ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΘΗΤΡΙΕΣ: ΤΣΑΜΠΑΛΑΤΗ ΔΩΡΑ ΣΙΜΟΝΙΑΝ ΕΙΡΗΝΗ ΥΠΕΥ.ΚΑΘ: ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΖΑΦΕΙΡΑ

ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ Ο Διαφωτισμός αποτελεί σημαντικό πνευματικό κίνημα που τοποθετείται στα μέσα του 18ου αιώνα, τον οποίο οι ίδιοι οι Γάλλοι Διαφωτιστές απεκάλεσαν «Siecle des lumieres», θεωρώντας εαυτούς ως φωτοδότες. Ο Διαφωτισμός παρατηρήθηκε αρχικά στην Γαλλία και αργότερα στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης προετοιμάζοντας παράλληλα το έδαφος για την Γαλλική Επανάσταση. Οι διαφωτιστές πρέσβευαν τον ορθολογισμό και την πίστη στην πρόοδο, αξιώνοντας αλλαγές σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δράσης, στους πολιτικοκοινωνικούς θεσμούς, την οικονομία, την εκπαίδευση και τη θρησκεία. Τάχθηκαν υπέρ της ατομικής ελευθερίας και ενάντια στην τυρρανική διακυβέρνηση και την καταπίεση που ασκούσε η Εκκλησία.

Βασικός φορέας των νέων ιδεών που έφερε ο Διαφωτισμός ήταν η ανερχόμενη αστική τάξη που μέχρι εκείνη την εποχή παρέμενε αποκλεισμένη από το σύστημα της απολυταρχίας. Ανάμεσα στους σημαντικούς εκφραστές του Διαφωτισμού τοποθετούνται ο Βολταίρος και ο Μοντεσκιέ. Οι Διαφωτιστές Ντενί Ντιντερό και Ζαν Νταλεμπέρ συγκρότησαν το ιδεολογικό υπόβαθρο του Διαφωτισμού στην Εγκυκλοπαίδεια. Παράλληλα ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ διατύπωνε τη θεωρία του Κοινωνικού Συμβολαίου, προτρέποντας σε μια Ευρώπη που θα υποστήριζε τα δικαιώματα του ανθρώπου. Οι ρίζες του κινήματος του Διαφωτισμού καλύπτουν μεγάλο μέρος του 17ου αιώνα. Περισσότερο η φιλοσοφία που αναπτύχθηκε στον 17ο αιώνα ονομάζεται από πολλούς ιστορικούς ως η "Εποχή του Ρασιοναλισμού". Η Ένδοξη Επανάσταση το 1688 στην Αγγλία σηματοδοτεί την αρχή του τέλους για την απόλυτη μοναρχία στην Ευρώπη, ενώ παράλληλα προς τα τέλη του 17ου αιώνα εκδίδονται τα πρώτα γραπτά του Διαφωτισμού .Το διαφωτιστικό κίνημα είναι, σε όλη του τη διάρκεια, η διόγκωση δύο κοινωνιολογικών πιέσεων: από τη μια μία δυνατή πνευματικότητα συνοδευόμενη από τη θρησκεία και την Εκκλησία, από την άλλη ένα αντικληρικό κίνημα που ασκούσε έντονη κριτική στις διαφορές ανάμεσα στη θρησκευτική θεωρία και πρακτική και εδραιώθηκε κυρίως στη Γαλλία.

Το κίνημα του Διαφωτισμού ξεχωρίζει από όλα τα προηγούμενα κινήματα διανοουμένων από τον αποδέκτη του: το ευρύ κοινό. Η πρόοδος του αλφαβητισμού και της μάθησης επέτρεψαν στο ευρύ κοινό, το λαό γενικότερα, να δημιουργήσει μια γνώμη, μία κοινή γνώμη. Οι πολιτικές και φιλοσοφικές συζητήσεις υπερβαίνουν τα μέχρι τότε στενά όρια του κύκλου των συγγραφέων και των ανθρώπων των γραμμάτων και γίνονται πλέον υπόθεση και του λαούΟ Διαφωτισμός μεταδόθηκε μεσω των παροικιών και στον υπόδουλο Ελληνισμό, με κάποια όμως καθυστέρηση λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών που επικρατούσαν στις τουρκοκρατούμενες ελληνικές περιοχές. Η μεταβολή των οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών επετρεψε στη συνέχεια τη δημιουργία στον ελληνικό χώρο, κατά την περίοδο 1750-1821, ενός πνευματικού κινήματος ανάλογου του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, που ονομάστηκε Νεοελληνικός διαφωτισμός.

