ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ Πρόληψη και θεραπεία εκφυλιστικών παθήσεων Συμμαχία για την υγεία:ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ Η παχυσαρκία είναι μια χρόνια πάθηση και κάτι πολύ περισσότερο από υπερβάλλον απλώς λίπος Παίζουν ρόλο η γενετική προδιάθεση και μεταβολικές, ορμονικές και συμπεριφορικές διαταραχές και έχει ως αποτέλεσμα σημαντική νοσηρότητα, κακή ποιότητα ζωής και θνησιμότητα Η παχυσαρκία ολοένα αυξάνεται τόσο ανάμεσα στα παιδιά όσο και στους ενήλικες και δυστυχώς έχει πάρει επιδημικές διαστάσεις και στην Ελλάδα.

Μια πρώτη προσέγγιση του βαθμού παχυσαρκίας ΔΕΙΚΤΗΣ ΜΑΖΑΣ ΣΩΜΑΤΟΣ Μια πρώτη προσέγγιση του βαθμού παχυσαρκίας Σωματικό Βάρος BMI= Υψος2 Κατηγοριοποίηση ΒΜΙ Κίνδυνος  Ελλειποβαρής  <18.5  Αυξημένος  Φυσιολογικού Βάρους  18.5 - 25  Χαμηλός  Υπέρβαρος  25 - 30  Μέτριος  Παχύσαρκος  30 - 40 Σοβαρά παχύσαρκος >40 Πολύ Αυξημένος Slide 3: Obesity is usually measured as body mass index (BMI) The most common measure of obesity is the body mass index (BMI). BMI is the ratio of body weight (kg) divided by height (m2). Both weight and height can be measured very simply in the clinic and the BMI determined by calculation of the formula. Using BMI, it is possible to determine obesity by reference to internationally accepted “Grades”, commencing with “normal” (Grade 0) for individuals with a BMI <25 kg/m2 and rising to “severely obese” at Grade 3 (BMI >40 kg/m2). WHO, 1998 Xenical Slide Kit August 1998 Section 1 3 3 3

ΠΕΡΙΜΕΤΡΟΣ ΜΕΣΗΣ - ΔΕΙΚΤΗΣ ΚΟΙΛΙΑΚΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Γυναίκες Άνδρες cm >88 cm Αυξημένος Κίνδυνος >102 cm Αυξημένος Κίνδυνος Slide 5: Waistline circumference is a surrogate marker of visceral fat Waistline circumference, perhaps the simplest of all measurements, provides an accurate assessment of visceral fat mass which has been shown to be a key indicator of risk factors for major cardiovascular disease. A waistline circumference >88 cm in women and >102 cm in men reflects a significantly increased risk of developing many of the co- morbidities associated with obesity. ATPIII,2001 Xenical Slide Kit August 1998 Section 1 5 4 5

ΜΕΛΕΤΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ 1,9 4,7 31,0 47,2 41,1 29,9 26,0 18,2 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 Α Γ Σύμφωνα με τα δεδομένα της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας (2004) το 41% των ενήλικων Ελλήνων είναι υπέρβαροι και το 26% παχύσαρκοι, ενώ οι αντίστοιχες τιμές για τις Ελληνίδες είναι 30% και 18%. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι οι υπέρβαροι άντρες υπερέχουν αριθμητικά των υπέρβαρων γυναικών σε όλες τις ηλικίες Γενικότερα θα μπορούσαμε να πούμε ότι με την αύξηση της ηλικίας αυξάνεται και ο ΔΜΣ με αποτέλεσμα όσο αυξάνεται η ηλικία αυξάνεται και η εμφάνιση της παχυσαρκίας Χαμηλό Β.Σ. Φυσιολογικό Β.Σ. ΥΠ ΠΧ Kapantais, Tzotzas et al. AnnNutrMetab2006 N=17.341, ηλικία: 20-70ετών

ΑΙΤΙΑ - ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Μονοχρονικές (cross-sectional) μελέτες : δυσκολία ανάδειξης αιτιολογικών συσχετίσεων Γενετικοί – Περιβαλλοντικοί – Παθολογικοί Διαιτητικοί Σωματική Δραστηριότητα Κοινωνικό-οικονομικοί παράγοντες (ΚΟΚ)

ΓΕΝΕΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Πιστεύεται ότι τα γονίδια που παίζουν κάποιο ρόλο στην αύξηση του βάρους ουσιαστικά αυξάνουν τον κίνδυνο ή την προδιάθεση ενός ατόμου να αναπτύξει παχυσαρκία, όταν εκτεθεί στο κατάλληλο περιβάλλον. Οι περιπτώσεις μονογονιδιακής βλάβης ως αίτιο παχυσαρκίας είναι πολύ σπάνιες (WHO, 2000)

ΓΕΝΕΤΙΚΟΙ-ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Δεν υπάρχουν γενετικά δεδομένα που να αφορούν τον Ελληνικό πληθυσμό και την παχυσαρκία Σ.Β. γονέων επηρεάζει  Σ.Β. παιδιών Υπέρβαρος ή παχύσαρκος γονιός αυξάνει από 1,4 έως 1,9-φορές πιθανότητα για  ΔΜΣ παιδιού (Panagiotakos et al, 2008, PANACEA study, Moschonis et al, 2008 GENESIS study) Παχύσαρκοι γονείς έχουν έως 2,31 φορές πιθανότητα για υπέρβαρο παιδί (Moschonis et al, 2008 GENESIS study) Υπέρβαρα παιδιά είχαν έως 3 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν παχύσαρκο πατέρα & έως 2,5 φορές παχύσαρκη μητέρα (Κosti et al, Appetite 2008)

ΑΛΛΟΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Η ηλικία και το φύλο Πολλαπλές εγκυμοσύνες Η εμμηνόπαυση Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών Ορμονικοί και μεταβολικοί παράγοντες Το μορφωτικό επίπεδο Ψυχογενείς παράγοντες Οι συνήθειες και τρόπος ζωής της οικογένειας Η κοινωνική και οικονομική κατάσταση του ατόμου Εθνολογικοί και φυλετικοί παράγοντες

ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ (ΝΟΣΗΜΑΤΑ) Υπερινσουλιναιμία – Ινσουλινοαντοχή Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών Υποθυροειδισμός Σύνδρομο Cushing Stress Εμμηνόπαυση Υπογοναδισμός Ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης Ψευδουποπαραθυρεοειδισμός Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή Διαταραχή εντερικής χλωρίδας Γενετικά Νοσήματα

ΜΕΣΗ ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΘΕΡΜΙΔΩΝ ΑΝΑ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΟΜΑΔΑ (1971-2001) ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ ΦΡΟΥΤΑ-ΟΣΠΡΙΑ-ΛΑΧΑΝΙΚΑ-ΠΑΤΑΤΕΣ ΚΡΕΑΣ-ΨΑΡΙΑ-ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ ΛΙΠΗ-ΕΛΑΙΑ-ΖΑΧΑΡΗ 1971 2001 Αυστρία 865 928 329 382 721 913 1064 1274 Δανία 662 807 282 372 579 1439 1055 Γαλλία 731 886 405 351 961 1056 874 1128 Γερμανία 800 409 716 1356 Ελλάδα 1161 1074 496 578 553 792 868 1109 Ιταλία 1311 1165 398 439 567 770 884 1138 Ολλανδία 575 602 366 418 764 999 1126 1025 Νορβηγία 695 986 343 320 801 894 1106 1012 Ισπανία 753 495 499 520 875 778 1096 Σουηδία 621 788 303 275 749 855 1063 1085 Μ.Βρετανία 704 818 352 440 919 867 1093 1024 WHO, Health for all Database, 2008

ΜΕΣΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΘΕΡΜΙΔΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, 1971-2003

Διαιτητική αντιμετώπιση Συμπεριφορική Θεραπεία Φυσική Δραστηριότητα

ΔΙΑΙΤΗΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ «μετατόπιση» σε Δυτικού τύπου διατροφή Από 1970 αύξηση κατά 450 kcal/άτομο/μέρα (Codrington et al, Obes. Rev 2007) Ελαιόλαδο κύριο μαγειρικό λίπος,40-45% της συνολικής από ομάδα λίπους (κυρίως ζωικής προέλευσης τρόφιμα) 33% Ελλήνων ανδρών & 43% των γυναικών πιστοί στη Μεσογ. Διατροφή (Pitsavos et al., 2003 ATTICA study) Κεκορ. Λιπη: υψηλότερα σε Γ (12,9%) , A (10,1%) Συστήνεται μείωση κατά 10% του προσλαμβανομένου λίπους

ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 60% των Ελλήνων ασκούνται στον ελάχιστο απαιτούμενο χρόνο, ΔΗΛΑΔΗ10 λεπτά την ημέρα (Eurobarometer, 2002) Ευρωπαϊκή μελέτη σχετικά με το χρόνο κ τα οφέλη άσκησης 47% ικανοποιημένο με το χρόνο που αφιερώνει στην άσκηση το 78% αναφέρει ότι 13kg επιπλέον στο Σ.Β. δε θα ήταν επιβλαβή για την υγεία τους, 30% πιστεύει ότι το σημαντικότερο όφελος από την άσκηση είναι η ανακούφιση από το άγχος δεν αναγνωρίζονται τα ουσιαστικά οφέλη της άσκησης και οι αρνητικές συνέπειες του ΥΠ Σ.Β. στην υγεία Σωματικά δραστήρια άτομα: άνδρες, μη-καπνιστές αγροτικών περιοχών, ανύπαντροι (ATTICA study) Gibney, Public Health Nutr ,1999

KΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΟΚ RISK Υπέρβαροι ή Παχύσαρκοι Υψηλές ή Μεσαίες κοινωνικές τάξεις έχουν μειωμένη πιθανότητα να είναι ΥΠ ή ΠΧ κατά 33% & 23%, αντίστοιχα (ΑΤΤΙCA study) μορφωτικό επίπεδο, ΔΜΣ γονιών & παιδιών, υγιεινές διατροφικές επιλογές παιδιών Tzotzas et al, Hormones 2004, Μoschonis et al, Int J Obes 2008

ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΙ & ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Οικογένεια…θεμελιώδη διάσταση Ελληνικής κουλτούρας & ζωής “υπερπροστασία & εξαναγκαστική υπερφαγία” Μαγειρική της γιαγιάς

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Εγκεφαλικό επεισόδιο Άπνοια του ύπνου Υπέρταση Δυσλιπιδαιμία Καρδιακές παθήσεις Ασθένειες χοληδόχου κύστης Διαβήτης τύπου 2 Οστεοαρθρίτιδα Slide 13: Consequences of obesity The slide illustrates the most common co-morbidities and risk factors associated with obesity. These range from type 2 diabetes, osteoarthritis, cancer of the breast and prostate, major cardiovascular disease, stroke and respiratory disease to gallstones and gout. In short, obesity predisposes patients to a variety of diseases and, accordingly, should be considered by the medical profession as a serious, potentially life-threatening condition rather than an affliction brought on by lack of self-control. Ορμονικές διαταραχές Καρκίνος Ουρική αρθρίτιδα Xenical Slide Kit August 1998 Section 1 13 18 13

ΕΠΙΤΥΧΗΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ; Σωματικό βάρος Επιτυχία 1. Σταθεροποίηση βάρους 2. Μικρή απώλεια βάρους και ελάττωση επιπλοκών Παχυσαρκία 3. Μέτρια απώλεια βάρους με σημαντική ελάττωση παραγόντων κινδύνου Σωματικό υπέρβαρο 4. Ομαλοποίηση βάρους Φυσιολογικό βάρος Θεραπευτικές Στρατηγικές Έτη παρακολούθησης

ΜΙΑ ΔΙΑΙΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΩΛΕΙΑ ΒΑΡΟΥΣ ΠΡΕΠΕΙ: Να είναι υποθερμιδική Να καλύπτει όλες τις ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά Να βασίζεται στις επιθυμίες και τις διατροφικές συνήθειες του ατόμου Να ελαχιστοποιεί την πείνα και το αίσθημα κόπωσης Να είναι εύκολη στην παρασκευή της και κοινωνικά αποδεκτή Να στοχεύει στη βελτίωση των διατροφικών συνηθειών του ατόμου Να προάγει τη συνολική υγεία του ατόμου

ΕΝΙΑΙΕΣ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ: Τρώτε ποικιλία τροφών Προτιμάτε τις φυτικές τροφές Τρώτε 5 ή περισσότερες φορές την ημέρα φρούτα και λαχανικά Τρώτε 6 ή περισσότερες φορές την ημέρα ψωμί, δημητριακά, ζυμαρικά, ρύζι Τρώτε σπάνια τροφές με υψηλά λιπαρά, ιδίως όταν είναι ζωικής προέλευσης Κάνετε ελάχιστη κατανάλωση ζαχαρούχων τροφών.

Τα λίπη δεν πρέπει να καλύπτουν περισσότερο από το 30% των θερμίδων ενώ τα κεκορεσμένα λίπη θα πρέπει να αποτελούν λιγότερο από το 10% του συνόλου των θερμίδων. Συνιστάται η κατανάλωση γαλα-κτοκομικών με χαμηλά λιπαρά, ο περιορισμός του κρέατος και η καθιέρωση μικρών μερίδων φαγητού. Η χοληστερόλη θα πρέπει να περιορίζεται στα 300 mg την ημέρα.

ΑΠΟΦΥΓΗ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ ΛΙΠΩΝ - ΣΥΣΤΗΝΕΤΑΙ: Να αποφεύγονται τα τηγανιτά τρόφιμα Να μην καταναλώνεται το ορατό λίπος του κρέατος Να μην προτιμoύνται προϊόντα τύπου “fast food” Να αποφεύγεται η μαγιονέζα και τα dressing που έχουν υψηλή λιποπεριεκτικότητα

στην ελαχιστοποίηση της απώλειας στην αύξηση του ποσοστού απώλειας ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ Ο συνδυασμός άσκησης με μικρό περιορισμό των θερμίδων που καταναλώνονται συντελεί: στην ελαχιστοποίηση της απώλειας του μυϊκού ιστού & στην αύξηση του ποσοστού απώλειας του σωματικού λίπους.

ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΑΠΩΛΕΣΘΕΝΤΟΣ ΒΑΡΟΥΣ Τα αποτελέσματα πολλών μελετών (Wadden 1995, Tinker & Tucher 1997, Klem & Hill 1999, Cooper and Fairburn 2001) προσδιορίζουν τρία βασικά χαρακτηριστικά συμπεριφοράς στα άτομα που διατηρούν το βάρος που έχασαν: Υψηλά επίπεδα φυσικής δραστηριότητας Δίαιτα χαμηλής λιποπεριεκτικότητας Συνεχή παρακολούθηση του σωματικού βάρους

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΣΘΕΝΟΥΣ Τροποποίηση συμπεριφοράς Εξατομικευμένο διαιτολόγιο – Σταδιακή μείωση βάρους Άσκηση(αύξηση φυσικής δραστηριότητας) Διακοπή καπνίσματος

Ζύγισμα μία φορά την εβδομάδα Ημερολόγιο διατροφής και άσκησης ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΣΘΕΝΟΥΣ Θετική Σκέψη Υγιεινός τρόπος ζωής Όχι αποφυγή γευμάτων Ζύγισμα μία φορά την εβδομάδα Ημερολόγιο διατροφής και άσκησης Ποικιλία τροφίμων και ισορροπία 27 27

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η καθιστική ζωή και η μη ισορροπημένη διατροφή οδηγεί σε έλλειψη ζωτικότητας, κούραση και ροπή προς ασθένειες. Η συνεργική δράση της ισορροπημένης διατροφής και της άσκησης επιφέρει θετικά αποτελέσματα στην εξωτερική εμφάνιση αλλά και στην υγεία των ατόμων.

TΕΛΙΚΑ Η (επιτυχής) αντιμετώπιση και παρακολούθηση της παχυσαρκίας κρατάει εφ’ όρου ζωής Το βιολογικό υπόστρωμα και το ψυχολογικό-συμπεριφορικό πρέπει να αντιμετωπίζονται παράλληλα Από την αρχή δίδεται σημασία σε μέτρα που θα βοηθήσουν στη μακρόχρονη διατήρηση του βάρους

Σας Ευχαριστώ