" Από την κλειστή οθόνη στην ανοιχτή σύνδεση με τα παιδιά μας" Άννα Σολωμού – Ζενζεφύλη, ψυχολόγος / υποψ. Διδάκτωρ ΤΕΕΑΠΥ

 Το Ομοσπονδιακό Κέντρο για την Ενημέρωση της Υγείας της Γερμανίας (BZGA στην Κολονία) συνιστά τους εξής χρονικούς περιορισμούς για την παρακολούθηση προγραμμάτων στην τηλεόραση και τον υπολογιστή, ανά ημέρα: • παιδιά 3-5 ετών: μισή ώρα • παιδιά 6 – 10 ετών: μία ώρα • παιδιά 10 – 13 ετών: μιάμιση ώρα…. Η πραγματικότητα όμως είναι πως :

Έρευνα στον Καναδά με πάνω από 2 Έρευνα στον Καναδά με πάνω από 2.600 παιδιά έδειξε ότι παιδιά 2 ετών έβλεπαν πάνω από 2 ώρες καθημερινά τηλεόραση, ενώ παιδιά 3-4 ετών έβλεπαν 3,6 ώρες την ημέρα τηλεόραση.  Ένα στα  δέκα από τα παιδιά που έβλεπαν 3,6 ώρες τηλεόραση την ημέρα, βίωσε στην ηλικία των 7 ετών διαταραχές ελλειμματικής προσοχής.

 Η χρήση του Η/Υ έχει ελαττώσει τις ώρες που τα παιδιά χρησιμοποιούν την ικανότητα τους να βλέπουν μακριά – η καθημερινότητα των παιδιών αποτελείται από ολοένα και περισσότερες δραστηριότητες οι οποίες απαιτούν όραση σε κοντινές αποστάσεις και όχι πια μακρινές. Στις θετικές κριτικές αναφέρεται ότι τα ηλεκτρονικά παιχνίδια συμβάλλουν στην ανάπτυξη και βελτίωση των γνωστικών δεξιοτήτων και ειδικότερα στη συγκέντρωση, τη παρατηρητικότητα, τον οπτικοκινητικό συντονισμό, την επιδεξιότητα, την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και την αύξηση των γενικών γνώσεων.

Από την "ηλεκτρονική baby-sitter" σε μια ακόμα ευκαιρία συνύπαρξης και επικοινωνίας της οικογένειας.

Γιατί στην ευαίσθητη νηπιακή ηλικία όπου ακόμα η λεπτή και αδρή κινητικότητα εξελίσσεται και η κοινωνικοποίησή του παιδιού βρίσκεται στην πρώτη θέση όσον αφορά τους επιθυμητούς στόχους των διεθνώς αναγνωρισμένων παιδαγωγικών μεθόδων, η χρήση του Η/Υ ή της τηλεόρασης μπορεί να «κλέβει» χρόνο από άλλες πολύ σημαντικές δραστηριότητες – οι οποίες ενδεχομένως και να μην αποτελούν μια τόσο εύκολη λύση όσο ένα παιχνίδι στον υπολογιστή.

 Είναι αποδεδειγμένο ότι η τηλεόραση καθώς και ο Η/Υ, έχουν αρκετές επιπτώσεις στην διαμόρφωση του χαρακτήρα αλλά και των ικανοτήτων των παιδιών, σε προσχολική και σχολική ηλικία.

Τα συναισθήματα είναι οι καταλύτες που θα διευκολύνουν ή θα αποκλείσουν την επαφή, στην ανάκληση των γνώσεων, στην πρόσληψη τους, στην δημιουργία ιδεών, σκέψεων και πράξεων. Τα συναισθήματα δημιουργούνται από την αλληλεπίδραση των στοιχείων που φέρουμε μέσα μας και όσων προσλαμβάνουμε από το περιβάλλον μας.

Έτσι αυτό που θα καθορίσει σε σημαντικό βαθμό την εξέλιξη είναι ο πλούτος των ερεθισμάτων που λαμβάνονται από την «ζωντανή» αλληλεπίδραση στην βρεφική, νηπιακή και πρώτη παιδική ηλικία. Ο λόγος, η κίνηση και η ενσώματη επικοινωνία θα αποτελέσουν το πλαίσιο νοηματοδότησης και κατανόησης του ίδιου του παιδιού αλλά και του κόσμου που το περιβάλλει.

