ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ-ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΕρευνητικΑ δεδομΕνα

4ο εργαστήριο: Παρασκευή 16/12/2011/«Σχολικός εκφοβισμός - Ας μην αφήσουμε τα παιδιά μόνα τους» Σεμινάριο για επαγγελματίες που εργάζονται σε υπηρεσίες κοινωνικής φροντίδας «Βία κατά των παιδιών -Ο ρόλος των επαγγελματιών»

Ο εκφοβισμός στο σχολικό πλαίσιο αναγνωρίζεται ως μια πρακτική βίας που ασκείται σκόπιμα και επανειλημμένα από ένα ή περισσότερα άτομα προς άλλα άτομα, με κύριο χαρακτηριστικό τις ασύμμετρες σχέσεις εξουσίας. Οι κοινωνικές αντιδράσεις από τους ενήλικες, ειδικούς και μη, επενδύονται με έντονο άγχος και πανικό και παρουσιάζουν την βία στα παιδιά και στους νέους ως μια "κρίση" για την οποία χρειάζεται να ληφθούν άμεσα και δραστικά μέτρα, εδώ και τώρα.

Αυτή η αίσθηση του επείγοντος και του ηθικού πανικού φαίνεται να συνδέεται κυρίως με το γεγονός ότι πρόκειται για "παιδιά και νέους", όχι και τόσο αθώα τελικά, που είναι σε θέση να κάνουν κακό σε συνομηλίκους τους. Κατά συνέπεια, οι παραδοσιακές μας βεβαιότητες για το νόημα και το status της παιδικής/ νεανικής ηλικίας αρχίζουν να διαβρώνονται. Είμαστε αναγκασμένοι ως ενήλικες να συζητήσουμε για παιδιά που «κινδυνεύουν» και για "επικίνδυνα" παιδιά.

Από την αρχή, κατανοούμε ότι κοινωνικές αντιδράσεις που εκδηλώνονται με την έννοια του ηθικού πανικού, σύντομα υποχωρούν και εξαφανίζονται από το δημόσιο λόγο. Από την άλλη πλευρά, ωστόσο, η βία δεν εξαφανίζεται. Ως ενήλικες, ολοένα και περισσότερο φοβόμαστε ότι δεν υπάρχει πλέον χώρος/ χρόνος όπου τα παιδιά είναι ασφαλή: σταδιακά, ο χώρος αυτός αρχίζει να μην είναι το σχολείο με τις πρακτικές του εκφοβισμού, αλλά ούτε και το σπίτι με την απειλή της παραμέλησης ή κακοποίησης.

Ερευνητικό Πρόγραμμα Αξιολόγησης Αναγκών και Ευαισθητοποίησης στο Θέμα του Εκφοβισμού (Βullying) μεταξύ μαθητών στο Σχολείο Το Διακρατικό Ευρωπαϊκό «Πρόγραμμα Αξιολόγησης Αναγκών και Ευαισθητοποίησης στο Θέμα του Εκφοβισμού (Βullying) μεταξύ μαθητών στο Σχολείο» διεξάγεται στη χώρα μας με την επιστημονική ευθύνη και τον συντονισμό του Αν. Καθηγητή Παιδοψυχιατρικής Ι. Τσιάντη. Φορέας υλοποίησης του Προγράμματος είναι η ΕΨΥΠΕ (Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου) σε συνεργασία με τον Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Υπεύθ: Αν. Καθηγ. Ι. Μπίμπου) και με συγχρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα ΔΑΦΝΗ (Project no: JLS/DAP/2005-1/040/YG).

Συμμετέχουσες χώρες και στόχοι του προγράμματος Στα πλαίσια της διετούς (3/2006-3/2008) διάρκειας του, το Πρόγραμμα διεξάγεται παράλληλα σε τέσσερις Ευρωπαϊκές Χώρες - Ελλάδα, Γερμανία, Κύπρος, Λιθουανία – και στοχεύει: α) Στην καταγραφή του προβλήματος του εκφοβισμού στο σχολείο. β) Στην ευαισθητοποίηση των εμπλεκομένων ομάδων (: μαθητών, εκπαιδευτικών, γονέων) για την πρόληψη του εκφοβισμού