Αναπτύχθηκε και εδώ έντονη πνευματική δραστηριότητα γύρω από θεμελιώδεις ιδέες οπως ελευθερία, δικαιοσύνη, ανεξιθρησκεία, αρετή, επιστήμη, με αντικειμενικό σκοπό το φωτισμό των υπόδουλων Ελλήνων, ώστε αυτοί να διεκδικήσουν την απελευθέρωσή τους. Παράλληλα εκείνο το διάστημα ιδρύθηκαν σχολεία, εκδόθηκαν βιβλία, μελετήθηκαν οι θετικές επιστήμες. Οι ιδεολογικοί προσανατολισμοί των φορέων του Διαφωτισμού στον ελληνικό χώρο εχουν μεγάλο εύρος και εκτεινονται από την προσκόλληση σε παραδοσιακές αξίες μέχρι την πλήρη αποδοχή των ευρωπαϊκών ιδεών. Σημαντικοί εκπρόσωποι του Νεοελληνικού Διαφωτισμού είναι μεταξύ άλλων ο Ευγένιος Βούλγαρις, ο Ιώσηπος Μοισιόδακας, οι συγγραφείς της Νεωτεριστικής Γεωγραφίας Δανιήλ Φιλιππίδης και Γρηγόριος Κωνσταντάς, ό Άνθιμος Γαζής και ο ανώνυμος συγγραφέας της Ελληνικής Νομαρχίας. Κορυφαίοι όμως αναδείχθηκαν ο Ρήγας Βελεστινλής και ο Αδαμάντιος Κοραής.

ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΙ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ Ο Ρήγας Βελεστινλής ή Φεραίος(1757-1798) επιδιώκει μέσα από το μεταφραστικό και το πρωτότυπο συγγραφικό του έργο να καταστήσει τους Έλληνες κοινωνούς της δυτικής σκέψης και να τους προετοιμάσει για τη διεκδίκηση της ελευθερίας τους. Χαρακτηριστικό από την άποψη αυτή είναι το έργο του Φυσικής Απάνθισμα, με το οποίο προσπαθεί να εμφυσήσει στους συμπατριώτες του την ορθολογική σκέψη μέσω των φυσικών επιστημών. Εμπνευσμένος ο Ρήγας από τον άνεμο της ελευθερίας που πνέει στην Γαλλία και τη δυτική Ευρώπη στα τέλη του 18ου αιώνα, τυπώνει μια σειρά από χάρτες,μεταξύ των οποίων και τη Μεγάλη Χάρτα της Ελλάδος, όπου δείχνει παρουσιαστικά την έκταση και την ακτινοβολία του Ελληνισμού, καθώς και βιβλία με πατριωτικό περιεχόμενο. Ο Ρήγας οραματιζόταν κοινή εξέγερση όλων των βαλκανικών λαών εναντίον του δυνάστη και την ίδρυση μιας πανβαλκανικής Ελληνικής Δημοκρατίας. Τρία έτη μετά την έκδοση της Χάρτας, ο Άνθιμος Γαζής επιμελήθηκε μίας νεώτερης έκδοσής της, μικροτέρων διαστάσεων, με την ονομασία Πίναξ γεωγραφικός της Ελλάδος

Στο τυπογραφείο τους τύπωσε τον Θούριο και την Χάρτα που φιλοτεχνήθηκε από τον Αυστριακό λι8ογράφο Φρανσουά Μίλλερ, την επαναστατική του προκήρυξη σε χιλιάδες αντίτυπα, προκειμένου να μοιραστούν στους Έλληνες των υπόλοιπων φιλελεύθερων περιοχών των Βαλκανίων, το "Σχολείον των ντελικάτων Εραστών", το "Φυσικής απάνθισμα","Ηθικός Τρίπους","Το Σύνταγμα της Ελληνικής Δημοκρατίας","Τα Δίκαια του ανθρώπου" καθώς και το "Νέος Ανάχαρσις". Ο Ρήγας απέβλεπε στην απελευθέρωση και ενοποίηση όλων των Βαλκανικών λαών και φυσικά όλου του ελληνικού στοιχείου που ήταν διασκορπισμένο στην Ανατολή και τα ευρωπαϊκά κέντρα. Επηρεασμένος από τον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, πίστεψε βαθιά στην ανάγκη της επαφής των Ελλήνων με τις νέες ιδέες που σάρωναν την Ευρώπη και αυτό τον ώθησε στη συγγραφή ή μετάφραση βιβλίων σε δημώδη γλώσσα και τη σύνταξη της Χάρτας, ενός μνημειώδους για την εποχή του χάρτη, διαστάσεων 2,07 x 2,07 μ, που αποτελείτο από επί μέρους τμήματα

ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ Ο Αδαμάντιος Κοραής (27 Απριλίου 1748, Σμύρνη – 6 Απριλίου 1833 Παρίσι, Γαλλία), ήταν Έλληνας φιλόλογος με βαθιά γνώση του ελληνικού πολιτισμού. Ο Κοραής είναι ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του νεοελληνικού διαφωτισμού και μνημονεύεται κυρίως για τις γλωσσικές του απόψεις και την υποστήριξη της καθαρεύουσας.

Φιλολογικό έργο Επηρεασμένος από τις φιλελεύθερες ιδέες του Διαφωτισμού, μαχόταν με τα γραπτά του υπέρ της πνευματικής αναγέννησης της Ελλάδας. Κύριο μέλημά του ήταν η πνευματική ανάπτυξη του γένους, την οποία θεωρούσε προϋπόθεση για την ελευθερία και την ανεξαρτησία. Στην ανανέωση της παιδείας προσπάθησε να συμβάλει και σε πρακτικό επίπεδο, με τις φιλολογικές εκδόσεις αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων στην σειρά Ελληνική Βιβλιοθήκη, αλλά και θεωρητικά, κυρίως στα προλεγόμενα που προέτασσε στις εκδόσεις, τους Αυτοσχέδιους Στοχασμούς περί της ελληνικής παιδείας και γλώσσης. Η εκδοτική του δραστηριότητα ξεκίνησε το 1799, με τους Χαρακτήρες του Θεόφραστου. Την επόμενη χρονιά τύπωσε το Περί ανέμων, υδάτων και τόπων του Ιπποκράτη, έκδοση που βραβεύτηκε το 1810, και το 1804 τα Αιθιοπικά του Ηλιοδώρου, η εισαγωγή του οποίου είναι η πρώτη ελληνική πραγματεία για το λογοτεχνικό είδος του μυθιστορήματος. Μετά το 1805 ενέταξε τις εκδόσεις του στην σειρά Ελληνική Βιβλιοθήκη, η οποία συνεχίστηκε έως το 1827, με την χορηγία των αδερφών Ζωσιμά. Στην Ελληνική Βιβλιοθήκη εξέδωσε, μεταξύ άλλων, τους Βίους Παραλλήλους του Πλουτάρχου, Λόγους του Ισοκράτη, τις τέσσερις πρώτες ραψωδίες της Ιλιάδας, Γαληνό, Στράβωνα, Μάρκο Αυρήλιο, τα Πολιτικά και τα Ηθικά Νικομάχεια του Αριστοτέλη, τα Απομνημονεύματα του Ξενοφώντα.

ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ Ο Ευγένιος Βούλγαρης ήταν Έλληνας κληρικός, παιδαγωγός, μεταφραστής του Βολταίρου και διαπρεπής στοχαστής του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, ο οποίος γεννήθηκε στην Κέρκυρα στις 11 Αυγούστου του 1716. Στη διάρκεια του ρωσο-οθωμανικού πολέμου εγκαταστάθηκε στην Αγία Πετρούπολη, όπου και έζησε έως το θάνατο του, στις 19 Ιουνίου του 1806.

ΙΩΣΗΠΟΣ ΜΟΙΣΙΟΔΑΚΑΣ Ο Ιώσηπος Μοισιόδακας (ή Μοισιόδαξ, 1730-1800) ήταν Έλληνας δάσκαλος του γένους και συγγραφέας. Ήταν πιστός υποστηρικτής του νεοελληνικού Διαφωτισμού· δημιούργησε σχολεία και ενίσχυσε το κίνημα και οικονομικά. Ο ίδιος αναφέρεται στον Νεοελληνικό Διαφωτισμό με την εξής φράση: «Η φυσική θα καταπολεμήσει την απάτη και ο (δια)φωτισμός θα διαλύσει την αμάθεια, τις ερινύες των προκαταλήψεων που έχουν εκβαρβαρώσει το περίλαμπρον άλλοτε γένος των Ελλήνων. Ο Ιώσηπος Μοισιόδακας είχε επηρεαστεί από τις φιλοσοφικές ιδέες του Τζων Λοκ και ήταν θερμός υποστηρικτής του Βολταίρου και πολέμιος του σχολαστικισμού, όπως και των παλαιών παιδαγωγικών ιδεών. Πίστευε ότι τα παιδιά έπρεπε να διδάσκονται φιλοσοφία, μαθηματικά και φυσική

ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ ΝΤΙΝΤΕΡΟ Η Εγκυκλοπαίδεια .Καθώς είχε συγγράψει την ιστορία των αρχαίων Ελλήνων και ένα ιατρικό λεξικό, το 1746 ο Ντιντερό προσκλήθηκε από έναν γνωστό Παριζιάνο εκδότη να μεταφράσει την αγγλική εγκυκλοπαίδεια Cyclopaedia, or Universal Dictionary of the Arts and Sciences. Ο Ντιντερό αποφάσισε να μην περιοριστεί μόνο στους δύο τόμους αυτού του έργου, αλλά να το επεκτείνει σημαντικά, προσθέτοντας σε αυτό όλες τις γνώσεις της εποχής. Σε αυτό το έργο τον βοήθησαν και άλλοι διανοούμενοι και φίλοι του, κυρίως ο Ντ' Αλαμπέρ, που ήταν μαθηματικός και φυσικός επιστήμονας, αλλά και πολύ γνωστά πρόσωπα όπως ο Μοντεσκιέ και ο Βολταίρος.

Παράλληλα με την Εγκυκλοπαίδεια ο Ντιντερό συνέγραφε και άλλα έργα Παράλληλα με την Εγκυκλοπαίδεια ο Ντιντερό συνέγραφε και άλλα έργα. Το 1746 ολοκλήρωσε το έργο του Φιλοσοφικές σκέψεις (Pensees philosophiques). Το 1749 φυλακίστηκε εξαιτίας του συγγράμματος του Γράμμα για τους τυφλούς (Lettre pour les aveugles). Το 1751 έγινε μέλος της Ακαδημίας των Επιστημών στο Βερολίνο. Ως φυσικός επιστήμονας, ο Ντιντερό ασχολήθηκε με το έργο του Σκέψεις για την ερμηνεία της φύσης (Pensees sur l'interpretation de la nature), στο οποίο τάσσεται υπέρ των πειραμάτων και κατά των θεωρητικών ψευδορασιοναλιστικών ιδεών του Καρτέσιου. Έγραψε επίσης θεατρικά έργα, όπως το Φυσικός γιος (Fils naturel) το 1757 και το Πατέρας της οικογένειας (Le Pere de famille) το 1758. Όσον αφορά τα μυθιστορήματα, το πιο γνωστό και συνάμα το πιο επιτυχημένο του είναι Η μοναχή (La religieuse), το οποίο περιγράφει τα πάθη και τις δυσκολίες μιας γυναίκας που δεν θέλει να είναι μοναχή.

ΜΠΕΚΑΡΙΑ Ο Ιταλός φιλόσοφος και πολιτικός (15 Μαρτίου 1738 – 28 Νοεμβρίου 1794) έθεσε τις βάσεις στον τομέα της ποινολογίας καταδικάζοντας τα βασανιστήρια και τη θανατική ποινή Το 1764, ο Μπεκαρία δημοσίευσε τη σύντομη αλλά –δικαίως- φημισμένη πραγματεία του, «Περί Εγκλημάτων και Ποινών». Σε αυτή, ο Μπεκαρία διατύπωνε τα πρώτα επιχειρήματα εναντίον της θανατικής ποινής. Η πραγματεία του υπήρξε το πρώτο ολοκληρωμένο έργο ποινολογίας, συνηγορώντας υπέρ της αναθεώρησης του ποινικού νομικού συστήματος. Επρόκειτο για την πρώτη μελέτη που υποδείκνυε ότι η ποινική δικαιοσύνη όφειλε να υπόκειται σε λογικές αρχές. Ο Μπεκαρία αντανακλούσε τις πεποιθήσεις της ομάδας του «Il Caffe», που επιδίωκε να προκαλέσει μεταρρύθμιση βάσει των αρχών του Διαφωτισμού. Το σπουδαιότερο επίτευγμα του βιβλίου ήταν να θέσει με σαφήνεια και εμφατικό τόνο, βασισμένο σε μια βαθιά αίσθηση ανθρωπισμού, το πρόβλημα του άδικου δικονομικού συστήματος. Αυτό το ανθρωπιστικό αίσθημα ήταν που έκανε τον Μπεκαρία να κάνει έκκληση για εξορθολογισμό των νόμων

