Υδρολογική θεώρηση του υδροσυστήματος Αχελώου - Θεσσαλίας Ημερίδα Ο αναπτυξιακός ρόλος των έργων της έκτροπης του Άνω ρου του Αχελώου Καρδίτσα 14 Μαρτίου 2010 Υδρολογική θεώρηση του υδροσυστήματος Αχελώου - Θεσσαλίας Νίκος Μαμάσης Τομέας Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

Μέρη της παρουσίασης Υδρολογικά μεγέθη Ενεργειακή θεώρηση έργων εκτροπής Οι εκτροπές νερού στην Ελλάδα Συμπεράσματα

Υδρολογικά μεγέθη υδροσυστήματος Μηνιαίες παροχές σε χαρακτηριστικές θέσεις Η εκτίμηση των παροχών έχει γίνει κατά καιρούς από διάφορους μελετητές και σε πολλές θέσεις παρουσιάζει διαφορές αλλά η γενική εικόνα δεν αλλάζει

Υδρολογικά μεγέθη υδροσυστήματος Αναμενόμενες εισροές σε πιθανές θέσεις φραγμάτων

Το σύστημα ταμιευτήρων Aχελώου - Θεσσαλίας και των έργων εκτροπής Κουτσογιάννης, Δ., Αποτίμηση του επιφανειακού υδατικού δυναμικού και των δυνατοτήτων εκμετάλλευσής του στη λεκάνη του Αχελώου και τη Θεσσαλία, Κεφ. 5 της Μελέτης υδατικών συστημάτων, Συνολική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της Εκτροπής Αχελώου, Αθήνα, 1995.

Γενική διάταξη των έργων εκτροπής Αχελώου Κουτσογιάννης, Δ., Αποτίμηση του επιφανειακού υδατικού δυναμικού και των δυνατοτήτων εκμετάλλευσής του στη λεκάνη του Αχελώου και τη Θεσσαλία, Κεφ. 5 της Μελέτης υδατικών συστημάτων, Συνολική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της Εκτροπής Αχελώου, Αθήνα, 1995.

Σχηματοποίηση του υδροσυστήματος Αχελώου - Θεσσαλίας Μεσοχώρα Συκιά Κρεμαστά Μουζάκι Πύλη Καστράκι Στράτος 731 - 770 m 485 - 550 m 310 - 355 m 250 - 290 m 227 - 282 m 142 - 144.2 m 67- 68.6 m Σήραγγα Γλύστρας Συνδετήρια σήραγγα Πύλης- Μουζακίου ΗΥΣ ΗΥΣ Συκιάς ΗΥΣ Κρεμαστών Καστρακίου ΗΥΣ Στράτου Έξοδος Γλύ - στρας (550 m) (156 (ανάχωμα Μαυροματίου ) (132 Πευκοφύτου Σήραγγα εκτροπής Αχελώου Συκιάς (396 Έξοδος Στράτου Πορταϊκός Πάμισος Αχελώος 260 MW 270 MW 160 MW 120 MW 436 MW 320 MW 156 MW Σχηματοποίηση του υδροσυστήματος Αχελώου - Θεσσαλίας Αρδευτικές ανάγκες Κύριοι αρδευτικοί κόμβοι σε Στράτο και Μαυρομάτι Τοπική ζήτηση στην Πύλη Περιβαλλοντικοί περιορισμοί Ελάχιστη διατηρητέα παροχή στον Αχελώο 1.5 m3/s κατάντη Μεσοχώρας, 5 m3/s κατάντη Συκιάς και 21 m3/s στις εκβολές Ελάχιστη παροχή κατάντη Πύλης και Μουζακίου 0.15 m3/s Επιπλέον 0.35 m3/s κατάντη Πύλης για εμπλουτισμό τοπικού υδροφορέα Οικονομικά στοιχεία Πρωτεύουσα ενέργεια: Διαθέσιμη το 99% του χρόνου, παραγόμενη εντός της περιόδου αιχμής (6 ώρες), με τιμή μονάδας 10.9 δρχ/KWh Δευτερεύουσα ενέργεια: Επιπλέον ενέργεια, με τιμή μονάδας 6.5 δρχ/KWh Γεωργικό όφελος: Τιμή μονάδας 20 δρχ/m3 Βελτιστοποίηση συστήματος Οικονομική επίδοση συστήματος = ενεργειακό + γεωργικό όφελος Κουτσογιάννης, Δ., Αποτίμηση του επιφανειακού υδατικού δυναμικού και των δυνατοτήτων εκμετάλλευσής του στη λεκάνη του Αχελώου και τη Θεσσαλία, Κεφ. 5 της Μελέτης υδατικών συστημάτων, Συνολική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της Εκτροπής Αχελώου, Αθήνα, 1995.

