ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΥΠΕΡΛΙΠΙΔΑΙΜΙΕΣ . Πρόληψη και θεραπεία εκφυλιστικών παθήσεων Συμμαχία για την υγεία:ΔΙΑΤΡΟΦΗ

AHA PREVENTION CONFERENCE ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Μείζονες ανεξάρτητοι κάπνισμα  αρτηριακή πίεση  TC και LDL-C  HDL-C σακχαρώδης διαβήτης Φορτίο στεφανιαίας πλάκας ηλικία μη ειδικές αλλαγές ST-διαστήματος σε ΗΚΓφημα ηρεμίας. Προδιαθεσικοί παχυσαρκία άσκηση ανδρικό φύλο οικογενειακό αναμνηστικό κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες ψυχολογικοί παράγοντες αντίσταση στην ινσουλίνη Υπερτροφία αριστεράς κοιλίας * Δυνητικοί  TG μικρές-πυκνές LDL-C  ομοκυστεΐνη,  Lp(a) ινωδογόνο δείκτες φλεγμονής (CRP) Sidney CS et al Circulation 2000;101:111-116

Κίνδυνος σε σχέση με κάπνισμα, αρτ.υπέρταση και χοληστερόλη Aρτ. υπέρταση (Συστ. > 195 mmHg) x3 x4.5 x9 x16 x1.6 x4 Multiple risk factors for CVD are usually present in an individual; rarely do they occur in isolation. When risk factors co-exist the effect is often exponential; their combined effect is greater than the sum of their individual effects.1 Multiple risk factors are also associated with the metabolic syndrome which is characterised by dyslipidaemia, hypertension, insulin resistance, visceral distribution of body fat, and a prothrombotic state.2 References 1. Poulter N. In Cardiovascular Disease: Risk Factors and Intervention. Eds: Poulter N, Sever P, Thom S. Radcliffe Medical Press, Oxford, 1993. 2. Deedwania PC. Am J Med 1998;105(1A);1S–3S. Reproduced with permission from Radcliffe Medical Press. x6 Κάπνισμα Επίπεδα ολικής χοληστερόλης (8.5 mmol/L, 330 mg/dL) Poulter N et al., 1993

Παράγοντες Καρδιαγγειακού Κινδύνου Υπέρταση Κάπνισμα Κεντρική παχυσαρκία Αυξημένος κίνδυνος ΚΑ επεισοδίων Ιστορικό ΣΝ Σ. Διαβήτης Υψηλή LDL-C

ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗΣ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ (ΚΑΝ): Επιδημιολογικές Μελέτες 10-year CHD death rate (Deaths/1000) Serum cholesterol (mg/dL) (MRFIT) (n=361,662) 150 200 250 300 50 40 30 20 10 CHD indications per 1000 Serum cholesterol (mg/100 mL) Framingham Study (n=5209) 204 205-234 235-264 265-294 295 Each 1% increase in total cholesterol level is associated with a 2% increase in CHD risk 1% reduction in total cholesterol resulted in a 2% decrease in CHD risk Castelli WP. Am J Med. 1984 Gotto AM Jr, et al. Circulation. 1990

Χαμηλή HDL < 50 mg/dl γυναίκες ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΣΔ ή σάκχαρο >100 mg% Τριγλυκερίδια >150 mg/dl Χαμηλή HDL < 50 mg/dl γυναίκες < 40 mg/dl άνδρες κοιλιακή παχυσαρκία Υπέρταση > 130/85 mmHg Περίμετρος μέσης >0,88 γυναίκες >1,02 άνδρες *Διάγνωση όταν υπάρχουν 3 παράγοντες .