Αποτελέσματα ποσοτικής μελέτης Από τα αποτελέσματα της ποσοτικής μελέτης σε 502 μαθητές (48.7%) και μαθήτριες (51.3%) τεσσάρων γυμνασίων (Α-Γ Γυμνασίου) της Θεσσαλονίκης σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές, καταγράφηκε ένα ποσοστό 7.8% λεκτικής βίας προς συνομηλίκους, και 4% σωματικής βίας (οι νέοι ως δράστες εκφοβισμού). Οι νέοι αντίστοιχα δήλωσαν σε ποσοστό 12% ότι δέχτηκαν λεκτική βία, σε ποσοστό 7.7% ότι οι συμμαθητές τους διαδίδουν ψέματα και φήμες για τους ίδιους και σε ποσοστό 5.9% ότι υπέστησαν πρακτικές κοινωνικού αποκλεισμού από τις ομάδες ή τις παρέες του σχολείου.

Ένα ποσοστό 10% των νέων δήλωσαν ότι φοβούνται μήπως υποστούν πρακτικές εκφοβισμού. Υποστηρίζουν ότι απουσιάζει η συνεργασία οικογένειας και σχολείου για την αντιμετώπιση αντίστοιχων εμπειριών (81.0%) καθώς και η ουσιαστική στήριξη είτε από το σχολείο (29.5% των καθηγητών προσπαθούν να σταματήσουν εμπειρίες εκφοβισμού) είτε από την οικογένεια (25.1% των νέων πληροφόρησαν τους γονείς τους για το τι συμβαίνει). Η πρακτική που υιοθετούν οι ίδιοι για να αντιμετωπίσουν ανάλογες καταστάσεις είναι συνήθως να τις αγνοούν (56.1%). Η πλειοψηφία των νέων δηλώνει ότι λυπάται όταν βρίσκεται μάρτυρας σε αντίστοιχες καταστάσεις (σε ποσοστό 80.3%).

Ενδεικτικά αποτελέσματα «Πόσο σου αρέσει το σχολείο»; ΔΕΝ ΜΟΥ ΑΡΕΣΕΙ ΚΑΘΟΛΟΥ:7.4% ΔΕΝ ΜΟΥ ΑΡΕΣΕΙ:6.6% ΟΥΤΕ.. ΟΥΤΕ...:35.4% ΜΟΥ ΑΡΕΣΕΙ:38.3% ΜΟΥ ΑΡΕΣΕΙ ΠΟΛΥ:12.4%

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ΑΓΟΡΙΑ: 48.7% ΚΟΡΙΤΣΙΑ:51.3% ΜΟΡΦΩΣΗ ΠΑΤΕΡΑ:Δ-Γ:12.2%,Λ:25%,Π: 35.7% ΜΟΡΦΩΣΗ ΜΗΤΕΡΑΣ: Δ-Γ:11.9%,Λ:28.6%,Π:40.3% ΑΠΟ ΑΛΛΗ ΧΩΡΑ: 9.2% ΦΙΛΟΙ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ:67.6% >4 ΜΟΥ ΑΡΕΣΕΙ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ:50.7%

ΕΙΔΗ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΟΡΟΙΔΙΑ-ΠΕΙΡΑΓΜΑΤΑ:56.7% ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ:14.9% ΦΥΣΙΚΗ ΒΙΑ:20% ΨΕΜΜΑΤΑ-ΦΗΜΕΣ:30.2% ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ:10.5% ΑΠΕΙΛΕΣ-ΕΞΑΝΑΓΚΑΣΜΟΣ:13.7% ΚΟΡΟΙΔΙΑ ΜΑΘΗΤΕΣ ΑΠΟ ΑΛΛΗ ΧΩΡΑ:26.6% ΧΕΙΡΟΝΟΜΙΕΣ ΣΕΞ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ:32.2%

ΣΥΝΕΒΗ ΣΕ ΜΕΝΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΚΟΡΟΙΔΙΑ-ΠΕΙΡΑΓΜΑΤΑ:12% ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ:5,6% ΦΥΣΙΚΗ ΒΙΑ:1.8% ΨΕΜΜΑΤΑ-ΦΗΜΕΣ:7.7% ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ:3.4% ΑΠΕΙΛΕΣ-ΕΞΑΝΑΓΚΑΣΜΟΣ:2.9% ΚΟΡΟΙΔΙΑ ΜΑΘΗΤΕΣ ΑΠΟ ΑΛΛΗ ΧΩΡΑ:4.3% ΧΕΙΡΟΝΟΜΙΕΣ ΣΕΞ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ:6.9%

