Η τέχνη για την τέχνη ή στρατευμένη τέχνη

"Η τέχνη για την τέχνη κατάντησε να σημαίνει τη δουλειά ενός ανάπηρου ανθρώπου που φτιάχνει αδειανά κομψοτεχνήματα κλεισμένος μέσα σ‘ ένα αποστειρωμένο δωμάτιο[...]Ο μεγάλος καλλιτέχνης, όπως είπαν, δεν είναι της εποχής του, είναι αυτός ο ίδιος η εποχή του."(Γ.ΣΕΦΕΡΗΣ)

Μπορεί ο καλλιτέχνης να αφήσει έξω από το εργαστήρι του τις πολιτικές του ιδέες και τα συναισθήματα που του γεννά η γενικότερη πολιτική κατάσταση;

Γ. Φαρσακίδης, «Αφιέρωμα στο Νίκο Μπελογιάννη» Σχεδιάστηκε και χαράκτηκε το πρώτο μερόνυχτο μετά την είδηση της εκτέλεσης (1952)

Λουδοβίκο Λιπαρίνι, Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη, 1588

Γ. Φαρσακίδης, «Για την πατρίδα, τη θρησκεία και την οικογένεια»

Θ. Π. Βρυζάκης, Η έξοδος του Μεσολογγίου, 1855

και όλη η προσπάθεια αποσκοπεί να προπαγανδίσει συγκεκριμένη ιδεολογία Έργο που ολοφάνερα υπηρετεί έναν πολιτικό σκοπό – Γίνεται με προκαθορισμένο στόχο και όλη η προσπάθεια αποσκοπεί να προπαγανδίσει συγκεκριμένη ιδεολογία Στρατευμενη τεχνη

Χρ. Δαγκλής, «Καψόνι στο Μακρονήσι», 1949

Αναστ. Τάσος, Λιμενεργάτες, 1932

Γ. Αργυρίδης, Αντιστασιακή αφίσα, 1967 (τυπώθηκε στο εξωτερικό)

Α. Τάσος, Αφίσα για τον Έρανο του Στρατιώτη, 1940

Υπάρχει έργο τέχνης στο οποίο δεν προβάλλονται, συνειδητά ή ασυνείδητα, οι ιδέες και αξίες του δημιουργού του ?

με αποτέλεσμα να «προδίδει» τον βασικό στόχο του έργου τέχνης, Στην περίπτωση της στρατευμένης τέχνης ο δημιουργός υποτάσσει το έργο του στις ιδέες και αφήνεται να καθοδηγηθεί από αυτές, με αποτέλεσμα να «προδίδει» τον βασικό στόχο του έργου τέχνης, που είναι πρώτα απ’ όλα αισθητικής και καλλιτεχνικής φύσεως ΛΕΞΙΚΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΟΡΩΝ

Ο Γ. Ρίτσος ήθελε να τον δένει η ποίησή του σφιχτά και παντοτινά με τον πόνο του άλλου: «Εμείς δεν τραγουδάμε για να ξεχωρίσουμε αδελφέ μου, από τον κόσμο εμείς τραγουδάμε για να σμίξουμε με τον κόσμο». «Από την πληγή μου κοίταξα του κόσμου την πληγή Ξένη απ' τον άνθρωπο η χαρά Ξένοι απ' το δίκιο οι νόμοι».

Μου φαίνεται απόλυτα παράλογη η σκέψη ότι η τέχνη μπορεί να αγνοεί την κοινωνική ζωή. Γιατί η τέχνη δεν είναι παρά καρπός του τρόπου με τον οποίο μια ευαίσθητη ιδιοσυγκρασία ερμηνεύει κάποια στιγμιότυπα, κάποια γεγονότα της ζωής και της ύπαρξής μας (Φ. Γ. Λόρκα)

Χτες και σήμερα ίδια κι όμοια, χρόνια μπρος, χρόνια μετά… Η ύπαρξή σου σε σκοτάδια όλο πηχτότερα βουτά. Τάχα η θέλησή σου λίγη, τάχα ο πόνος σου μεγάλος; Κ. Βάραλης

Από την άλλη οπτική, ο όρος «τέχνη για την τέχνη» (γαλλικός όρος «l’ art pour art») προσπαθεί να εκφράσει με τρόπο λακωνικό μια ορισμένη άποψη για την τέχνη: Ότι, δηλαδή, κάθε έργο τέχνης χαρακτηρίζεται από αυτάρκεια και αυτονομία

“Ένας ηθοποιός ό οποίος αγαπά την τέχνη του… έχει σάν πρώτιστο καθήκον τήν βελτίωση τής τέχνης όσο τό δυνατόν περισσότερο μέσα από τήν διαρκή προσπάθεια, παρατήρηση, επανάληψη, μελέτη τών καταξιωμένων τού είδους … ικανοποιώντας τήν επιθυμία του γιά αναγνώριση τής τέχνης του από εκείνους πού κατέχουν καί γνωρίζουν καλλίτερα από οποιονδήποτε άλλον τά τού θεάτρου. Τούς συναδέλφους του. Τότε μόνον θά έχει επιτελέσει τόν προορισμόν τού καλλιτέχνη πού δέν πρέπει νά είναι άλλος από αυτόν τού αγώνος επάνω στήν αρχή, ή τέχνη γιά τήν τέχνη” Κώστας Σκιαδάς

Στη λογοτεχνία, ο όρος «τέχνη για την τέχνη» αναφέρεται κυρίως στην ποίηση, ειδικά τη συμβολική ή τη λεγόμενη καθαρή ποίηση. Ώρα προσμένει μοναχή η άμαξα κάτω απ' τη βροχή, και δεν τη μέλει, κι είναι σα να την τυραννά πιότερη η ξένη γειτονιά που δεν τη θέλει (Αμάξι στη βροχή, Τ. Άγρας)

Πλάι‐πλάι, σκεφτόμαστε πράγματα αγνά, μες στων δρόμων τα μάκρη μαζί περπατώντας, απ’ τα χέρια κρατιόμαστε οι δυο μας σιωπώντας… στ’ άνθη ανάμεσα τα σκοτεινά… Το φιλικό δάσος, Π. Βαλερύ

Ίσως … «στράτευση απαιτούμε από τον καλλιτέχνη απέναντι στην ακραία, μονόπλευρη και δογματική τέχνη για την τέχνη. Μια στράτευση που δεν είναι επιβεβλημένη από τα έξω ή απ‘ τα πάνω, αλλά κάτι που βγαίνει απ‘ τον καλλιτέχνη, σαν εσωτερική ανάγκη και με τον απαραίτητο όρο ότι καταξιώνεται αισθητικά. Πληροί, μ‘ άλλα λόγια, τους όρους της τέχνης» (Α. Λεντάκης).

Το ωραίο στην τέχνη

50 π.Χ. Μεσαίωνας 16ος αι

5ος αι. π.Χ Ελλάδα 1400 μ.Χ. Αγγλία, 20ος αι. μ.Χ Ολλανδία,