Αντιμετώπιση διαταραχών λιπιδίων - Υγιεινοδιαιτητικά μέτρα Μείωση Σ.Βάρους Αύξηση Σωμ. Δραστηριότητας Μείωση της πρόσληψης ζωικών λιπών Αντικατάσταση ζωικών λιπών με ελαιόλαδο Διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά Διαιτητικές οδηγίες για την ενίσχυση της μείωσης της LDL-C ( πρόσληψη Φυτ.Ινών, πρόσληψη φυτικών στερολών/στανολών) ΑΗΑ, 2006

ΠΟΙΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΛΕΓΧΟΝΤΑΙ Γενικά: Άνδρες > 40 χρ, Γυναίκες >50 χρ. Πιο ειδικά : - Επι (+) οικογενειακού ιστορικού για καρδιαγγειακά νοσήματα - Οικογενείς δυσλιπιδαιμίες(από παιδική ηλικία ) - Ατομα υψηλού καρδιαγγεικού κινδύνου (Καπνιστές, ΣΔτ2, Α/Υ, σπλαχνική παχυσαρκία)

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΟΡΙΑ ΤΩΝ ΛΙΠΙΔΙΩΝ Λιπίδια Φυσιολογικά όρια Χοληστερίνη έως 200 mg/dl Τριγλυκερίδια έως 150 mg/dl HDL πάνω από 40 mg/dl (άνδρες) πάνω από 50 mg/dl (γυναίκες) LDL έως 130 mg/dl (υψηλού κινδύνου: έως 100 )

ΑΙΤΙΑ ΥΠΕΡΛΙΠΙΔΑΙΜΙΩΝ Α) Διατροφικά (Κακή διατροφή και Παχυσαρκία) B) Κληρονομικότητα Γ) Δευτεροπαθείς υπερλιπιδαιμίες

A) ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΑΙΤΙΑ ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΩΝ Διατροφή: επιβαρυντικοί παράγοντες για Κεκορεσμένα λίπη (ζωικά) Τροφές πλούσιες σε χοληστερίνη Τρανς – λιπαρά Σακχαρούχοι υδατάνθρακες Κεκορεσμένα λίπη  ΧΟΛ  ΤΓΛ

B) ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΕΣ ΥΠΕΡΛΙΠΙΔΑΙΜΙΕΣ Οι συχνότερες είναι: Α)Οικογενής ετερόζυγος υπερχοληστερολαιμία Μεμονωμένη αύξηση χοληστερίνης (n=1/500) (≥300 mg/dl) Β) Μικτού τύπου (συνδυασμένη) υπερλιπιδαιμία: Αύξηση χοληστερίνης, τριγλυκεριδίων ή συνδυασμός τους στην ίδια οικογένεια. Ιδιαίτερα συχνή και αθηρογόνος. Γ) Αμιγής υπερτριγλυκεριδαιμία

Γ) ΔΕΥΤΕΡΟΠΑΘΗΣ ΥΠΕΡΛΙΠΙΔΑΙΜΙΕΣ Σακχαρώδης διαβήτης Υποθυρεοειδισμός Νεφρωσικό σύνδρομο, νεφρική ανεπάρκεια Ηπατική ανεπάρκεια Υπερκατανάλωση οινοπνεύματος Φάρμακα (κορτιζόνη, αντισυλληπτικά κ.α.)

ΥΠΟΛΙΠΙΔΑΙΜΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ Οι στατίνες αποτελούν την πρώτη φαρμακευτική επιλογή για την αντιμετώπιση της αυξημένης LDL

ΥΠΟΛΙΠΙΔΑΙΜΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ Μεταβολή λιποπρωτεϊνης % ΟΛ.ΧΟΛ LDL HDL Τριγλυκερίδια Στατίνες 25-30  30-60  5-15  20-45 Φιμπράτες  10-25  5-25  10-25  20-50 Ρητίνες  15-30  0-5  0-15 Νικοτινικό οξύ  20-30  10-35  30-50 Εζετιμίμπη  15  20  5  5-10

ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΙΤΗΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΙΤΑ: ΑΚΡΟΓΩΝΙΑΙΟΣ ΛΙΘΟΣ ΥΠΟΛΙΠΙΔΑΙΜΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Μείωση ζωικού λίπους Αύξηση κυρίως μονοακορέστων (ελαιόλαδο), πολυακορέστων (ω3-λιπαρά οξέα) Αύξηση φυτικών ινών:12-25 γρ/ημ (διαλυτών:πηκτίνες,β-γλυκάνες,ψύλλιο) Μείωση διατροφικής χοληστερόλης Αύξηση φυτικών στερολών: 2 γρ./ημ.

ΥΠΕΡΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Ουσία Δίαιτα Step 1 Δίαιτα Step 2 Ολικό λίπος <30% ολικών θερμίδων Κεκορεσμένα <10% » <7% » Πολυακόρεστα 10% » Μονοακόρεστα 10%- 15% » Υδατάνθρακες 50%- 60% » Πρωτεΐνες 10%- 20% » Χοληστερόλη <300mg/ Η <200mg/ Η

Διατροφικές Επιδράσεις στην LDL Συστατικό Σύσταση Στερόλες  10 2-2,5 g/ ημέρα Κορεσμένα λιπαρά οξέα  5-10 <7% της ενέργειας Χοληστερόλη 5 <200 mg/ημέρα Διαλυτές φυτικές ίνες 10-20 g/ημέρα Σωματικό βάρος Απώλεια ~ 5 Kg Πρωτεΐνη σόγιας 3-5 25 g/ημέρα Πολυακόρεστα λιπαρά οξέα 3 5-10% της ενέργειας Διατροφικές Επιδράσεις στην LDL Προσαρμογή από:Jenkins et al. Curr Opin Lipidol 2000, Weggemans & Trautwein Eur J Clin Nutr 2003, Katan et al. Mayo Clin Proc 2003, Mensink et al. Am J Clin Nutr 2003

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΕΥΕΡΓΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ Φυτικές ίνες: κυρίως διαλυτές, LDL (φρούτα, όσπρια, κριθάρι, βρώμη) Ω3- λιπαρά οξέα: ΤΓΛ, αντιθρομβωτική, αντιαθηρωγόνος δράση. (2 γεύματα ψαριών/ εβδομάδα) Φυτικές στερόλες:  LDL(5-10%), HDL  ΤΓΛ.  Εντερικής απορρόφησης χοληστερόλης (2-3 gr/H)

Φυτικές Στερόλες/Στανόλες Η μέση κατανάλωση στο δυτικό κόσμο είναι~0.2-0.4g/24h (φυτοφάγους 0.6g/24h) Οι φυτικοί εστέρες στερολών και στανολών σε δόσεις των 2 γρ. ημερησίως μειώνουν τα επίπεδα της LDL-C κατά 6-15% με μικρή ή καμία αλλαγή στην HDL-C Η εστεροποίηση τους με λιπαρά οξέα, αυξάνει τη διαλυτότητα τους στα τρόφιμα. International Atherosclerosis Society, 2003 NCEP III Expert Panel, 2001 , Linda et al, 2008

Πηγές φυτικών στερολών ανά 100 g Λάδι από καλαμπόκι (ραφιναρισμένο) 715 – 952 mg Σογιέλαιο (ραφιναρισμένο) 221 – 328 mg Ελαιόλαδο (έξτρα παρθένο) 144 - 150 mg Φοινικέλαιο (ραφιναρισμένο) 49 – 61 mg Μήλο 13 mg Πορτοκάλι 24 mg Καρότο 16 mg Ντομάτα 4.7 mg Φυστίκια 119 mg Lars H, et al. Nutrition reviews. 2007, Vol 65 Trautwein and Duchateau, Phytosterols: Sources and Metabolism in Nutrition and Cancer Prevention 2005 Normen, et al. J Food Comp and Analysis 2002 21

Φυτικές Στερόλες/Στανόλες Βραχυπρόθεσμη κατανάλωση τροφών εμπλουτισμένων σε Φυτικές Στερόλες/Στανόλες κρίνεται ασφαλής ως επιπρόσθετος παράγοντας ανεξάρτητα της διατροφής και της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής Φυτικές Στερόλες δεν παρουσιάζουν στατιστικά σημαντική διαφορά έναντι των Φυτικών Στανολών όσον αφορά την επίδραση της ολικής χοληστερόλης και της LDL-C Journal Amer Diet Assoc Vol 110, Issue 5, P 719-726, May 2010 Gupta A.K et al, Role of phytosterols in lipid-lowering:current perspective, 2011

