ΑΓΟΡΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Κεφάλαιο 2ο

Εισαγωγικά Στο κεφάλαιο αυτό θα εξετάσουμε τα βασικά στοιχεία σύνδεσης του οικονομικού και του περιβαλλοντικού συστήματος την βασικό πλαίσιο μέσα στο οποίο θα εξετάσουμε τη σχέση μεταξύ των δύο συστημάτων Τα βασικά οικονομικά εργαλεία αξιολόγησης Οικονομική του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης

Το περιβαλλοντικό και οικονομικό σύστημα Το φυσικό περιβάλλον είναι αυτό μέσα στο οποίο ο άνθρωπος πραγματοποιεί όλες τις οικονομικές του δραστηριότητες Παρέχει πρώτες ύλες και την ενέργεια για το μετασχηματισμό τους σε χρήσιμα προϊόντα ενώ αποδέχεται και τα υποπροϊόντα στην μορφή αποβλήτων Επίσης «φιλοξενεί» πέρα από τις παραγωγικές και τις καταναλωτικές δραστηριότητες και τα απόβλητά τους Οικονομική του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης

Το περιβαλλοντικό και οικονομικό σύστημα Παραγωγικές λειτουργίες Η λ ι α κ ή Ε ν έ ρ γ ε Μ θ υ ό μ ο Ο Υ π σ ύ τ η Φ . Π Λειτουργίες απόσυρσης Κ ω Το διάγραμμα δείχνει την σχέση του περιβαλ- λοντικού και του οικονομικού συστήματος Το οικονομικό υποσύστημα μπορεί να περιγραφεί με το γνωστό διάγραμμα κυκλικής ροής το οποίο όμως δεν είναι αυθύπαρκτο αλλά στηρίζεται και επηρεάζει το περιβαλλοντικό υποσύστημα Οικονομική του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης Καταναλωμένη ενέργεια

Το περιβαλλοντικό και οικονομικό σύστημα Ανάλογα με την σχέση τους με το περιβάλλον τους, τα πολύπλοκα συστήματα χαρακτηρίζονται ως Ανοικτά συστήματα, ανταλλάσσουν ενέργεια και ύλη με το περιβάλλον τους (οι διάφορες οικονομίες, οργανισμοί, οικοσυστήματα είναι ανοικτά συστήματα) Κλειστά συστήματα, ανταλλάσσουν μόνο ενέργεια με το περιβάλλον τους (η γη είναι κλειστό σύστημα καθώς δέχεται ηλιακή ενέργεια και αποδίδει θερμότητα) Απομονωμένα συστήματα, δεν ανταλλάσσουν ούτε ενέργεια ούτε ύλη με το περιβάλλον [p.p. 13-14] Πηγή: John Peet, Energy and the Ecological Economics of Sustainability, Island Press, 1992 ne Οικονομική του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης

Το περιβαλλοντικό και οικονομικό σύστημα Γραφική απεικόνιση του κλειστού οικοσυστήματος και των κυριότερων δραστηριοτήτων του Οικονομική του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης

Το περιβαλλοντικό και οικονομικό σύστημα Θεωρώντας το γήινο σύστημα ως κλειστό, τότε ισχύουν οι γνωστοί νόμοι της θερμοδυναμικής Ι. Ενέργεια μπορεί να μετατραπεί από μία σε άλλη μορφή αλλά δεν μπορεί να δημιουργηθεί ή να καταστραφεί ΙΙ. Μετά κάθε μετατροπή ενέργειας, η συνολική ενέργεια είναι πάντοτε μικρότερη από την αρχική (νόμος της εντροπίας) Εντροπία είναι μία μορφή μέτρησης της ενέργειας που δεν είναι διαθέσιμη για παραγωγή έργου (degree of disorder) Δές: http://www.entropylaw.com/entropydisorder.html Οικονομική του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης

Το περιβαλλοντικό και οικονομικό σύστημα Παράδειγμα Μόλις αποσύρουμε την υποστήριξη κάτω από το βαρίδι, ενέργεια αποθηκευμένη στη μορφή του κρεμασμένου βαριδιού θα μεταμορφωθεί σε κινητική με τη μορφή του κυκλικά κινούμενου πηδαλίου, και αυτή σε θερμική καθώς το νερό μέσα στο κλειστό κουτί θα θερμανθεί. Ι νόμος θερμοδυναμικής: η θερμοκρασία του νερού θα αυξηθεί σε βαθμό ανάλογο με το βάρος του βαριδιού. Το πείραμα του Joule Πηγή: http://www.entropylaw.com/entropyenergy.html ΙΙ νόμος θερμοδυναμικής: Από τη στιγμή που αποσύρουμε την υποστήριξη, ξεκινούν οι μετατροπές ενέργειας οι οποίες όμως δεν είναι αναστρέψιμες. Η όλη διαδικασία είναι μιας κατεύθυνσης Οικονομική του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης

Οικονομική θεώρηση Στα πλαίσια του μαθήματος, ο νόμος της εντροπίας σημαίνει ότι Η κατανάλωση ενέργειας δεν είναι αναστρέψιμη διαδικασία Η διαθέσιμη ύλη είναι εξαντλήσιμη Η μόνη εισροή ενέργειας είναι η ηλιακή και καθώς προς το παρόν δεν έχουμε τρόπους αποθήκευσης και αξιοποίησής της σε αρκετά μεγάλο βαθμό, η διαδικασία οικονομικής μεγέθυνσης είναι πεπερασμένη. Επομένως θα πρέπει να γίνει προσπάθεια έλλογης χρήσης των πεπερασμένων πόρων Οικονομική του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης

Οικονομική θεώρηση Από την πλευρά της οικονομικής επιστήμης το περιβάλλον θεωρείται ως ένα περιουσιακό στοιχείο Αποδεχόμενοι το γεγονός ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες επηρεάζουν το περιβάλλον, η οικονομική του περιβάλλοντος καταπιάνεται με την εξέταση του αρίστου επιπέδου της επίδρασης αυτής (μεγιστοποίηση της αξίας του περιουσιακού αυτού στοιχείου) Οικονομική του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης

Οικολογικές θεωρήσεις Υπάρχουν βέβαια και άλλες απόψεις λιγότερο ανθρωποκεκτρικές με ποιο ακραία αυτή που συνήθως χαρακτηρίζεται ως «βαθιά οικολογία» (deep ecology) (θεμελιωτής ο Νορβηγός φιλόσοφος Arnie Naess, το 1972) Ο άνθρωπος δεν είναι ο εκλεκτός του Θεού, αλλά μία από τις πολλές μορφές ζωής στη γη και θα πρέπει να ελαχιστοποιήσει αντί να αυξάνει την επίδρασή του στο γήινο οικοσύστημα Διάβασε μια πολύ κατατοπιστική συνέντευξη του Michael E. Zimmerman καθηγητή Φιλοσοφίας στο Tulane University στη διεύθυνση: http://www.context.org/ICLIB/IC22/Zimmrman.htm Μια επίσκεψη στο Ινστιτούτο Βαθιάς Οικολογίας είναι επίσης ενδιαφέρουσα: http://www.deep-ecology.org/ Οικονομική του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης

Στόχος του μαθήματος Αποδεχόμενοι την ανθρωποκεκτρική διάσταση του προβλήματος (δηλαδή ότι ο άνθρωπος είναι σε θέση και πρέπει να παίρνει καθοριστικές πρωτοβουλίες), προσπαθούμε στο μάθημα αυτό να δημιουργήσουμε ένα υπόβαθρο οικονομικών εργαλείων που θα βοηθήσουν στην διαχείριση του οικοσυστήματος με τρόπο ώστε να επιτευχθεί ισορροπία στη χρήση και ταυτόχρονη διατήρησή του, δηλαδή οικονομικά εργαλεία για μια βιώσιμη ανάπτυξη Οικονομική του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης

Κριτήρια λήψης αποφάσεων Ι. Στατική αποτελεσματικότητα Μια κατανομή πόρων ικανοποιεί το κριτήριο της στατικής αποτελεσματικότητας όταν μεγιστοποιείται το καθαρό όφελος (ανθρώπινο πάντα) από την χρήση των πόρων Οικονομική του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης

Κριτήρια λήψης αποφάσεων Ι. Στατική αποτελεσματικότητα ΤΑ Η καμπύλη ζήτησης προσδιορίζει την προθυμία των καταναλωτών να πληρώσουν για συγκεκριμένη ποσότητα ενός αγαθού Η καμπύλη οριακού κόστους ευκαιρίας προσδιορίζει το κόστος παραγωγής μιας παραπάνω μονάδας Υποθέτοντας ένα τέλεια διαιρετό αγαθό, το συνολικό πλεόνασμα μεγιστοποιείται όταν παράγονται 4 μονάδες και είναι €12. Οποιαδήποτε αύξηση ή μείωση της παραγωγής μειώνει το συνολικό πλεόνασμα Καθαρό όφελος (Συνολικό πλεόνασμα) 8 Καθαρά οφέλη 7 = ½(4χ6)=€12 6 5 4 ΤΑ* Συνολικά οφέλη 2 Συνολικό κόστος 1 2 3 4 8 Ποσότητα Α Οικονομική του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης

Κριτήρια λήψης αποφάσεων Ι. Στατική αποτελεσματικότητα Το καθαρό όφελος μεγιστοποιείται όταν το οριακό κόστος ισούται με το οριακό όφελος Μια αποτελεσματική κατανομή πόρων είναι και άριστη κατά Παρέτο Άριστη κατά Παρέτο κατανομή είναι αυτή από την οποία οποιαδήποτε μετακίνηση δεν μπορεί να ωφελήσει κάποια άτομα χωρίς να βλάψει κάποια άλλα Ο προσδιορισμός της αρίστου κατανομής κατά Παρέτο είναι ο πλέον αποδεκτός στα οικονομικά αλλά όχι και ο μοναδικός Οικονομική του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης

Κριτήρια λήψης αποφάσεων ΙΙ. Δυναμική αποτελεσματικότητα Στην περίπτωση που θέλουμε να πάρουμε αποφάσεις διαχρονικής κατανομής περιορισμένων πόρων, τότε χρησιμοποιούμε το κριτήριο της δυναμική αποτελεσματικότητας Μια κατανομή πόρων ικανοποιεί το κριτήριο της δυναμικής αποτελεσματικότητας όταν μεγιστοποιείται το άθροισμα της παρούσας αξίας των καθαρών οφελών κάθε περιόδου Οικονομική του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης

Κριτήρια λήψης αποφάσεων ΙΙ. Δυναμική αποτελεσματικότητα Δύο περίοδοι, Ζήτηση: P=8-(2/5)Q MC= €2 P € 8 Εάν η συνολική προσφορά επαρκεί να καλύψει τις ανάγκες και των δύο περιόδων, η στατική αποτελεσματικότητα αρκεί MC=MB Q=15 MC 2 D 15 20 Q Οικονομική του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης

Κριτήρια λήψης αποφάσεων ΙΙ. Δυναμική αποτελεσματικότητα Εάν η συνολική προσφορά δεν επαρκεί (μέγιστη ποσότητα 20 μονάδες) τότε θα πρέπει να ανάγουμε τα καθαρά οφέλη και κόστη σε μία εκ των δύο περιόδων Αυτό επιτυγχάνεται με την χρήση της παρούσας αξίας, λαμβάνοντας υπόψη τη χρονική αξία του χρήματος (€1 σήμερα αξίζει περισσότερο από €1 μετά από ένα χρόνο… γιατί?) Q Οικονομική του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης

Κριτήρια λήψης αποφάσεων ΙΙ. Δυναμική αποτελεσματικότητα Συνδυάζοντας το κριτήριο της δυναμικής αποτελεσματικότητας και την έννοια της παρούσας αξίας, στο παράδειγμά μας έχουμε: Συνολικό καθαρό όφελος περιόδου Επομένως το πρόβλημα τίθεται ως εξής: Οικονομική του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης

Κριτήρια λήψης αποφάσεων ΙΙ. Δυναμική αποτελεσματικότητα Με προεξοφλητικό επιτόκιο r=10%, οι συνθήκες πρώτου βαθμού είναι: Και η λύση του συστήματος δίνει: Οικονομική του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης

Κριτήρια λήψης αποφάσεων ΙΙ. Δυναμική αποτελεσματικότητα Η παρούσα αξία του καθαρού οφέλους κάθε περιόδου είναι η περιοχή κάτω από τις NPV καμπύλες Επομένως η μεγιστοποίηση του αθροίσματός τους επιτυγχάνεται στην τομή των δύο καμπυλών (γιατί;), δηλαδή εκεί όπου MNPV1= MNPV2 P P € 6 NPV1 € 6/1,10 NPV2 20 5 15 10 15 5 20 Q 10,238 9,762 Οικονομική του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης

Κριτήρια λήψης αποφάσεων ΙΙ. Δυναμική αποτελεσματικότητα Σε μία διαχρονική κατανομή, όταν οι πόροι είναι σπάνιοι, τότε το οριακό κόστος περιλαμβάνει το οριακό κόστος παραγωγής (στο παράδειγμα MC=2) καθώς επίσης και το οριακό κόστος για τον χρήστη, δηλαδή την «σκιώδη αξία» (shadow value) του περιορισμού σπανιότητας (στο παράδειγμα Οικονομική του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης

Κριτήρια λήψης αποφάσεων ΙΙ. Δυναμική αποτελεσματικότητα P Το οριακό κόστος για τον χρήστη μπορούμε να το βρούμε γραφικά εάν βρούμε την προθυμία πληρωμής για την άριστη ποσότητα στην 1η περίοδο (ή την παρούσα αξία της στην 2η περίοδο) και από αυτήν αφαιρέσουμε το οριακό κόστος παραγωγής € 8 3,905 1,905 MC 2 D 15 20 Q 10,238 Οικονομική του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης

ΑΓΟΡΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Τέλος 2ου Κεφαλαίου