ΠΩΣ ΑΝΤΙΔΡΟΥΣΑ ΟΤΑΝ ΜΟΥ ΣΥΝΕΒΑΙΝΕ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:11.1% ΑΓΝΟΟΥΣΑ:56.1% ΠΡΟΦΥΛΑΣΣΟΜΟΥΝ:21.3% ΚΛΑΜΑΤΑ:7.4% ΚΡΥΒΟΜΟΥΝ:6.1% ΦΙΛΟΙ:16.8: ΕΚΔΙΚΗΣΗ:26.6% ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΣΑ ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΟΥΝ:9.0% ΑΠΕΦΕΥΓΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ:31.6%

ΕΓΩ ΕΚΑΝΑ ΚΑΤΙ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΚΟΡΟΙΔΙΑ-ΠΕΙΡΑΓΜΑΤΑ:7.8% ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ:3.2% ΦΥΣΙΚΗ ΒΙΑ:4% ΨΕΜΜΑΤΑ-ΦΗΜΕΣ:1.6% ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ:2.7% ΑΠΕΙΛΕΣ-ΕΞΑΝΑΓΚΑΣΜΟΣ:1.8% ΚΟΡΟΙΔΙΑ ΓΙΑ ΜΑΘΗΤΕΣ ΑΠΟ ΑΛΛΗ ΧΩΡΑ:4.3% ΧΕΙΡΟΝΟΜΙΕΣ ΣΕΞ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ:4.5%

ΠΩΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣ ΩΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ ΚΑΝΩ ΤΟ ΙΔΙΟ:3.9% ΕΞΑΝΑΓΚΑΖΟΜΑΙ ΝΑ ΚΑΝΩ:2.2% ΔΕΝ ΚΑΝΩ ΤΙΠΟΤΑ, ΜΟΥ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΟΚ:6.3% ΔΙΑΣΚΕΔΑΖΩ:3.9% ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΩ:9.9% ΤΙΠΟΤΑ, ΠΙΣΤΕΥΩ ΟΤΙ ΘΑ ΠΡΕΠΕ:24.2% ΠΡΟΣΠΑΘΩ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΩ:49.6%

Δεδομένα ποιοτικής μελέτης Από τα αποτελέσματα της ποιοτικής μελέτης σε 14 ομάδες εστίασης με νέους από τα ίδια σχολεία, οι εμπειρίες εκφοβισμού συνδέθηκαν κυρίως με την κουλτούρα του σχολείου. Πολύ απλά, σε σχολεία όπου οι απόψεις των νέων απαξιώνονται («θεωρούν ότι περνάμε την εφηβεία και δεν μας δίνουν πολύ σημασία» «δεν υπάρχει περίπτωση να βρεις το δίκιο σου στο χώρο του σχολείου»), οι σχέσεις μεταξύ των συνομηλίκων συνδέονται με πρακτικές εκφοβισμού και θυματοποίησης.

ΟΜΑΔΕΣ ΕΣΤΙΑΣΗΣ 14 ΟΜΑΔΕΣ ΕΣΤΙΑΣΗΣ 5 ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΩΣ ΔΟΜΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΠΩΣ ΟΡΓΑΝΩΝΟΥΝ ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΤΟ ΛΟΓΟ ΤΟΥΣ –ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ

ΟΡΙΣΜΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ Σαφήνεια: αυτό που ξεχωρίζει τον εκφοβισμό από υπόλοιπες μορφές επιθετικότητας, η επαναλαμβανόμενη φύση του, που πυροδοτείται από την σιωπή και την αίσθηση αδυναμίας του ‘θύματος’. Αφορά τις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων άραγε;

Ευαισθητοποίηση οργανισμοί και ερευνητικά κέντρα, χαρακτηριστικά, λεπτομερής ταξινόμηση διαφορετικών μορφών συμπεριφοράς Ως ζήτημα παιδικής προστασίας παραγνωρίζοντας σύνθετες σχέσεις οικογένειας, σχολείου, κουλτούρας συνομηλίκων