Ξηροί Καρποί Η αναφερόμενη καρδιοπροστατευτική δράση των ξηρών καρπών μπορεί να οφείλεται εν μέρει στα μοναδικά θρεπτικά τους συστατικά Οι ξηροί καρποί είναι πλούσιοι σε ακόρεστα λιπαρά οξέα (UFA) και χαμηλοί σε κορεσμένα (SFA). Πηγή φυτικών πρωτεϊνών και φυτικών στερολών Καρύδια, επηρεάζουν θετικά τα επίπεδα λιπιδίων και λιποπρωτεϊνών Linda et al, 2008

Ξηροί Καρποί  Χοληστερόλης και βελτίωση λιπιδαιμικού προφίλ από διαφορετικά είδη ξηρών καρπών Επιδημιολογικές μελέτες κατέδειξαν την προστασία από υπέρταση στον αντρικό πληθυσμό Αρνητική συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης ξηρών καρπών και της  ΣΒ Στην SUN, η χαμηλότερη  ΣΒ παρατηρήθηκε σε άτομα τα οποία κατανάλωναν ≥ 2 μερίδες ξηρών καρπών/βδομάδα Arch Intern Med. 2010;170(9):821-827 Nutrition, Metabolism and Cardiovascular Diseases. 2010xx, 1-6

ΠΙΘΑΝΗ ΘΕΤΙΚΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ Μαύρη σοκολάτα: φλαβονοειδή, κατεχίνες Μείωση οξειδωτικού στρες, ↓ LDL, ↓ΑΠ Σκόρδο: ήπια υπολιπιδαιμική δράση (↓ LDL 2-6%) Καφές: ↓ λιπιδίων και αγγειακών επεισοδίων σε μέτρια και αυξημένη κατανάλωση. Όμως ο στιγμιαίος ή άφιλτρος καφές ↑ LDL + 5%. Τσάι: ήπια ευνοϊκή επίδραση - πράσινο τσάι: μείωση ινσουλινοαντίστασης και λιπιδίων. Ρεσβερατρόλη: (πολυφενόλη σε σταφύλια, κρασί, μούρα). Θετικά in vitro, κλινικές μελέτες σε εξέλιξη Sirtori, Nutr Res Rev 2009, 22,244

ΔΙΑΙΤΗΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗ Τρόφιμα Επιτρέπονται Απαγορεύονται Λίπη & έλαια Ελαιόλαδο, ηλιέλαιο, καλαμποκέλαιο, σογιέλαιο Βούτυρο, βοδινό και χοιρινό λίπος, φοινικέλαιο, καρυδέλαιο, μαργαρίνη, υδρογονωμένα λίπη και έλαια Κρέας Κοτόπουλο, γαλοπούλα, κουνέλι, κυνήγι, άπαχα και χωρίς πέτσα. Μοσχάρι, ζαμπόν άπαχο. Τα λιπαρά μέρη και η πέτσα. Αρνί, χοιρινό, αλλαντικά, εντόσθια Ψάρια & θαλασσινά Ψάρι κάθε είδους (φρέσκο ή κατεψυγμένο) Παστά, τηγανισμένα ψάρια. Οστρακοειδή (μύδια, στρείδια κλπ.), γαρίδες, αστακοί, καβούρια, αυγοτάραχο Γάλα & γαλακτοκομικά Γάλα άπαχο, γιαούρτι άπαχο, τυριά άπαχα (μυζήθρα, ανθότυρο) Πλήρες γάλα, γιαούρτι, κρέμα γάλακτος, παγωτό, τυριά (φέτα και κίτρινα τυριά) μη αποβουτυρωμένα, κρέμες Αυγά Μόνο ασπράδι Οι κρόκοι των αυγών

ΔΙΑΙΤΗΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗ Τρόφιμα ΔΙΑΙΤΗΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗ Τρόφιμα Επιτρέπονται Απαγορεύονται Φρούτα Ξηροί καρποί Όλα τα φρούτα εκτός από αυτά που έχουν πολλές θερμίδες (μπανάνες, σύκα, σταφύλια) Καρύδια, αμύγδαλα Μπανάνες, σύκα, σταφύλια, κομπόστες, αβοκάντο Λαχανικά Όλα τα φρέσκα και κατεψυγμένα λαχανικά Τηγανητά γενικά (πατάτες κλπ.) Όσπρια Επιτρέπονται όλα και είναι ιδιαίτερα πλούσια σε πρωτεΐνες και φυτικές ίνες ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ Ψωμί ολικής, ζυμαρικά, ρύζι, σε περιορισμένη χρήση και χωρίς ζωικό βούτυρο Ψωμιά που έχουν αυγά σαν κύριο συστατικό τους, κρουασάν, μπατόν σαλέ, μπριός. Ποτά – κρασιά Κρασί και μπύρα 1-2 ποτήρια την ημέρα. Καφές – τσάι 2-3 ποτήρια την ημέρα, κακάο, χυμοί φρούτων Κρασί και μπύρα σε μεγάλες ποσότητες, οινοπνευματώδη (ουίσκι, ούζο, βότκα κλπ.). Σοκολάτα ρόφημα. Ζαχαρούχοι χυμοί, αναψυκτικά. Διάφορα Αρωματικά: κρεμμύδι, σκόρδο, βασιλικός, μαϊντανός, ρίγανη. Καρυκεύματα: πιπέρι, μοσχοκάρυδο, μουστάρδα. Γλυκά με άπαχο γάλα ή γιαούρτι. Άπαχες σάλτσες Μαγιονέζα, κέικ, γλυκά με πολλή ζάχαρη. Σάλτσες με κρέμα γάλακτος, ζωικά λίπη ή τυριά. Ζάχαρη, σαντιγί, ξηροί καρποί, σοκολάτες.

ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΩΛΕΙΑ 10 ΚΙΛΩΝ Θνητότητα Μείωση >20% ολικής θνητότητας Μείωση >30% των σχετιζόμενων με το ΣΔ θανάτων Μείωση των θανάτων από κακοήθειες που σχετίζονται με τη παχυσαρκία Αρτηριακή πίεση Μείωση 10mmHg η συστολική ΑΠ Μείωση 20mmHg η διαστολική ΑΠ Σάκχαρο Μείωση κατά 50% της γλυκόζης νηστείας Λιπίδια Μείωση 10% ολικής χοληστερόλης Μείωση 15% LDL Μείωση 30% τριγλυκεριδίων Αύξηση 8% HDL

ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΛΙΠΙΔΙΑ Ετερογενείς μελέτες Συνήθως αναφέρονται ευεργετικά αποτελέσματα με μακροχρόνια άσκηση αντοχής και αερόβια Μείωση ΤΓΛ, ΧΟΛ, HDL, ApoA Chan, Curr Opin Lipidol, 2006 Rashid, Genest Obesity, 2007

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η διαιτητική αντιμετώπιση (μεσογειακού τύπου διατροφή) αποτελεί τη βάση της υπολιπιδαιμικής αγωγής –Μελετώνται, και φαίνονται ωφέλιμα, ορισμένα «λειτουργικά τρόφιμα» Με εξαίρεση τις οικογενείς υπερλιπιδαιμίες και την έκδηλη καρδιαγγειακή νόσο, φάρμακα(στατίνες) πρέπει να χορηγούνται σε 2ο χρόνο Πάντοτε πρέπει να αντιμετωπίζονται ταυτόχρονα και οι άλλοι τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου (Κάπνισμα, υπέρταση, παχυσαρκία, υπεργλυκαιμία)

Σας Ευχαριστούμε