«Γραμματική Ε΄ και Στ΄ Δημοτικού» Συγγραφείς: Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton Μιχαήλ Γεωργιαφέντης Γεώργιος Κοτζόγλου Μαργαρίτα Λουκά Σύνταξη του παρόντος αρχείου: Αλεξάνδρα Χ. Κουλουμπαρίτση, Σύμβουλος του Π.Ι. Πηνελόπη Παπαϊωάννου, φιλόλογος 1 1

Το νέο εγχειρίδιο Γραμματικής Ακολουθεί τις σύγχρονες τάσεις στη διδασκαλία της γραμματικής, καθώς βοηθά τον μαθητή να συνειδητοποιήσει τη λειτουργία δύο επιπέδων: του επιπέδου της περιγραφής των γλωσσικών φαινομένων με τη χρήση ορολογίας, δηλ. μεταγλώσσας, π.χ. «επίθετο», «ρήμα» κτλ. του επίπεδου της χρήσης της γλώσσας, δηλαδή της λειτουργίας της στην επικοινωνία, π.χ. «Χρησιμοποιώ τη γλώσσα για να επικοινωνήσω», «Μιλώ για ανθρώπους, ζώα, πράγματα, ενέργειες, καταστάσεις και ιδιότητες» κτλ.

Τα 5 μέρη της νέας Γραμματικής Μεταγλώσσα Λειτουργίες της γλώσσας και γλωσσικές δεξιότητες 1. Πραγματολογία Χρησιμοποιώ τη γλώσσα για να επικοινωνήσω α. Τι κάνω με τα λόγια; β. Πώς δημιουργώ ένα κείμενο; (ύφος, είδη κειμένων, δομή παραγράφου, κειμενικοί δείκτες, κανόνες στην επικοινωνία) 2. Φωνολογία 2. Μιλώ και γράφω Φθόγγοι, γράμματα, συλλαβές, τονισμός, στίξη 3. Κλιτική μορφολογία 3. Σχηματίζω λέξεις α. Μιλώ για ανθρώπους, ζώα, πράγματα, ενέργειες, καταστάσεις και ιδιότητες (ουσιαστικό) β. Δίνω περισσότερες πληροφορίες για ανθρώπους... (επίθετο) γ. Κάνω κάτι ή παθαίνω κάτι ή βρίσκομαι σε μια κατάσταση (ρήμα) κτλ. 4. Σύνταξη 4. Συνθέτω φράσεις και προτάσεις Είδη φράσεων, είδη προτάσεων, σειρά των συστατικών της απλής πρότασης, ευθύς – πλάγιος λόγος 5. Παραγωγική μορφολογία, σύνθεση και σημασιολογία 5. Βρίσκω τις σχέσεις των λέξεων α. Πώς φτιάχνω λέξεις; β. Τι σημαίνουν οι λέξεις;

«Χρησιμοποιώ τη γλώσσα για να επικοινωνήσω» «Χρησιμοποιώ τη γλώσσα για να επικοινωνήσω» Λεκτικές πράξεις Κείμενο – κειμενικά είδη Σύνθεση κειμένου δομή παραγράφου σχέσεις συνοχής κειμενικοί δείκτες Επίπεδα ύφους Κανόνες επικοινωνίας 4 4

«Μιλώ και γράφω – Φθόγγοι, γράμματα και συλλαβές» «Μιλώ και γράφω – Φθόγγοι, γράμματα και συλλαβές» Φθόγγοι – γράμματα Λέξεις και συλλαβές Απαλοιφή φωνήεντος Τόνος και ορθογραφικά σημεία Σημεία στίξης Το τελικό -ν 5 5

«Σχηματίζω λέξεις» Πρότυπα κλίσης των μερών του λόγου Ακολουθούνται τα πρότυπα που μας είναι οικεία από παλαιότερα εγχειρίδια. 6 6

«Συνθέτω φράσεις και προτάσεις» Βασικά στοιχεία φραστικής δομής Η πρόταση ως συνδυασμός μικρότερων συστατικών/φράσεων Είδη προτάσεων κύριες δευτερεύουσες / εξαρτημένες Εξαρτημένες προτάσεις Ευθύς και πλάγιος λόγος 7 7

«Βρίσκω τις σχέσεις των λέξεων» Παραγωγή λέξεων Σύνθεση Σημασιακές σχέσεις λέξεων 8 8

Χαρακτηριστικά της Γραμματικής Βιβλίο αναφοράς Περιλαμβάνει δύο επιπλέον επίπεδα περιγραφής της γλώσσας. Εκτεταμένη λειτουργική εικονογράφηση Ακολουθεί τις αρχές της σύγχρονης ανάλυσης της γλώσσας. 9 9

Επισημάνσεις για τη νέα Γραμματική Βιβλίο αναφοράς – Είναι βιβλίο αναφοράς και όχι εγχειρίδιο που το επεξεργάζεται και το μελετά ο δάσκαλος και ο μαθητής γραμμικά. Περιλαμβάνει δύο νέα μέρη (1ο και 4ο) – Λειτουργία της γλώσσας σε καταστάσεις επικοινωνίας (Πραγματολογία) – Δομή προτάσεων και φράσεων – Είδη προτάσεων (Σύνταξη)

Επισημάνσεις για τη νέα Γραμματική Το νέο εγχειρίδιο δίνει προτεραιότητα: – στον προφορικό λόγο, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της σύγχρονης γλωσσολογίας, – στη λειτουργία και στη χρήση των γλωσσικών δομών και φαινομένων και όχι στην ορολογία τους, π.χ. «Δίνω περισσότερες πληροφορίες για ανθρώπους…» (λειτουργία) με τη χρήση «επιθέτων» (ορολογία).

Επισημάνσεις για τη νέα Γραμματική Λιγότερη ύλη Ορισμένα δύσκολα γλωσσικά φαινόμενα παρουσιάζονται σε απλουστευμένη μορφή, ώστε οι μαθητές να πάρουν μια πρώτη γεύση για γλωσσικές έννοιες τις οποίες θα διδαχθούν αναλυτικότερα σε μεγαλύτερη σχολική βαθμίδα. Εικονογράφηση Διαθέτει εικονογράφηση λειτουργική και όχι διακοσμητική, με τη βοήθεια της οποίας δύσκολες γλωσσικές έννοιες μετατρέπονται σε παραστάσεις εύληπτες στους μαθητές.

Άλλα νέα στοιχεία Λεκτικές πράξεις, επίπεδα ύφους, κανόνες επικοινωνίας, κανόνες συνεργασίας, κειμενικά είδη κ.ά. Έννοια της δομής, ανάλυση των προτάσεων σε φράσεις Ελευθερία στη σειρά των προτασιακών όρων

Άλλα νέα στοιχεία Ζητήματα στίξης – Διατηρείται το τελικό «ν» στην αιτιατική του αρσενικού οριστικού και αορίστου άρθρου, π.χ. «Στον δρόμο συνάντησα έναν δάσκαλο του σχολείου μου», για να αποφεύγεται η σύγχυση με το ουδέτερο άρθρο: «Έχω ένα νέο (να σου πω)» και «Έχω έναν νέο φίλο».

Άλλα νέα στοιχεία Ποιόν ενεργείας και τύποι υποτακτικής – Επισημαίνεται ότι οι χρόνοι της οριστικής δηλώνουν ταυτόχρονα και χρονική βαθμίδα (παρελθόν, παρόν, μέλλον) και ποιόν ενεργείας (συνοπτικό, μη συνοπτικό, συντελεσμένο), ενώ η υποτακτική δηλώνει μόνο ποιόν ενεργείας. – Έτσι, αντί για τους όρους «Υποτακτική Ενεστώτα, Αορίστου και Παρακειμένου» χρησιμοποιούνται οι γλωσσολογικά ακριβέστεροι όροι «Εξακολουθητική, Συνοπτική και Συντελεσμένη Υποτακτική», αντίστοιχα.

Σύνδεση της Γραμματικής με τα σχολικά εγχειρίδια της Γλώσσας Σύνδεση της Γραμματικής με τα σχολικά εγχειρίδια της Γλώσσας Με την κυκλοφορία της «Γραμματικής Ε΄ και Στ΄ Δημοτικού» ολοκληρώνεται το εκπαιδευτικό υλικό για το γλωσσικό μάθημα. Στα βιβλία Γλώσσας της Ε΄και της Στ΄ Δημοτικού έχουν γίνει οι απαραίτητες προσαρμογές με σκοπό την εναρμόνιση με τη νέα Γραμματική. Όπως το σχολικό βιβλίο και το λογισμικό της Γλώσσας, έτσι και η Γραμματική αποτελεί σημείο αναφοράς για μάθηση, άσκηση, εφαρμογή και ανάπτυξη γλωσσικών δεξιοτήτων και όχι υλικό για αποστήθιση και αφετηρία για εκτενείς ασκήσεις κλίσεων ουσιαστικών, επιθέτων, ρημάτων κτλ.