Συζητήσεις ακαδημαϊκές και επαγγελματικές για ‘παθητικά’ θύματα και ‘σιωπηλούς μάρτυρες’ Το δικό μας θεωρητικό υπόβαθρο: 1)Νέα κοινωνιολογία της παιδικής ηλικίας 2)Κοινωνική πολιτική, δικαιώματα παιδιών 3)Κοινωνική δόμηση, διαλογική προσέγγιση Ρητορική οργάνωση του εκφοβισμού στους εφήβους

Άξονας συνέντευξης Ας συζητήσουμε για τις σχέσεις σας στο σχολείο: πώς νιώθετε; (σχέσεις τόσο με τους ‘μεγάλους’ όσο και με τους συνομήλικους- σύγκριση με τις σχέσεις στο σπίτι). Ας μιλήσουμε για τις φιλικές σας σχέσεις (πώς δημιουργούν σχέσεις, με τι κριτήρια, πώς νιώθουν, κοινωνική ταυτότητα Διαφωνίες και συγκρούσεις με την παρέα και τους συμμαθητές/ τις συμμαθήτριες (Αφορμές για διαφωνίες, συνεργασία & ανταγωνισμούς) Άσχημες εμπειρίες από τις κοινωνικές σας σχέσεις στο σχολείο (να αναφερθούν συγκεκριμένα παραδείγματα) Ποιοι σας στηρίζουν; Από ποιους ζητάτε βοήθεια (απόσταση, διαφοροποίηση, τρόποι αντιμετώπισης)

Ως ζήτημα κυριαρχίας (εκπαιδευτικού) έναντι υποταγής (μαθητών).

Σ: Έχετε το δικαίωμα να λέτε την γνώμη σας; 1Κ1:Το έχουμε, αλλά δεν μας ακούνε 1Α1:Νομίζουν ότι λέμε δικαιολογίες, ότι είναι δικαιολογίες[…..].Όταν πήγα επάνω να του μιλήσω, μου λέει εσύ τώρα τι είσαι; Μάγκας είσαι και κουνάς το δέντρο; Πάρτη την τσάντα σου και φύγε, χωρίς να του πω τίποτα, τίποτα δεν μπόρεσα, δεν ήθελα και να καρφώσω ποιοι άλλοι κουνούσαν το δέντρο 1Α2:Όπως και ένα άλλο παιδί που ήθελε να με υποστηρίξει και δεν μπορούσε να μιλήσει στο διευθυντή, έτρεμε, φοβόταν πάρα πολύ.

Τι λένε οι έφηβοι 4Κ1: όσον αφορά την κατάσταση στο σχολείο, αρχικά υπάρχει αυτό που λέμε οι ταμπέλες. Ο καθένας έχει μια ταμπέλα και ή τον σέβονται είτε όχι. Όμως από κει και πέρα, ο καθένας μπορεί να πατήσει πόδι και πολλοί το έχουν κάνει και ο καθένας μπορεί να κερδίσει τον σεβασμό που του αξίζει.

4Κ2: εμένα αυτό που με ενοχλεί στους καθηγητές είναι ότι μας αντιμετωπίζουν σαν να είμαστε εγκληματίες. Δηλαδή σα να έχουμε την διάθεση με το που πάμε στο σχολείο να τα καταστρέψουμε όλα, να κάνουμε κάθε είδους παράπτωμα 4 Α1: και έτσι από αυτήν την στάση των καθηγητών δημιουργούμε αρνητική εικόνα

Ως διαπραγμάτευση της ταυτότητάς τους

7 Α1:ήταν διαφορετική κατάσταση όταν ήρθα στο γυμνάσιο 7 Α1:ήταν διαφορετική κατάσταση όταν ήρθα στο γυμνάσιο. Στο δημοτικό ήμουνα πολύ καλός μαθητής. Αλλά όταν ήρθα εδώ, άλλαξα την τακτική μου να μην διαβάζω να μην περνιέμαι για φυτό και έτσι 7Κ1: μας ήρθαν πιο βαριά τα πράγματα 7 Α1: προσπαθούσα να αλλάξω τον χαρακτήρα μου. Να γίνω μάγκας, σαν τους άλλους το παραδέχομαι.

Ως σχέση με την αναπηρία

8 Κ1: όλο την κοροϊδεύουν, υπάρχει μια κοπέλα, κανένας δεν την κάνει παρέα, μόνο ο αδερφός της. Στην Τρίτη γυμνασίου είναι. Έχει μείνει 100 φορές. Έχει σύνδρομο down. Όλο με τον αδερφό της κάνει παρέα και με άλλο ένα παιδί, που έχει και αυτό πρόβλημα. Αργεί να πάρει μπρος, όλα τα αγόρια την πειράζουν και της λένε θέλεις να τα φτιάξουμε και αυτό χτυπάει άσχημα. Και αυτή δεν κάνει τίποτε, λέει άντε αφήστε με και τελεία.

Ως ενδοοικογενειακή βία

10 Α1: εγώ νιώθω πολύ καλύτερα στο σχολείο 10 Α1: εγώ νιώθω πολύ καλύτερα στο σχολείο. Εδώ έχω τους φίλους μου γιατί η μάνα μου με πρήζει κάθε μέρα και με βαράει. [γέλια και χειροκρότημα από την ομάδα] Σ: τι βρίσκετε αστείο; [όλοι μαζί]: και γιατί δεν το ξέραμε εμείς; μήπως σε δένει κιόλας με αλυσίδες; 10 Α1: ο πατέρας μου μερικές φορές μου φέρεται άσχημα όλοι περιπαιχτικά: με πειράζει με ενοχλεί, με κακοποιεί 10 Α1: ήθελα και θέλω να φύγω από το σπίτι. Είναι αλήθεια και δεν ντρέπομαι να το πω τώρα. Και αυτός που γελάει έχει τα ίδια με μένα και πολύ χειρότερα. 10 Α3:εντάξει προβλήματα με το σπίτι, άλλος πολύ άλλος λίγο. Εντάξει τώρα οι γονείς μου χώρισαν κλπ κλπ. Εγώ δεν έχω πρόβλημα, εγώ είμαι τελείως άσχετα, με τον θείο μου μένω. Έχω καλή σχέση και με τους δυο μια χαρά δηλαδή, αυτοί έχουν πολύ μεγάλο τουρνουά μεταξύ τους.

Ως διαφορά ως προς το φύλο

3Κ1: ας πούμε για να μαλώσουν αγόρια κορίτσια, μαλώνουν για ασήμαντους λόγους. Τα κορίτσια τσακώνονται για μυστικά. Κάποια κάνει το πρώτο βήμα. 3 Α1: τα κορίτσια μαλώνουν πιο εύκολα από τα αγόρια, αλλά όμως τα κορίτσια δεν πλακώνονται όπως τα αγόρια, άντε μια εύκολη παρεξήγηση και να πλακωθούμε για να δείξουμε τον ανδρισμό μας αμέσως. 3 Α2: τα αγόρια κάνοντας χαβαλέ κυρίως, και να μαλώσουμε τη μια μέρα, την επόμενη είναι σαν να μην έχει γίνει τίποτε. 3Κ1: τα κορίτσια είναι πιο ώριμα 3Κ2: μπα, τα κορίτσια ξέρουν να καλύπτονται καλύτερα.

Δεν υπάρχει πουθενά χώρος για ασφάλεια

10 Α1:Κυρία την σημερινή εποχή πολύ δύσκολα να βρεις κάποιον να εμπιστευτείς 10 Α2: Η εμπιστοσύνη δηλαδή πράγματι μόνο το συμφέρον, ο καθένας θέλει να σε καταστρέψει, θέλει να σε πουλήσει, θέλει να περάσει από πάνω σου για να είναι ο καλύτερος 13Κ1: δεν υπάρχει.. Ο καθένας επιβιώνει μόνος του. Οι σχέσεις δεν είναι σήμερα δεν μπορείς να εμπιστευτείς κανένα, κοιτάς και συ την πάρτη σου. Είναι δύσκολο να βρεις πραγματική φιλία στο σχολείο 13Κ2: πιστεύω ότι αυτή είναι η ζωή, σε χτυπάνε και προχωράς

Ποιοι βοηθούν; Οι γονείς; 2 Α1: δεν είναι στην ηλικία μας και δεν καταλαβαίνουν τα προβλήματά μας ακριβώς. Τα θεωρούν δεν τα βλέπουν σαν σοβαρά. 2K2: βασικά, μερικές φορές όταν πάω να της πω κάτι εντάξει, εγώ έχω τα δικά μου προβλήματα τώρα, δεν μπορώ να ασχολούμαι με τα δικά σου. Αλλά εντάξει έχουμε καλή σχέση. Μια κολλητή μου πριν λίγες μέρες είχε φύγει από το σπίτι και η μαμά μου την βοήθησε την φίλη μου και μ’ άρεσε και η μαμά της μου λέει να την προσέχω, γιατί είναι και αυτή χωρισμένη και μου δίνει κάποια ευθύνη και αυτό κάπως με βαραίνει αν και μου αρέσει κιόλας.

Μου λένε συνέχεια κάποια πράγματα που με κουράζουν/τα ίδια και τα ίδια. 8 Α1: οι γονείς, μια ζωή, οι γονείς είναι προστατευτικοί. Δεν μπορούν να καταλάβουν ότι μεγαλώσαμε και ότι μπορούμε να τα βγάλουμε πέρα. 9Κ1: και μένα η μάνα μου λέει συνέχεια πρόσεχε εκεί στο σχολείο, μην κάνεις κακές παρέες και τέτοια.

Οι καθηγητές; Δεν το παίρνουν στα σοβαρά 12 Α1: οι καθηγητές δεν βοηθάνε πολύ Σ: δηλαδή; 12 Α2: Όταν τους πιστέψουμε και πάμε να τους ζητήσουμε βοήθεια πολλοί είναι αυτοί που δεν κάνουν τίποτα, παρόλο που άλλα μας έλεγαν. 12 Κ1: αδιαφορούν 12 Α2: όχι δεν αδιαφορούν πηγαίνουν στον διευθυντή και μπλά μπλα και έρχονται και μας μαλώνουν οπότε 12Κ2:δεν το παίρνουν στα σοβαρά

Υπάρχουν καθηγητές που νοιάζονται για τα παιδιά, αυτοί είναι σωστοί, σαν δεύτερες μαμάδες 12 Α2: Πέρσι θυμάμαι όταν ήμουνα στην τάξη κλπ υπήρχαν κάποια παιδιά που με κορόιδευαν για διάφορους προσωπικούς μου λόγους. Και πήγαινα στην καθηγήτρια και της έλεγα απλά εκείνη τους μάλωνε αλλά όταν αυτοί συνέχιζαν δεν τους έδινε σημασία. Δεν έκανε τίποτε καθόλου. Έτυχαν και περιπτώσεις που οι καθηγητές βοήθησαν. Υπάρχουν καθηγητές που νοιάζονται για τα παιδιά, αυτοί είναι σωστοί, σαν δεύτερες μαμάδες.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Οι μαθητές που συμμετείχαν στις ομάδες υποστηρίζουν ότι η βία αφορά τόσο τις κοινωνικές σχέσεις των παιδιών με τους συνομηλίκους τους, όσο και των παιδιών με τους ενηλίκους –εκπαιδευτικούς και γονείς. Οι συγκρούσεις μεταξύ των συμμαθητών συχνά συζητιούνται ως απόπειρα διαπραγμάτευσης της θέσης τους στην κοινωνική ιεραρχία του σχολείου. Αυτή η διαπραγμάτευση συνδέεται με βία στις φιλικές τους σχέσεις, όταν η κουλτούρα του σχολείου συντηρεί τον αποκλεισμό συγκεκριμένων μαθητών.

Επισημαίνουν ότι η κυρίαρχη προσέγγιση με την οποία αναγνωρίζονται στο σχολείο είναι "τα παιδιά ως πρόβλημα", με έντονη δυσπιστία από την πλευρά των ενηλίκων-εκπαιδευτικών και με απουσία λόγου και «φωνής» στα σχολικά δρώμενα. Θεωρούν ότι οι ίδιοι αναγνωρίζονται είτε ως "προβλήματα" είτε ως "θύματα" σε ισχυρούς, αλλά και ασαφείς, για τους ίδιους τους νέους, λόγους περί κινδύνου και ευαισθησίας που χρησιμοποιούνται κατ’ εξοχήν από τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς.

ΑΣ ΣΚΕΦΤΟΥΜΕ: Ο κοινωνικός χώρος που απομένει για τους νέους στο σχολείο, ως χώρος όπου μπορούν να πειραματιστούν, και να δοκιμάσουν τις ιδέες τους έναντι των ενηλίκων, ολοένα και περιορίζεται.