Το «ζωντανό» μέρος του σπιτιού είναι οι σχέσεις, τα πρόσωπα, η επικοινωνία, τα συναισθήματα, η κίνηση των σωμάτων, ο διάλογος… Το είδος των ταινιών, των παιχνιδιών, των βιβλίων, της μουσικής, ο τρόπος και η συχνότητα διαχείρισής τους θα ορίσουν τις πολιτισμικές «αποσκευές» που ετοιμάζουμε για να είναι το ταξίδι της ζωής των παιδιών μας πιο προσκλητικό για εξέλιξη και ανάπτυξη… Η τηλεόραση, το ραδιόφωνο, ο υπολογιστής, οι παιχνιδομηχανές, πρέπει να κατέχουν την θέση που κατέχουν όλα τα αντικείμενα δηλαδή την διευκόλυνση στην κάλυψη των αναγκών μας και όχι να γίνονται οι ανάγκες μας…

Ζούμε στην κοινωνία της πληροφορίας, της έκρηξης της τεχνολογίας, της δύναμης της εικόνας… Ως γονείς οφείλουμε περισσότερο ίσως από ποτέ να προετοιμάσουμε τους πολίτες του αύριο με τέτοιο δυναμικό ώστε να μπορούν να αφομοιώνουν την πληροφορία και την εικόνα με κριτικό στοχασμό, διαλεκτικά αξιοποιώντας τα ηλεκτρονικά μέσα για να εξελίσσονται κι όχι για να χάνονται στο μικρόκοσμό τους ως παθητικοί και δυσλειτουργικοί χρήστες αντικαθιστώντας πολλές φορές την ζωή με την εικονική πραγματικότητα…

η βιολογική εγγραφή της ζωής φέρει ως βασικό πλαίσιο υγείας την κίνηση… Η α- κινησία της σκέψης, της γλώσσας, του σώματος και του συναισθήματος είναι τα στοιχεία που οδηγούν γρήγορα στην διαταραχή στις διάφορες εκδοχές της… Η χρήση άνευ όρων της σύγχρονης τεχνολογίας που υποκαθιστά την σχέση δημιουργεί στα παιδιά λαθεμένες αντιλήψεις πάνω σε βασικά νοήματα ζωής όπως: μιλώ, ακούω, αισθάνομαι, μαθαίνω, σχετίζομαι, συνδέομαι, υπάρχω…

Η διάδραση με τα ηλεκτρονικά μέσα είναι εξαιρετική πηγή γνώσεων αλλά δεν μπορεί και δεν πρέπει να υποκαταστήσει την φυσική πηγή γνώσης της ζωής που είναι η αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρώπων.. Μέσω της ζωντανής αλληλεπίδρασης δημιουργείται ένα πραγματικός χώρος άσκησης όλων των ζωτικών λειτουργιών και το παιδί μπορεί να δομήσει την ταυτότητά του «μιμούμενο» πράξεις και ανθρώπους. Η επίδραση των μέσων χωρίς την οριοθέτηση που απαιτεί την κριτική σκέψη του ενήλικα μπορεί να οδηγήσει στην ταυτοποίηση του παιδιού με πλάσματα και πλασματικές καταστάσεις που απέχουν πολύ από την πραγματικότητα.

Κάτι τέτοιο μπορεί να οδηγήσει σε… Δυσκολία σύναψης κοινωνικών σχέσεων και δεσμών Δυσκολία εστίασης σε ρεαλιστικά πλαίσια γνώσης λόγω έλλειψης γρήγορων εναλλαγών και εικόνων Δυσκολία διαχείρισης και κατανόησης συναισθημάτων στο πλαίσιο της αλληλεπίδρασης με τον «ζωντανό» άλλο Απόσυρση και φόβο σε περιβάλλοντα με πολλούς ανθρώπους Δυσκολία σε μαθησιακά πλαίσια που απαιτείται η συνεργασία για να επιτευχθεί ο στόχος της μάθησης Αίσθημα ανημπόριας μπροστά στην πρόκληση του ομαδικού – δημιουργικού παιχνιδιού που τα παιδιά εκφράζουν με φράσεις όπως «βαριέμαι» ή «μαμά μήπως έχεις το κινητό σου μαζί να παίξω»…

H σχέση των γονέων και η αυτοπεποίθηση τους συντελούν ουσιαστικά στον βαθμό που τα παιδιά τηρούν τα όρια Η αυτοπεποίθηση προωθεί την αποτελεσματική πειθαρχία, που βελτιώνει τη συμπεριφορά των παιδιών και σταδιακά σχηματίζει το πλαίσιο της αυτοπεποίθησης του ίδιου του παιδιού.