Οι αρχές τις οποίες επικαλούνταν ο Μπεκαρία ήταν η Λογική, η κατανόηση του κράτους ως ένα είδος συμβολαίου, και, πάνω απ’ όλα, η αρχή της ωφέλειας ή της μέγιστης ευτυχίας του μέγιστου αριθμού ανθρώπων. Εκτός από την καταδίκη της θανατικής ποινής (βασισμένη σε δύο επιχειρήματα: α) επειδή το κράτος δεν έχει το δικαίωμα να αφαιρεί ζωές και β) επειδή η θανατική ποινή δεν είναι ούτε χρήσιμη ούτε αναγκαία μορφή τιμωρίας), ο Μπεκαρία ανέπτυξε στην πραγματεία του πληθώρα καινοτόμων αρχών: α) η τιμωρία πρέπει να έχει προληπτική και όχι κολαστική λειτουργία, β) η τιμωρία πρέπει να είναι ανάλογη του διαπραχθέντος εγκλήματος, γ) η βεβαιότητα της τιμωρίας, και όχι η αυστηρότητά της, οδηγεί στην πρόληψη, δ) οι δικαστικές διαδικασίες πρέπει να είναι δημόσιες και τέλος ε) προκειμένου να είναι αποτελεσματική, η τιμωρία πρέπει να είναι άμεση

ΡΟΥΣΣΟ Αναλαμβάνω κάτι που δεν έχει γίνει ποτέ στο παρελθόν, ούτε και πρόκειται να βρει στο μέλλον μιμητές. Θέλω να δείξω στους συνανθρώπους μου έναν άνθρωπο σε όλη τη φυσική του αλήθεια, κι ο άνθρωπος αυτός θα είμαι εγώ. Μόνο εγώ. Την καρδιά μου τη νιώθω και τους ανθρώπους τους ξέρω. Δεν μοιάζω με κανέναν από όσους συνάντησα. Τείνω να πιστεύω πως δεν μοιάζω με κανέναν από όσους υπάρχουν. Κι αν δεν είμαι καλύτερος, είμαι οπωσδήποτε αλλιώτικος. Το αν η φύση έκανε καλά ή άσχημα που έσπασε το καλούπι μες στο οποίο με έχυσε είναι κάτι που δεν μπορεί να το κρίνει κανείς προτού με διαβάσει». Με τα λόγια αυτά ο Ζαν - Ζακ Ρουσσό (1712-1778) εγκαινιάζει στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα το λογοτεχνικό είδος της αυτοβιογραφικής εξομολόγησης, ένα κλασικό κείμενο περιγραφής των φυσικών και ψυχικών του περιπετειών που πάντοτε συγκλονίζει για τον εξαιρετικά σύγχρονο χαρακτήρα του. Γραμμένο από τον εμβληματικό εισηγητή τόσο του διαφωτιστικού εγχειρήματος όσο και του αντικείμενου ρομαντικού ρεύματος, το έργο αντλεί από την παλαιότερη παράδοση του περιπετειώδους μυθιστορήματος πίκαρο και ταυτόχρονα προετοιμάζει το μυθιστόρημα συναισθηματικής μαθητείας που θα ανθήσει στον 19ο αιώνα. Εχουμε την τύχη να διαθέτουμε τις «Εξομολογήσεις» του Ρουσσό στα ελληνικά στη σπουδαία μετάφραση της πρόωρα χαμένης Αλεξάνδρας Παπαθανασοπούλου (Ιδεόγραμμα, 1997).