Η σχολική βία ανησυχεί περισσότερο από τις εκδηλώσεις βίας στην κοινότητα, καθώς θεωρούμε τα σχολεία ως έναν ασφαλή χώρο για τα παιδιά και τους νέους. Ωστόσο, σήμερα, παρουσιάζονται ολοένα και περισσότερα ποσοστά βίας στο σχολείο .

Ο δημόσιος λόγος για τον προσδιορισμό της παιδικής/νεανικής βίας και για τις πρακτικές αντιμετώπισής της εξαντλείται συχνά στον ηθικό χαρακτήρα και στην φύση της παιδικής ηλικίας.

Κεντρικό δίλημμα: αν το να μιλάει κανείς για την καταπίεση που υφίσταται τον κάνει ‘αυτόν τον τύπο’ του ατόμου που καταπιέζεται, τότε προτιμά να σιωπά, για να αντισταθεί σε αυτήν την καταπίεση. Με έναν παράδοξο, ωστόσο, τρόπο φαίνεται να οδηγείται στην επανάληψη της θυματοποίησης.

Οι αποτελεσματικές λύσεις για επαρκείς παρεμβάσεις χρειάζεται να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τις ενήλικες αναπαραστάσεις για την ίδια την παιδική/ νεανική ηλικία, καθώς και τις απόψεις των ίδιων των νέων.

Νεότερα δεδομένα Ενδιαφέρων ο διπλός εκφοβισμός: ο «εξωτερικός» εκφοβισμός συνοδεύεται σταδιακά από τον «εσωτερικό»: ο νέος αρχίζει και εσωτερικεύει το βίωμα, αμφιβάλλει, φοβάται, παραιτείται… Το αν ένα παιδί γίνεται «χρόνιο» θύμα εξαρτάται από το πώς αντιμετωπίζει τις εμπειρίες του εκφοβισμού (Kanetsuna, Smith, & Morita, 2006).

Στρατηγικές παιδιών/εφήβων Εξαρτώνται από επίπεδο βίας στο σχολείο γενικά. Όταν το επίπεδο χαμηλό, τα θύματα δεν μιλούν, σε αντίθεση με το υψηλό επίπεδο, όπου απευθύνονται ευκολότερα σε ενήλικες (Heng, Leschied & Killip, 2009). Η χαλαρότητα στην αντιμετώπιση βοηθά τα παιδιά 12-13 χρονών(Φινλανδία Salnmivalli et al. 1996). Η στήριξη στον εαυτό, επίλυση προβλήματος, και η απόσταση, και η κοινωνική στήριξη (Kristensen & Smith, 2003). Τα κορίτσια δοκιμάζουν περισσότερες στρατηγικές από τα αγόρια, και τα κορίτσια που εκφοβίζονται αναζητούν σε μικρότερο βαθμό ενήλικη στήριξη ή στήριξη από συνομηλίκους, συγκριτικά με όσα δεν έχουν αντίστοιχες εμπειρίες (Skrzypiek, et al., 2011).

Τι ξέρουμε ότι κάνουν οι έφηβοι που εκφοβίζονται; Τα παιδιά με πολλαπλές εμπειρίες θυματοποίησης (και ποικίλες) αναζητούν λιγότερο βοήθεια (πχ το λέω σε ενήλικα ή φίλους). Πιθανόν να φοβούνται εκδίκηση (Skrzypiek, et al., 2011). Τα παιδιά που δεν εκφοβίζονται προτείνουν πιο πρακτικούς τρόπους για τον εκφοβισμό συγκριτικά με τα παιδιά «θύματα» που έχουν ζήσει την ντροπή, τον ψυχικό πόνο και την αίσθηση αδυναμίας να αντιδράσουν.

Τι ξέρουμε ότι κάνουν οι έφηβοι που εκφοβίζονται; Απομονώνονται κοινωνικά, αποφεύγουν τους δράστες, προσπαθούν να περνούν απαρατήρητοι στις διάφορες κοινωνικές συνθήκες, «εσωτερική επεξεργασία»: προσπαθούν να μην νιώθουν τίποτα ή να κρύβουν τα αρνητικά τους συναισθήματα (Gamliel, et al., 2003. Thornberg, et al., 2010), ή να μην μιλάνε σε κανένα για αυτό. Προσπαθούν να εξηγήσουν την αδικία με λογικό τρόπο στους δράστες ή να αντεπιτεθούν λεκτικά Τα παιδιά που αντιδρούν «συναισθηματικά» λένε ότι τροφοδοτούν τον κύκλο της βίας, αλλά ότι δεν μπορούν να κάνουν διαφορετικά

Τι στρατηγικές προτείνουν οι γονείς στα παιδιά που εκφοβίζονται Θετικές: δημοσιοποίηση, ανάπτυξη θετικών κοινωνικών συμπεριφορών, επικοινωνία, υποστήριξη, εμπλοκή σε εξωσχολικές ομαδικές δραστηριότητες, αυτοεκτίμηση Αρνητικές: αντεπίθεση, εκδίκηση, παθητικότητα, αγνόηση. Σαν να παραβλέπουν την έλλειψη δύναμης που έχουν τα παιδιά στη δυναμική των σχέσεων του εκφοβισμού και την ψυχική αναστάτωση που προκαλεί. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ; επιδείνωση της κατάστασης, εξακολουθεί ο εκφοβισμός, απροθυμία των παιδιών να μιλήσουν για τον εκφοβισμό που βιώνουν, έλλειψη εμπιστοσύνης στις ικανότητες των γονιών τους. Οι κατάλληλες στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων συνδέονται με λιγότερα περιστατικά εκφοβισμού (Craig 2007).

Κουλτούρα της σιωπής, οι έφηβοι δεν το λένε, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί δεν το καταλαβαίνουν, τα σχολεία δεν έχουν μηχανισμούς αναφοράς ενός φαινομένου εκφοβισμού (McDonald,& Swart, 2004.Oliver & Candappa, 2007. Thomson, & Gunter, 2008).

Κριτική στον ορισμό και στις συνέπειές του Τι εξυπηρετεί και πώς αναγνωρίζει τα παιδιά και τους εφήβους η πρόθεση να κάνουν κακό; Μαρτυρίες των νέων ως δραστών: όταν μπλέκεσαι σε ένα καυγά ή σε μια φασαρία, δεν καταλαβαίνεις και πολύ καλά τι κάνεις. Είναι σαν να μην ξέρεις τι σου γίνεται, κάνεις και πράγματα που δεν τα σκέφτεσαι. Δεν έχουν αρχικά την πρόθεση; Ή την έχουν; Ποιος αναγνωρίζει με σαφήνεια τις προθέσεις μας και με ποιον τρόπο; Ζήτημα ηθικής τάξης για «καλούς και κακούς»

Galloway, & Roland, 2004: τα περισσότερα προγράμματα κατά του εκφοβισμού στηρίζονται σε εξατομικευμένους ορισμούς του εκφοβισμού. Καλούν τους εκπαιδευτικούς να διακρίνουν ανάμεσα στις «φυσιολογικές συγκρούσεις» και στον εκφοβισμό, που θεωρείται ως κάτι το παθολογικό. Πώς μπορεί ο εκπαιδευτικός να κάνει τόσο ασαφείς διακρίσεις μεταξύ του χαρακτήρα ενός ατόμου στον οποίο διαβάζει την πρόθεσή του και τις υπόλοιπες σχέσεις του;

Κριτική στον ορισμό… Ας αφήσουμε την πρόθεση. Ας διερευνήσουμε και ας κατανοήσουμε το πώς αντιδρούμε σε σχέσεις εξουσίας (Davies, 2011. Horton, 2011). Η έννοια της δύναμης, της εξουσίας (Φουκώ) είναι δυναμική και όχι στατική, ασκείται από αναρίθμητες θέσεις στο παιχνίδι των άνισων σχέσεων. Πώς αναγνωρίζουμε τις μορφές αντίστασης στα παιδιά και στους νέους; Σε τι βοηθά να «παγώνουμε» τις διαφορές ως στατικές σε συγκεκριμένα ατομικά χαρακτηριστικά;

Βασιλική Πέτσα, εκδόσεις Πόλις, 2011 Θυμάμαι Δεν είναι εθιστική η βία, οι τύψεις είναι. Κυλάς. Χύνεσαι. Χάνεσαι. Ι.Μπίμπου-Νάκου, ΑΠΘ