πλούσια σε σχήματα λόγου, ενώ ουδέτερη, κυριολεκτική είναι η γλώσσα της ιστορίας. π.χ. Μαύρα σύγνεφα ανηφορίζανε και μπερδευότανε το 'να με τ' άλλο. Κόσμος, εκατοντάδες χιλιάδες κόσμος, τρελός από φόβο, αρχίνησε νά τρέχει απ' όλα τα στενοσόκακα και τούς βερχανέδες και να ξεχύνεται στην παραλία σαν μαύρο ποτάμι. (Διδώ Σωτηρίου, Ματωμένα Χώματα) Η πυρπόληση, η σφαγή και η αιχμαλωσία ήταν η τύχη των ελληνικών πληθυσμών και στη χερσόνησο της Ερυθραίας, στις Κυδωνίες και στην περιοχή της Προποντίδας. Οι άντρες μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα στο εσωτερικό, ενώ κάποτε και γυναικόπαιδα ακολούθησαν ανάλογη πορεία προς την ενδοχώρα. (ΙΜΕ-ιστορική καταγραφή)

ΑΠΟΔΟΣΗ ΕΥΘΥΝΩΝ Ευθύνες καταλογίζονται στα λογοτεχνικά κείμενα και στο χρονικό. Τι κάνουν, λοιπόν, οι προστάτες μας; Τι κάνουν οι ναυάρχοι με τα χρυσά σιρίτια, οι διπλωμάτες κι οι πρόξενοι τής Αντάντ! Στήσανε κινηματογραφικές μηχανές στα καράβια τους και τραβούσανε ταινίες τη σφαγή και τον ξολοθρεμό μας! Μέσα στα πολεμικά οι μπάντες τους παίζανε εμβατήρια και τραγούδια τής χαράς για να μη φτάνουν ίσαμε τ' αφτιά των πληρωμάτων οι κραυγές της οδύνης και οι επικλήσεις του κόσμου. Και να ξέρει κανείς πώς μια, μόνο μια κανονιά, μια διαταγή, έφτανε για να διαλύσει όλα κείνα τα μαινόμενα στίφη. Κι η κανονιά δε ρίχτηκε κι η εντολή δε δόθηκε!  (Διδώ Σωτηρίου, Ματωμένα Χώματα)

ΑΠΟΔΟΣΗ ΕΥΘΥΝΩΝ Και το φοβερώτερον είναι, ότι το όργιον αυτό του αίματος, του ολέθρου και των ποικίλων άλλων εγκλημάτων έγινεν υπό τα βλέμματα, τα χαιρέκακα συχνά χαμόγελα και τας επευφημίας ακόμη πολλάκις των πληρωμάτων των ξένων πολεμικών, ακόμη και των επισήμων εκπροσώπων των χριστιανικών δυνάμεων. (Χ. Αγγελομάτης, Χρονικόν Μεγάλης Τραγωδίας)