Στρατηγική στην αντιμετώπιση των κουνουπιών Εργαστήριο Ιατρικής Εντομολογίας ΕΣΔΥ

Ιστορία καταπολέμησης εντόμων Στυμφαλίδες όρνιθες – άθλος του Ηρακλή 1000 π.Χ.: Όμηρος Καπνισμοί κατοικιών με ατμούς θείου 70 μ.Χ. «Φυσική Ιστορία» Πλίνιος Πρακτικές συμβουλές για αντιμετώπιση εντόμων Φυσικές ουσίες Πύρεθρο, θείο, αρσενικό, χλωριούχος υδράργυρος, σάπωνες φωσφόρος και εκχυλίσματα φυτών Rotenon φύλλα Quassia

Νεώτερη ιστορία 1867 σύνθεση Paris green. 1ος σταθμός στην επιστήμη των εντομοκτόνων Διπλό άλας αρσενικώδους θείου και οξεικού χαλκού 1868 γαλάκτωμα κηροζίνης 1939 ανακάλυψη εντομοκτόνων ιδιοτήτων DDT 1946 σύνθεση οργανοφωσφορικών 1976 ανακάλυψη του Bti

Ιατρικές ανακαλύψεις Ρόλος των κουνουπιών 1878: Patrick Manson  Wuchereria bancrofti στο σώμα του Culex pipiens  διάμεσος ξενιστής της φιλαρίασης 1880: Laveran  Plasmodium malariae σε ερυθρά αιμοσφαίρια 1897: Ronald Ross  μορφές του παρασίτου σε κουνούπια 1899: Grassi et al Μετάδοση ελονοσίας με Anopheles sp. 1880: C. Finley, 1900 W. Reed  Ο κίτρινος πυρετός μεταδίδεται με το Aedes aegypti

Αντιμετώπιση Α. Περίοδος Αρχές 20ου αιώνα-Τέλος 10ετίας ’30 Β. Περίοδος Σύνθεση και αποκλειστική εφαρμογή χημικών μέχρι τέλος ’60 Γ. Περίοδος Αναθεώρηση αντιλήψεων, έρευνα για νέες μεθόδους

Α. περίοδος Αποξηράνσεις ελωδών εκτάσεων Ψεκασμοί με Paris Green Πετρελαιώσεις ελών Εισαγωγή και διασπορά Gambusia sp.

Β. περίοδος Ανακάλυψη και αποκλειστική χρησιμοποίηση του DDT σε όλα τα είδη των επιβλαβών εντόμων!! Σύνθεση και εφαρμογή νέων κατηγοριών εντομοκτόνων –Οργανοφωσφορικά –Καρβαμυδικά –Πυρεθροειδή

Παρενέργειες εντομοκτόνων Ρύπανση περιβάλλοντος Είσοδος στην τροφική αλυσίδα Κίνδυνοι δηλητηρίασης Καταστροφή φυσικών εχθρών Οικολογικές επιπτώσεις –Διαταραχή ισορροπίας οικοσυστήματος –Ανάπτυξη ανθεκτικών κλώνων

Γ. περίοδος Προστασία περιβάλλοντος Εφαρμογή μεθόδων ολοκληρωμένης αντιμετώπισης –Συνδυασμός διαφορετικών μεθόδων, όπου καθεμιά συνεισφέρει στο τελικό αποτέλεσμα

Μέθοδοι συνδυασμένης διαχείρισης Χρησιμοποίηση φυσικών εχθρών Χρησιμοποίηση μικροοργανισμών Χρησιμοποίηση ουσιών αναλόγων ορμονών ανάπτυξης Εφαρμογή τεχνικής στείρου εντόμου Εντομοαπωθητικά βοτανικής προέλευσης Βελτίωση περιβάλλοντος (περιορισμός εστιών) Έγκαιρη εφαρμογή καταλλήλων εντομοκτόνων

Βιολογική καταπολέμηση Χρησιμοποίηση φυσικών εχθρών Παθογόνα –Βακτήρια: Bacillus thurigiensis, B. sphaericus –Μύκητες: Lagenidium giganteum, Metarhizium anisopliae –Νηματώδεις: Romanomermis culicivorax Αρπακτικά –Έντομα: Toxorhynchites sp. –Πλατυέλμινθες: Dugesia sp. (Planaria) –Ψάρια: Gambusia sp.

Εντομοκτόνα τρίτης γενιάς Μικροβιακά –Bacillus thurigiensis israelensis (Bti) –Bacillus sphaericus (Bs) IGR –Ανάλογα ορμονών νεότητος (methoprene) –Αναστολείς σύνθεσης χιτίνης (diflubenzuron)

Σύγχρονα ελληνικά δεδομένα Σύγχρονες έρευνες: 58 είδη κουνουπιών (Samanidou and Harbach 2001) Τελευταία ευρήματα: Aedes albopictus, Culex tritaeniorhynchus (2005)

Υγειονομικά προβλήματα Άμεσες επιπτώσεις  Όχληση  Δερματίτιδες  Αλλεργίες  Υποβάθμιση της ποιότητας ζωής και της οικονομίας

Δυνητικοί κίνδυνοι Έμμεσες επιπτώσεις (ξενιστές)  Πλασμώδια ελονοσίας του ανθρώπου (ορισμένα είδη ανωφελών κουνουπιών)  Φιλάριες του σκύλου (Culex sp., Aedes sp., Coquillettidia sp.)  Αρμποϊοί: Δυτικού Νείλου, δάγκειου πυρετού, κλπ. (Aedes aegypti, Ae. albopictus), εγκεφαλίτιδες (Anopheles sp., Culex sp., Aedes sp.)

Πρόγραμμα ολοκληρωμένης διαχείρισης κουνουπιών Προσδιορισμός ειδών Συλλήψεις ακμαίων Αντιμετώπιση προνυμφών Χαρτογράφηση εστιών Έργα βελτίωσης ή καταστροφή Ψεκασμοί κατά κρίση Αντιμετώπιση ακμαίων (μόνο σε έκτακτες περιπτώσεις!!) Εντόπιση σημείων ανάπαυσης και ψεκασμοί Μέτρα ατομικής προφύλαξης

Προϋποθέσεις επιτυχίας Πολιτική βούληση Μόνιμο εκπαιδευμένο προσωπικό Αποδοχή από το κοινωνικό σύνολο