Ο σκύλος του Ρουσσό» των δημοσιογράφων του BBC David Edmonds και John Eidinow είναι ένα συναρπαστικό βοήθημα προκειμένου να αποκτήσουμε μια καλή εικόνα της εποχής που έδρασε ο ιδιοφυής πρόδρομος της Γαλλικής Επανάστασης, κυρίως όμως να διασταυρώσουμε το βλέμμα που ο ίδιος ρίχνει πάνω στον εαυτό του με τη ματιά των συγχρόνων του όσον αφορά τις πράξεις και τα έργα του

ΜΟΝΤΕΣΚΙΕ Το 1748 δημοσιεύει, σε ηλικία 59 ετών, το αριστούργημα του, το Πνεύμα των Νόμων(De l'esprit des lois) για τη συγγραφή του οποίου χρειάστηκε πάρα πολλά χρόνια. Αυτό το έργο του, που γνώρισε τεράστια επιτυχία, ιδρυσε τις θεμελιώδεις αρχές των οικονομικων και κοινωνικών επιστημών, και συγκεντρώνει όλη την ουσία της φιλελεύθερης σκέψης. Γνώρισε όμως και μεγάλη κριτική και αποδοκιμασία, και γιαυτό το λόγο ο Μοντεσκιέ αναγκάστηκε να γράψει και να εκδώσει το 1750 την Υπεράσπιση του Πνεύματος των Νόμων (Defense de l'Esprit des lois). Το πνεύμα των νόμων Στο κυρίο αυτό έργο του ο Μοντεσκιέ επιχειρεί να βρει και να αναλύσει τις θεμελιώδεις αρχές και την λογική διαφόρων πολιτικών θεσμών με την μελέτη των νόμων,που τους θεωρεί ως απλές αναφορές μεταξυ της κοινωνικής πραγματικότητας. Εισήγαγε νέες μεθόδους διακυβέρνησης και νέες αντιλήψεις για το κράτος. Ακολούθησε την αριστοτελική μέθοδο της μελέτης των πραγματικών πολιτικών συστημάτων όπως υποτίθεται ότι είχαν λειτουργήσει στο παρελθόν. Αρνήθηκε ότι υπάρχει μία τέλεια μορφή πολιτεύματος, κατάλληλη για όλους τους λαούς κάτω από όλες τις συνθήκες. Διακήρυξε ότι ο δεσποτισμός είναι περισσότερο κατάλληλος για χώρες απέραντες σε έκταση, ησυνταγματική μοναρχία για μέτριας έκτασης χώρας, ενώ η δημοκρατία για μικρές χώρες. Επίσης αναγνώρισε ότι η κατάχρηση εξουσίας είναι μία φυσική ανθρώπινη τάση και ότι κατά συνέπεια, κάθε κράτος τείνει να εκφυλιστεί σε δεσποτικό. Βρίσκει τρεις τύπους πολιτεύματος: την μοναρχία, τη δημοκρατία και τη δεσποτεία.

ΤΖΩΝ ΛΟΚ Ο Τζων Λοκ (*29 Αυγούστου 1632,† 28 Οκτωβρίου 1704) ήταν ένας μεγάλος Άγγλος φιλόσοφος. Ο Λοκ αποτελεί κύριος αντιπροσωπευτής του αγγλικού κινήματος του εμπειρισμού. Μαζί με τον Ντέιβιντ Χιουμ (1711-1776) και τον Τζώρτζ Μπέρκλεϋ (1684-1753) σχηματίζει το τρίπτυχο των φιλοσόφων του αγγλικού Διαφωτισμού και του επερχόμενου εμπειρισμού. Η πολιτική του φιλοσοφία επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την Αμερικανική Επανάσταση, το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών, την Γαλλική Επανάσταση καθώς και το πρώτο Σύνταγμα της Γαλλίας, και με αυτόν τον τρόπο τα Συντάγματα των περισσοτέρων φιλελευθέρων κρατών [Επεξεργασία] Οι Απόψεις του Αν ένας ηγεμόνας χρησιμοποιεί την εξουσία του εναντίον του λαού του, τότε ο λαός έχει το δικαίωμα να τον αντιμετωπίσει με Βία. Ο σωστός τρόπος για να αντιμετωπιστεί η παράνομη βία της εξουσίας είναι η ίδια η Βία. Δοκίμια περί διακυβερνήσεως "Η ψυχή ειναι άγραφος πίνακας (tabula rasa). Δεχεται ιδέες και γνώσεις από την εμπειρία." Tabula Rasa είναι λατινική έκφραση που σημαίνει λευκός πίνακας. Χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Άγγλο Φιλόσοφο Τζον Λοκ που ήθελε να χαρακτηρίσει την αρχική κατάσταση της ανθρώπινης συνείδησης της ψυχής ενός παιδιού, δηλαδή ότι ο άνθρωπος δεν γεννιέται με έμφυτες γνώσεις, ιδέες ή αρχές αλλά τις αποκτά με την εμπειρία του. Το φιλοσοφικό ρεύμα αυτό ονομάζεται Εμπειρισμός.

βολταιρος ΒΟΛΤΑΙΡΟΣ Μία απο τις σημαντικότερες μορφές του πνευματικού κόσμου με ένα τεράστιο σε έκταση συγγραφικό έργο. Ο Φρανσουά - Μαρί Αρουέ γεννήθηκε το 1694. Παιδί αστικής οικογένειας σπούδασε στο Παρίσι και από πολύ νωρίς άρχισε να γράφει τα πρώτα του ποιήματα. Εξαιτίας του φιλελεύθερου και επαναστατικού πνεύματος που χρησιμοποιούσε στα λογοτεχνικά του έργα εκδιώχθηκε πολλές φορές από το Παρίσι και φυλακίστηκε. Οι ιδέες του γιά την ελευθερία, την ζωή και τη δικαιοσύνη και η κριτική που ασκούσε στην εξουσία έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην προετοιμασία της Γαλλικής επανάστασης. Το έργο του Αγγλικές επιστολές έγινε το ευαγγέλιο του φιλελευθερισμού. Η κυκλοφορία του βιβλίου προκάλεσε έντονες αντιδράσεις και ο Βολταίρος κατέφυγε στην Ελβετία γιά να γλυτώσει τη σύλληψη. Από το 1754 εγκαταστάθηκε στη Γενεύη και το 1756 εκδίδει ένα από τα σημαντικότερα έργα του Το Δοκίμιο περί των ηθών και του πνεύματος των εθνών που είχε γιά θέμα του την παγκόσμια ιστορία. Στο Παρίσι επέστρεψε μετά από 28 χρόνια απουσίας το 1778 γιά να παρακολουθήσει την τελευταία του τραγωδία Ειρήνη. Λίγο αργότερα πέθανε και κηδεύτηκε κρυφά γιατί η Καθολική εκκλησία δεν επέτρεπε την επίσημη ταφή του. 13 χρόνια μετά, και δύο χρόνια μετά την Γαλλική Επανάσταση τα οστά του μεταφέρθηκαν στο Πάνθεον. Ο Βολταίρος είχε ένα τεράστιο συγγραφικό έργο. Ο Ζαντίγκ, Ο Αγαθούλης,Ο Απονήρευτος αλλά και Οι 21000 επιστολές του είναι μόνο μερικά αντιπροσωπευτικά δείγματα. Επίσης έγραψε 52 θεατρικά έργα από τα οποία ελάχιστα έχουν αντέξει στο χρόνο (Ζαϊρα, Μωάμεθ, Μερόπη, Αλζίρα).

Φιλοσοφία Στη φιλοσοφία του, βασισμένη στο σκεπτικισμό και τον ορθολογισμό, ήταν βαθιά επηρεασμένος από το Λοκ (Locke) καθώς επίσης και από τους Montaigne και Bayle. Παρά το πάθος του για τη σαφήνεια και τη λογική, συχνά υπήρξε ανακόλουθος προς τον εαυτό του. Έτσι ενώ αρχικά υποστήριζε ότι η ανθρώπινη φύση ήταν τόσο αμετάβλητη όσο αυτή των ζώων αργότερα εξέφρασε την πεποίθηση για εξέλιξη και βαθμιαίο εξανθρωπισμό της κοινωνίας μέσω της δράσης των τεχνών, των επιστημών και του εμπορίου. Στην πολιτική υποστήριζε τη μεταρρύθμιση αλλά ένιωθε φρίκη για την αμάθεια και τον πιθανό φανατισμό των ανθρώπων καθώς και για τη βία της επανάστασης. Όσο αφορά τη θρησκεία ο Βολταίρος θεωρούσε ότι ο χριστιανισμός ήταν μια καλή πίστη για καμαριέρες και ράφτες, αλλά για την ανώτερη τάξη πρότεινε έναν απλό θεϊσμό. Αντιτάχθηκε στον αθεϊσμό και τον υλισμό του Ελβέτιου και του Χόλμπαχ. Είναι παροιμιώδης η θέση του ότι "εάν ο Θεός δεν υπήρχε, θα έπρεπε να εφευρεθεί", που περιέχεται σε ένα από τα ποιήματά του. Τέλος η επιρροή του Βολταίρου στην εκλαΐκευση της επιστήμης και της φιλοσοφίας του καιρού του ήταν ιδιαίτερα σημαντική