Εφαρμογή στο σύστημα ταμιευτήρων Αχελώου – Θεσσαλίας: Εξεταζόμενες διατάξεις έργων Υφιστάμενο σύστημα ταμιευτήρων κάτω ρου (Α) Σύστημα ταμιευτήρων Αχελώου (Μεσοχώρα, Συκιά, Κρεμαστά, Καστράκι, Στράτος) Χωρίς εκτροπή (Β1) Με εκτροπή 600 hm3 ετησίως από ταμιευτήρα Συκιάς (Β2) Πλήρες σύστημα ταμιευτήρων Αχελώου – Θεσσαλίας, με διατάξεις άντλησης-ταμίευσης σε Πευκόφυτο και Μουζάκι (Γ) Σύστημα έργων άνω ρου Αχελώου και Θεσσαλίας Χωρίς εκτροπή, χωρίς Μουζάκι και Πύλη (Δ1) Εκτροπή χωρίς άντληση, Μουζάκι +250 m, χωρίς Πύλη (Δ2) Όπως η Δ2 αλλά με άντληση (Δ3) Εκτροπή και άντληση, Μουζάκι +280 m, με Πύλη (Δ4) Εκτροπή και άντληση, Μουζάκι +290 m, με Πύλη (Δ5) Κουτσογιάννης, Δ., Αποτίμηση του επιφανειακού υδατικού δυναμικού και των δυνατοτήτων εκμετάλλευσής του στη λεκάνη του Αχελώου και τη Θεσσαλία, Κεφ. 5 της Μελέτης υδατικών συστημάτων, Συνολική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της Εκτροπής Αχελώου, Αθήνα, 1995.

Εφαρμογή στο σύστημα ταμιευτήρων Αχελώου – Θεσσαλίας: Αποτελέσματα για το συνολικό σύστημα Υφιστάμενοι ταμιευτήρες κάτω ρου Ταμιευτήρες Αχελώου, χωρίς εκτροπή Ταμιευτήρες Αχελώου, με εκτροπή 600 hm3 από Συκιά Πλήρες σύστημα Αχελώου-Θεσσαλίας, με αντλιοστροβίλους Κουτσογιάννης, Δ., Αποτίμηση του επιφανειακού υδατικού δυναμικού και των δυνατοτήτων εκμετάλλευσής του στη λεκάνη του Αχελώου και τη Θεσσαλία, Κεφ. 5 της Μελέτης υδατικών συστημάτων, Συνολική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της Εκτροπής Αχελώου, Αθήνα, 1995.

Εφαρμογή στο σύστημα ταμιευτήρων Αχελώου – Θεσσαλίας: Αποτελέσματα για το άνω υποσύστημα Ρο συστημα δουλευει και αναποδα Μουζάκι +290 m Ταμιευτήρες άνω ρου, χωρίς εκτροπή Χωρίς άντληση, Μουζάκι +250 m, χωρίς Πύλη Άντληση, Μουζάκι +250 m, χωρίς Πύλη Μουζάκι +280 m, με Πύλη Κουτσογιάννης, Δ., Αποτίμηση του επιφανειακού υδατικού δυναμικού και των δυνατοτήτων εκμετάλλευσής του στη λεκάνη του Αχελώου και τη Θεσσαλία, Κεφ. 5 της Μελέτης υδατικών συστημάτων, Συνολική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της Εκτροπής Αχελώου, Αθήνα, 1995.

Σύνοψη Διαχειριστική –κατασκευαστική ενέργεια Ενέργεια (GWh/έτος)* Πρωτ Δευτ. Όφελος * Euro*106 Do nothing 1100 2000 76 Λειτουργία Μεσοχώρας-Συκιάς χωρίς εκτροπή 1600 2800 99 Λειτουργία Μεσοχώρας-Συκιάς με εκτροπή 600 hm3 ετησίως 2400 111 Εκτροπή 600 hm3 ετησίως, κατασκευή Μουζάκι 1400 2810 128 Εκτροπή 600 hm3 ετησίως, κατασκευή ταμιευτήρα Μουζακίου και άντληση 2200 2110 134 Πλήρες σύστημα ταμιευτήρων Αχελώου – Θεσσαλίας, με άντληση-ταμίευσης σε Πευκόφυτο και Μουζάκι 2750 * Τα μεγέθη είναι προσεγγιστικά και αφορούν στο έτος 1995

Υδατικό δυναμικό Αχελώου και αξιοποίησή του Κουτσογιάννης, Δ., Αποτίμηση του επιφανειακού υδατικού δυναμικού και των δυνατοτήτων εκμετάλλευσής του στη λεκάνη του Αχελώου και τη Θεσσαλία, Κεφ. 5 της Μελέτης υδατικών συστημάτων, Συνολική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της Εκτροπής Αχελώου, Αθήνα, 1995.

Διαμάχη για το νερό: Μια πανάρχαια ιστορία ‘Στην Ασία υπάρχει μια πεδιάδα που την κλείνουν από παντού βουνά που αφήνουν πέντε περάσματα. Κάποτε η πεδιάδα αυτή ανήκε στους Χορασμίους και ήταν σύνορό τους με τους Υρκανίους, τους Πάρθους, τους Σαραγγούς και τους Θαμαναίους. Από τότε που οι Πέρσες πήραν την εξουσία η περιοχή αυτή ανήκει στο βασιλιά. Από το βουνό που είναι γύρω από την πεδιάδα βγαίνει ένας μεγάλος ποταμός που ονομάζεται Άκης. Ο ποταμός αυτός παλαιότερα άρδευε τις χώρες που ανέφερα, περνώντας από τα πέντε περάσματα που οδηγούσαν στην κάθε μια. Από τότε όμως που πήραν την εξουσία οι Πέρσες οι χώρες αυτές έπαθαν το εξής. Ο βασιλιάς της Περσίας έχτισε νεροφράχτες στα περάσματα και το νερό του ποταμού δεν μπορεί να περάσει και η πεδιάδα γίνεται λίμνη αφού όλο το ποτάμι φέρνει νερό που δεν βρίσκει διέξοδο να βγει. Οι λαοί λοιπόν αυτοί που πρώτα συνήθιζαν να χρησιμοποιούν το νερό το στερήθηκαν και είναι γι αυτούς μεγάλη συμφορά. Το χειμώνα βρέχει ο θεός όπως παντού στους άλλους ανθρώπους αλλά το καλοκαίρι όταν σπέρνουν το καλαμπόκι και το σουσάμι έχουν ανάγκη το νερό αυτό. Όταν δεν τους δίνεται διόλου νερό πηγαίνουν στους Πέρσες με τις γυναίκες τους στέκονται στις πύλες του παλατιού και χτυπιούνται και σκούζουν. Τότε ο βασιλιάς διατάζει να ανοίξουν το νεροφράχτη που οδηγεί στη χώρα εκείνων που έχουν την περισσότερη ανάγκη για νερό. Όταν πια η γη τους πιεί καλά το νερό και κορεστεί κλείνεται ο νεροφράχτης και ο βασιλιάς δίνει διαταγή να ανοίξει άλλος για εκείνους που έχουν περισσότερη ανάγκη από νερό. Αλλά ξέρω επειδή το άκουσα ότι δίνει διαταγή να ανοίξει ο νεροφράχτης όταν εκτός από το φόρο πάρει πολλά χρήματα.’ Ηροδότου Ιστορίαι, Βιβλίο Γ (Θάλεια), 117. Μετάφραση: Άγγελος Βλάχος. Εκδόσεις Παπαδήμα