Η διαδικασία της ανατροφής έχει να κάνει με τριβές, με διαμάχες αλλά και με αρμονική συνύπαρξη, με συμφωνίες και ασυμφωνίες. Η ικανότητα λοιπόν να θέτει κάποιος όρια στον εαυτό του και στους άλλους είναι μια μακρά διαδρομή, όπου το κάθε βήμα περικλείει πρόοδο, σύγκρουση, ανασφάλεια, επιβεβαίωση, στασιμότητα.

Χωρίς όρια δεν είναι δυνατόν να υπάρχει ετοιμότητα και θέληση για απόδοση. Τα όρια επισημαίνουν στο παιδί να προσέχει και να σέβεται και τα όρια των άλλων. Χωρίς όρια και αμοιβαίο σεβασμό δεν είναι δυνατόν να υπάρξει κοινωνική συνύπαρξη και συντροφικότητα στις σχέσεις ( οικογενειακές & κοινωνικές). Τα παιδιά χρειάζονται γονείς που θέτουν όρια πρώτα στον εαυτό τους. Αυτό σημαίνει να είναι κανείς έτοιμος να μάθει από τα παιδιά του, από τον αυθορμητισμό και τη δημιουργικότητα τους, αλλά ταυτόχρονα να τιμά και να υπερασπίζεται και τα δικά του όρια.

Για τους γονείς, τα όρια σηματοδοτούν ότι υπάρχει προσωπική ζωή, πέρα από την ενασχόλησή τους με τα παιδιά. Οι γονείς έχουν το δικαίωμα να ζουν και ως αυτόνομες προσωπικότητες, πέρα από το γονεϊκό ρόλο. Όσο πιο έντονα το εισπράττουν τα παιδιά τόσο οι σχέσεις με τους γονείς τους ισορροπούν καλύτερα μεταξύ εγγύτητας και απόστασης, σεβασμού και ανεξαρτησίας, υπευθυνότητας και ελευθερίας.

Τα όρια δεν έχουν καμία σχέση με την τιμωρία και τις απειλές Τα όρια δεν έχουν καμία σχέση με την τιμωρία και τις απειλές Βασικές προϋποθέσεις για τη θέσπιση ορίων είναι η ΑΠΟΔΟΧΗ, η ειλικρίνεια, η διαφάνεια, ο αμοιβαίος σεβασμός, και η σταθερότητα. Tα παιδιά δέχονται εύκολα τις φυσικές και λογικές συνέπειες των πράξεων τους και μαθαίνουν από αυτές Όποιος δεν θέλει να συμμαζέψει  για παράδειγμα το τραπέζι, θα πρέπει να κάνει κάποια άλλη δουλειά στο σπίτι. Όποιος δεν τηρεί τις ώρες που του επιτρέπεται να περνάει μπροστά στην τηλεόραση, είναι λογικό να μην του δίνεται το δικαίωμα να παίξει με τους φίλους του το απόγευμα!

Ασφάλεια: Τα παιδιά απαιτούν από τους ενήλικες έναν σαφή προσανατολισμό. Μόνο όταν οι γονείς διατυπώνουν σαφείς κανόνες και αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους, καταλαβαίνουν τα παιδιά τι πρέπει να κάνουν. Για το παιδί πρέπει να είναι κάθε φορά ξεκάθαρο, σε ποια θέματα οι γονείς του μπορεί και να αλλάξουν γνώμη και σε ποια δεν το συζητούν καν. Ισχυρά πρότυπα: Οι γονείς κατορθώνουν να γίνουν πιο πειστικοί όταν οι πράξεις τους είναι συνεπείς προς τα λόγια τους. Γι’ αυτό το λόγο μην απαιτείτε μονάχα από το παιδί σας να συμπεριφέρεται σωστά, δείξτε του εσείς με το παράδειγμά σας πώς να το κάνει.

Ευελιξία: Η συνέπεια σε καμιά περίπτωση δεν σημαίνει ότι οι γονείς θα πρέπει να τηρούν για χρόνια τους ίδιους κανόνες. Τα παιδιά αναπτύσσονται εξαιρετικά γρήγορα, με αποτέλεσμα κανόνες που σήμερα φαίνονται λογικοί, αύριο να μην έχουν νόημα ύπαρξης. Τροποποιήστε τους οικογενειακούς κανόνες ανάλογα με την ηλικία του μικρού σας και αρχίστε σιγά-σιγά να του δείχνετε όλο και μεγαλύτερη εμπιστοσύνη.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας