ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ: ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ Βλάχος Φίλιππος & Παπαδημητρίου Άρτεμις Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Παιδαγωγικό Τμήμα Ειδικής Αγωγής

της βιολογικής και της νευρομυϊκής ωρίμανσης Θεωρητικό Υπόβαθρο Η κινητική ανάπτυξη είναι η διαδικασία μέσω της οποίας ένα παιδί αποκτά τα πρότυπα και τις δεξιότητες κίνησης. Είναι μια συνεχής διαδικασία που περιλαμβάνει τις αλληλεπιδράσεις διάφορων παραγόντων, όπως: της βιολογικής και της νευρομυϊκής ωρίμανσης της φυσικής σωματικής αύξησης τα αποτελέσματα της προγενέστερης εμπειρίας

Η κατάκτηση της κινητικής ικανότητας είναι ένας σημαντικός αναπτυξιακός στόχος στην προσχολική ηλικία, η οποία θεωρείται ως ιδανική περίοδος για να αναπτυχθούν οι θεμελιώδεις κινητικές ικανότητες (Gallahue & Ozmun, 1998). Όλα τα παιδιά, εκτός από μερικά με σοβαρές ειδικές διαταραχές, έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν και να μάθουν τόσο τα θεμελιώδη κινητικά πρότυπα όσο και πιο εξειδικευμένες κινητικές δεξιότητες.

Η σημαντικότητα της διερεύνησης της κινητικής ανάπτυξης έγκειται στο ότι τα παιδιά με χαμηλές επιδόσεις στην εκτέλεση ορισμένων κινητικών δεξιοτήτων συχνά παρουσιάζουν διαταραχές και σε άλλους τομείς ανάπτυξης, όπως χαμηλή αναγνωστική επίδοση, δυσκολίες στον προφορικό λόγο, τη γραφή, ή το σχέδιο, διαταραχή της προσοχής κ.α. (Barnett & Henderson 1992, Ζέρβας 1998, Francks et al., 2003; Thompson, 2002; Dewey et al., 2002, Hayiou- Thomas et. al., 2006).

Η αξιολόγηση των κινητικών λειτουργιών μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά στην κατανόηση της βιολογικής βάσης των νευροαναπτυξιακών διαταραχών (βλ. Gidley, 2007) και αυτό γιατί οι κινητικές δεξιότητες και οι υποκείμενες νευροαναπτυξιακές δομές παρουσιάζουν ουσιαστική ανάπτυξη και τελειοποίηση κατά την διάρκεια της νηπιακής και της πρώτης παιδικής ηλικίας.

Στόχος της παρούσας έρευνας Είναι να διερευνηθεί εάν υπάρχουν διαφοροποιήσεις σε τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά προσχολικής ηλικίας στην κινητική ανάπτυξη ανάλογα με την ηλικία και το φύλο.

Στις δεξιότητες αδρής και λεπτής κινητικότητας (Wilson et al., 1982). Προηγούμενες έρευνες Η έρευνα έχει διαπιστώσει βελτιώσεις με το πέρασμα της ηλικίας στην ταχύτητα των κινήσεων (Denckla, 1973, 1974, Wolff et al., 1985, Largo et al., 2003). Στις δεξιότητες αδρής και λεπτής κινητικότητας (Wilson et al., 1982). Η σταθερότητα ή η αστάθεια στην κινητική ανάπτυξη ανάλογα με την ηλικία κατά τη διάρκεια της πρώιμης παιδικής ηλικίας δεν έχει λάβει τη δέουσα προσοχή σε αντίθεση με τις κινητικές δυνατότητες των μεγαλύτερων παιδιών και εφήβων (Malina, 1996).

Τα αποτελέσματα ερευνών για την επίδραση του φύλου στις κινητικές δεξιότητες είναι αντιφατικά. Μερικοί ερευνητές βρήκαν σημαντικές διαφορές μεταξύ αγοριών και κοριτσιών (Mathiowetz et al., 1986; Brito & Santos-Morales, 2002, Nolan et al., 2005, Largo, Caflisch, Hug, Muggli, Molnar et al., 2001 Junaid et al., 2006, Largo, 2003). Άλλοι ερευνητές δεν έχουν βρει καμία σημαντική επίδραση του φύλου στις κινητικές δεξιότητες (Costa et al, 1964, Wilson et al, 1982, Gaub & Carlson, 1997, Καμπάς, 2003). Αυτά τα αντιφατικά αποτελέσματα προτείνουν πιθανώς μικρές διαφορές φύλων ή διαφορές σε συγκεκριμένες μόνο κινητικές δεξιότητες.

Υποθέσεις Σύμφωνα με τα παραπάνω ερευνητικά δεδομένα, αναμένεται ότι : τα τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά προσχολικής ηλικίας θα εμφανίσουν διαφοροποιήσεις στην κινητική ανάπτυξη ανάλογα με την ηλικία (1η Υπόθεση) αγόρια και κορίτσια θα διαφοροποιούνται σε συγκεκριμένες δεξιότητες ως προς την κινητική ανάπτυξη (2η Υπόθεση)

Μέθοδος 300 παιδιά δεύτερης τάξης νηπιαγωγείου Συμμετέχοντες 300 παιδιά δεύτερης τάξης νηπιαγωγείου 154 ήταν αγόρια και 146 κορίτσια Ηλικία 61–72 μηνών (M=69.02, S.D=3.2) Χωρίστηκαν σε δυο ηλικιακές ομάδες (61-66 μηνών και 67-72 μηνών).

Εργαλεία συλλογής δεδομένων 3 δοκιμασίες ελέγχου κινητικών δεξιοτήτων από το DEST (Nicolson & Fawcett, 1996) Ισορροπία Γραφοκινητικές δεξιότητες (αντιγραφή σχημάτων). Οπτικοκινητικές δεξιότητες (πέρασμα χαντρών σε σχοινί).

Πίνακας 1 Επιδόσεις στις κινητικές δοκιμασίες ανά ηλικιακή ομάδα Πίνακας 1 Επιδόσεις στις κινητικές δοκιμασίες ανά ηλικιακή ομάδα Ηλικία 61-66 μηνών 67-72μηνών Δοκιμασίες Μέσοι όροι Τυπικές αποκλίσεις Ισορροπία 3.69 2.54 3.97 2.98 Οπτικοκινητικές δεξιότητες 5.04 1.30 5.24 1.50 Γραφοκινητικές δεξιότητες 12.12** 3.03 13.43** 2.89 **p< .01

Πίνακας 2 Επιδόσεις αγοριών και κοριτσιών στις κινητικές δοκιμασίες Φύλο Αγόρια n=154 Κορίτσια n=146 Δοκιμασίες Μέσοι όροι Τυπικές αποκλίσεις Ισορροπία 4.32** 2.95 3.46** 2.73 Οπτικοκινητικές δεξιότητες 4.99* 1.30 5.40* 1.58 Γραφοκινητικές δεξιότητες 12.69** 2.78 13.53** 3.12 * p< .05, **p<.01

Συζήτηση Η απουσία στατιστικά σημαντικών διαφορών μεταξύ των δύο ηλικιακών ομάδων στη δοκιμασία της ισορροπίας αλλά και σε αυτή του οπτικοκινητικού συντονισμού θα μπορούσε να ερμηνευτεί με βάση πρόσφατα ερευνητικά ευρήματα (Steind et al. 2006) που υποστηρίζουν ότι η λειτουργία της ιδιοδεκτικής αισθητικότητας των μυών για την σταθερότητα της θέσης του σώματος καθίσταται ώριμη στην ηλικία των 3 – 4 ετών και ως εκ τούτου δεν διαφοροποιείται σημαντικά στα ηλικιακά εύρη που μελετήσαμε.

Οι διαφοροποιήσεις που παρατηρήθηκαν μεταξύ μεγαλύτερων και μικρότερων παιδιών στον τομέα του γραφοκινητικού συντονισμού θα μπορούσαν να αποδοθούν τόσο σε βιολογικής φύσης διαφοροποιήσεις μεταξύ των δύο ομάδων, αλλά κυρίως σε διαφορές που προκύπτουν από την συχνή εξάσκηση τω μεγαλύτερων νηπίων σε γραφοκινητικές κατά την φοίτησή τους στο νηπιαγωγείο, ή σε συνδυασμό αυτών των παραγόντων.

Οι διαφορές μεταξύ των δυο φύλων που παρατηρήθηκαν (κορίτσια καλύτερα σε οπτικοκινητικές και γραφοκινητικές δοκιμασίες, δηλαδή έργα που απαιτούν λεπτή κινητική δραστηριότητα, ενώ τα αγόρια σε δοκιμασίες στατικής ισορροπίας) θα μπορούσαν να αποδοθούν τόσο σε διαφοροποιήσεις βιολογικών παραγόντων, όσο και σε περιβαλλοντικούς παράγοντες ή / και συνδυασμό τους.

Οι βιολογικές διαφοροποιήσεις προκύπτουν από τα ευρήματα που υποστηρίζουν ότι οι διάφορες περιοχές του εγκεφάλου αναπτύσσονται με διαφορετική αλληλουχία στα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια. Hanlon, Thatcher και Clain, (1999): από την γέννηση ως την ηλικία των 6 ετών τα κορίτσια παρουσιάζουν συγχρονισμένη ηλεκτροεγκεφαλογραφική δραστηριότητα σε περιοχές του εγκεφαλικού φλοιού οι οποίες είναι γνωστό ότι σχετίζονται με τις γλωσσικές λειτουργίες και τις λεπτές κινητικές δεξιότητες, ενώ τα αγόρια σε περιοχές που σχετίζονται με την αδρή κινητικότητα. Οι διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα όσον αφορά την εγκεφαλική ωρίμανση κατά την παιδική ηλικία έχουν επιβεβαιωθεί και από άλλες ερευνητικές προσεγγίσεις που έχουν αξιολογήσει την αναλογία φαιάς και λευκής ουσίας σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφαλικού φλοιού κατά την διάρκεια της ανάπτυξης (De Bellis, et al. 2001).

Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες που μπορεί να συνέβαλαν στην εμφάνιση διαφορών μεταξύ των δυο φύλων στην κινητική ανάπτυξη έχουν σχέση με την εμπειρία και την πρακτική. Για παράδειγμα τα κορίτσια αυτής της ηλικίας παρωθούνται περισσότερο από γονείς και εκπαιδευτικούς να παίζουν ήσυχα, εξασκώντας τις λεπτές κινητικές τους ικανότητες χρωματίζοντας το τετράδιό τους μαγειρεύοντας ή ντύνοντας τις κούκλες τους, ενώ τα αγόρια ενθαρρύνονται να συμμετέχουν σε πιο ζωηρές και δυναμικές δραστηριότητες, όπως το τρέξιμο τα άλματα και οι ρίψεις που προάγουν περισσότερο την αδρή κινητικότητα, δηλαδή την κίνηση που ελέγχεται από μεγάλου μεγέθους μύες η ομάδες μυών (Thomas, 2000).

Συμπεράσματα Η κινητική ανάπτυξη φαίνεται ότι διαφοροποιείται σημαντικά ανάμεσα στα κορίτσια και στα αγόρια στην προσχολική ηλικία, επομένως διαφορετικές νόρμες φύλου και ηλικίας πρέπει να χρησιμοποιούνται κατά την αξιολόγηση της κινητικής λειτουργίας σε αυτά τα παιδιά (Gidley et al., 2007).