Οι εκτροπές στην Ελλάδα Από Αλιάκμονα προς Θεσσαλονίκη 55-220 hm3 (2009) - 60 km Από Αώο προς Άραχθο 100 hm3 (1991-) – 3.8 km Από Ταυρωπό προς Θεσσαλία 150 hm3 (1961-) – 2.7 km Από Εύηνο προς Μόρνο 70-430 hm3 (1995-) - 29 km Από Υλίκη προς Αθήνα 3-200 hm3 (1958-) – 38 km Από Μαραθώνα προς Αθήνα 0-20 hm3 (1931-) – 22 km Από Μόρνο προς Αθήνα 50-450 hm3 (1979-) -188 km Από Αθήνα προς Κύπρο 8 hm3 (2008)- 1000 km Από Αθήνα προς Κυκλάδες 0.23 hm3 (2001-) – 150 km Αντιδράσεις κυρίως για τις αποζημιώσεις 1957 Ο ΄κοσμος είναι ευχαριστημένος με τα φράγματα Από Ρόδο προς Δωδεκάνησα 0.61 hm3 (2001-) – 100 km Από Γαδουρά προς Ρόδο 22-44 hm3 (2010) - 40 km Από Αποσελέμη προς Ηράκλειο 18 hm3 (2011-)-31 km

Μεγάλα φράγματα στον κόσμο Αριθμός μεγάλων φραγμάτων σε κάθε χώρα Ελλάδα 49η (46) Πηγή: http://www.worldwater.org/data.html Δεδομένα 2003 Αριθμός μεγάλων φραγμάτων ανά 1.000.000 κατοίκους Ελλάδα 45η (4.3) Αριθμός μεγάλων φραγμάτων ανά 1.000 km2 Ελλάδα 45η (0.34)

Συμπεράσματα Τα μικρά φράγματα στην περιοχή της Θεσσαλίας δεν μπορούν να δώσουν από μόνα τους τη λύση στο αρδευτικό πρόβλημα, αφού μόνο οι δυτικές θέσεις (Πύλη, Μουζάκι) αναμένεται να έχουν σημαντικές εισροές. Η ενεργειακή συνιστώσα των έργων είναι ιδιαίτερα σημαντική όποια διάταξη έργων και αν υιοθετηθεί Η κατασκευή ρυθμιστικών έργων στη Θεσσαλίας είναι ιδιαίτερα ευνοϊκή ως προς την οικονομική επίδοση, την αξιοπιστία και την ελαστικότητα του συστήματος. Η χρήση αντιστρεπτών (αντί συμβατικών) Υ/Η, εκτός από τη σημαντική αύξηση της πρωτεύουσας ενέργειας, θα δώσει τη δυνατότητα αποθήκευσης ενέργειας από το σύστημα, η οποία στην εποχή μας είναι απαραίτητη λόγω της αναμενόμενης ανάπτυξη των ΑΠΕ Τα έργα εκτροπής νερού μπορούν να έχουν ποίκιλλες ευεργετικές πτυχές (ύδρευση, παραγωγή ενέργειας, άρδευση, οικοτουρισμός, αισθητική τοπίου) αλλά ταυτόχρονα να επιτρέπουν πολλές διαχειριστικές επιλογές. Η ελληνική κοινωνία έχει δείξει ότι μπορεί να αναπροσαρμόζει τις επιλογές αυτές ανάλογα με τις εκάστοτε κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες.