Ο ΧΟΡΟς ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ Ως ςΗΜΕΡΑ 4ο Γυμνάσιο Αμαρουσίου Τάξη: Γ΄2 Εργασία στο μάθημα: «ΕΛΕΝΗ» του Ευριπίδη Υπεύθυνη καθηγήτρια: Παπαχρήστου Δήμητρα Υπεύθυνες μαθήτριες: Λειβαδά Νίκη Λύκου Εβιάνα Μαρούσι, 4 Απριλίου 2012

ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΧΟΡΟΥ Η λέξη χορός προέρχεται από το: «ορχείσθαι» που μεταφράζεται «χορεύω» που είναι ρυθμικές κινήσεις από τα μέρη ή και ολόκληρου του σώματος. Η μυθολογία διέθετε «ειδική» έφορο του χορού την μούσα Τερψιχόρη.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΟΡΟΥ Οι Έλληνες πίστευαν ότι ο χορός ήταν δώρο των θεών προς τον άνθρωπο για να μπορεί να ξεχνιέται από τους κόπους και τις θλίψεις της ζωής του. Περιγραφές χορού συναντάμε σε αρχαιότατα κείμενα και ήδη στον Όμηρο, τον βρίσκουμε σε πλήρη άνθηση, με αποκορύφωμα ασφαλώς της τελειοποίησής του την κλασσική εποχή. Σύμφωνα με την μυθολογία, ο Δίας σώθηκε από την μανία του πατέρα του Κρόνου, χάρη στον χορό των Κουρητών, και τον θόρυβο που έκαναν τα ξίφη τους καθώς χτυπούσαν τις ασπίδες τους. Η Αθηνά επινόησε πρώτη τον «πυρρίχιο» πολεμικό χορό, για να γιορτάσει τη νίκη της ενάντια στους Τιτάνες. Θρησκευτικοί ήταν οι χοροί «γυμνοπαιδίαι» των Αρχαίων Σπαρτιατών, τους οποίους χόρευαν σε τακτές μέρες, γυμνοί χορευτές, για να τιμήσουν τον Απόλλωνα την Άρτεμη και τη Λητώ. Ο Σωκράτης αισθάνονταν ιδιαίτερη κλίση στο χορό και τον απολάμβανε με ευχαρίστηση: «Ακόμα κι ο σοφός Σωκράτης αγαπούσε το χορό της Μέμφιδος, και όταν πολλές φορές, τον έπιαναν να χορεύει, όπως λέει ο Ξενοφώντας, έλεγε στους γνωστούς του ότι ο χορός αποτελεί άσκηση για κάθε μέλος του σώματος».

ΧΟΡΟΣ Από τα πανάρχαια χρόνια ο χορός υπήρξε το σύμβολο της συνειδητής παρουσίας της ζωής. Το όργανο που χρησιμοποιεί ο χορός είναι το ανθρώπινο σώμα. Ο Χορός είναι τελετή, είναι συμμετοχή και όχι θέαμα. Είναι δεμένος στενά με τη θρησκεία με τη γιορτή, τη δουλειά, με τον έρωτα, με τον θάνατο.

Ο Χορός είναι μια απ’ τις πιο σημαντικές τέχνες και τις πιο πρωτόγονες εκφράσεις των διαφόρων λαών. Στην Ελλάδα απ’ την Ομηρική εποχή, υπάρχει η Όρχησις (Χορός). Τα Ομηρικά Έπη είναι γεμάτα από περιγραφές που εκθειάζουν την ευκινησία και τη χάρη που έχουν σ’ αυτή την τέχνη οι Φαίακες κι οι Τρώες, οι Πελοποννήσιοι κι οι Κρήτες της Μινωικής εποχής. Η Ελληνική Όρχηση απαρτίζεται από δυο στοιχεία: α) τις Φοραί (κινήσεις) και β) τα Σχήματα (χειρονομίες)

ΕΙΔΗ ΧΟΡΟΥ Ανάλογα με το χαραχτήρα τους ο Πλάτωνας τους χωρίζει σε: Πολεμικούς, Θρησκευτικούς και Ειρηνικούς.

Α) Πολεμικοί Χοροί. ∗ Χορός των Κουρητών: είναι ο αρχαιότερος τύπος των Πολεμικών Χορών. ∗ Πυρρίχιος: ήταν μια πολεμική μίμηση που παρουσίαζε τις διάφορες φάσεις της μάχης και χορευόταν με συνοδεία αυλού ή λύρας με τραγούδι. Οι χορευτές χόρευαν τον Πυρρίχιο πάνοπλοι. ∗ Γυμνικός Χορός. χορευόταν στη Σπάρτη από χορό γυμνών άοπλων παιδιών κι αντρών που τραγουδούσαν Παιάνες.

Β) Θρησκευτικοί Χοροί. Παιάν: προς τιμή του Απόλλωνα Υπόρχημα. Γέρανος: εφευρέθηκε απ’ το Θησέα που τον χόρεψε με τους νέους και τις νέες που έσωσε στην Κρήτη.

Παρθένια ή Παρθενεία: χορεύονταν από παρθένες της Κρήτης Παρθένια ή Παρθενεία: χορεύονταν από παρθένες της Κρήτης. Επίσης χορεύονταν και στη Σπάρτη στις γιορτές της Άρτεμης και του Απόλλωνα. Άνθεια: χορεύονταν στο Άργος από παρθένες που κρατούσαν λουλούδια για να τιμηθεί η Ήρα. Χορός των Ωρών: χορευόταν από γυναίκες με πλεγμένα τα χέρια και που χτυπούσαν τα πόδια τους στο έδαφος. Χορός των Πεπλοφόρων: χορός που οι γυναίκες χορεύαν φορώντας πέπλα στις γιορτές της Δήμητρας

Χορός του Καλαθίσκου: χορευόταν από παρθένες για να τιμηθεί η Δήμητρα, η Αθηνά κι η Άρτεμις. Χορός των Καρυών ή των Καρυατίδων: ήταν μια παραλλαγή του Χορού του Καλαθίσκο Διονυσιακός Χορός: Ο χαραχτήρας του Χορού ήταν οργιαστικός. ∗ Χορός των Ηνωμένων Χειρών: ήταν κι αυτός ένας χορός οργιαστικός.

Γ) Ειρηνικοί Χοροί. Οι Ειρηνικοί Χοροί χωρίζονταν σε τρία είδη: 1. Χοροί του Θεάτρου 2. Χοροί του Ιδιωτικού Βίου 3. Χοροί Λαϊκοί

1) Χοροί του Θεάτρου. Οι Χοροί του Θεάτρου ήσαν χοροί τους οποίους εκτελούσαν οι Υποκριταί που ειδικά γι’ αυτό ονομάζονταν Ορχησταί. Οι θεατρικοί χοροί χωρίζονται σε Χορούς: Τραγωδίας, Κωμωδίας και Σατυρικού Δράματος.

Οι Χοροί της Τραγωδίας: άρχιζαν με παρέλαση Ορχηστών (Χορευτών) στην Ορχήστρα με τη συνοδεία Αυλού. Χοροί Κωμωδίας: με κωμικές κι άσεμνες κινήσεις έκαναν ζωηρότερη και πιο παραστατική την παρασταινόμενη κωμική εικόνα. Ο κυριότερος Κωμικός Χορός ήταν ο Κόρδαξ και ο Χορός του Κώμου. Χοροί Σατυρικού Δράματος: Ο πιο χαρακτηριστικός Χορός Σατυρικού Δράματος ήταν η Σίκιννις που μιμούταν τα πηδήματα της γάτας.

2) Χοροί του Ιδιωτικού Βίου. Οι Χοροί του Ιδιωτικού Βίου είναι πολλοί και χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: Συμποσίων, Γάμου και Πένθους.

3) Χοροί Λαϊκοί. Άνθεμα. Όρμος. Χορός του Τρυγητού ή Επιλήνιος Όρχησις. Χορός των Πεπλοφόρων.

ΑΠΌ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΩΣ ΣΗΜΕΡΑ Από το πλήθος των παραπάνω χορών επέζησαν ως τα σήμερα οι λαϊκοί, οι οποίοι διακρίνονταν ανάλογα με την περιοχή προέλευσής τους σε: Τροιζήνιους, Επιζεφύριους, Ιωνικούς, Μαντινειακούς κτλ. Αυτή η διαχρονικότητα οφείλεται ασφαλώς στο ότι οι χοροί αυτοί αποτελούσαν το προσφορότερο μέσον ψυχαγωγίας των πλατιών λαϊκών στρωμάτων κι έτσι καλλιεργήθηκαν εντατικότερα σ’ όλες τις εποχές.

ΒΥΖΑΝΤΙΟ Κατά την περίοδο των Βυζαντινών χρόνων, παρ’ ότι η στάση της Ορθόδοξης –όπως και της Καθολικής – Εκκλησίας υπήρξε εχθρική απέναντι στους χορευτές, κάποιοι από τους αρχαίους ρυθμούς επιβίωσαν και ενσωματώθηκαν από τα λαϊκά κυρίως στρώματα στις καθημερινές τους εκδηλώσεις. Οι χοροί αυτής της περιόδου εξακολουθούν να παραμένουν «κύκλιοι» με στοιχεία που παραπέμπουν άμεσα στην σημερινή παραδοσιακή χορευτική πρακτική. Ο «συρτός» των Βυζαντινών για παράδειγμα, χορευόταν από πολλούς χορευτές, με λαβή από τις παλάμες ή με μαντίλια ενδιάμεσα και με τον καιρό εξελίχτηκε σε μικτό χορό . Επιβίωσαν ακόμα την εποχή εκείνη ο «Πυρρίχιος» και «Κόρδακας».

ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ο χορός, σε συνδυασμό με το αναπόσπαστο κομμάτι τους, το τραγούδι, αποτέλεσε ένα ισχυρό όπλο ενάντια στην αλλοτρίωση και την απώλεια της Εθνικής συνείδησης. Την περίοδο αυτή γεννιούνται και νέα είδη χορών που περιγράφουν ηρωικά κατορθώματα και μεγάλες στιγμές της Ελλάδας,. Τέτοιοι χοροί είναι: ο «Καγκελευτός» στην Χαλκιδική, η «Μακρυνίτσα» στην Νάουσα και ο «Χορός του Ζαλόγγου» στην Ήπειρο. Οι κλέφτικοι χοροί ήταν στενά συνδεδεμένοι με την στρατιωτική προετοιμασία και την ψυχαγωγία των άτακτων στρατιωτικών σωμάτων των κλεφταρματολών.

ΝΕΩΤΕΡΑ ΧΡΟΝΙΑ Mετά την απελευθέρωση και την δημιουργία του πρώτου ελληνικού κράτους, παρατηρείται μια γνήσια παραδοσιακή έκφραση στους χορούς και την μουσική που επηρεάσθηκαν: είτε από την ιστορία των περιοχών απ’ όπου προέρχονται είτε από την ομορφιά του ελληνικού τοπίου. Η γραφικότητα και η ποικιλία των χορών αυτών, η πλειονότητα των οποίων χαρακτηρίζεται από το ερωτικό κυρίως στοιχείο, συνδυαζόμενη με την γραφικότητα των τοπικών φορεσιών, αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα του Ελληνικού πολιτισμού και των διάφορων ομάδων που συνιστούν την Ελληνική ταυτότητα. Αποτελεί την γνήσια συνέχεια των λαϊκών χορών της αρχαιότητας, όπως καταφαίνεται σε πολλούς απ’ αυτούς, από το ρυθμό τους και τις κινήσεις τους. Αδιάψευστοι μάρτυρες γι’ αυτό, είναι οι σχετικές περιγραφές των αρχαίων κειμένων, των ανάγλυφων, των τοιχογραφιών, τα οποία η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε και φέρνει στο φως.

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΧΟΡΩΝ Η ονομασία κάθε χορού προκύπτει: α) από την ονομασία της περιοχής που χορεύεται β) από τα λόγια του τραγουδιού που συνοδεύουν το χορό γ) από την τοποθέτηση των χορευτών δ) από τη λαβή των χεριών ε) από κάποια αντικείμενα που χρησιμοποιούνται (πχ μαντίλι). Οι ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί χωρίζονται. Α ) ανάλογα με την περιοχή προέλευσής τους σε δύο βασικές ομάδες: τους στεριανούς, χορεύονται πιο βαριά και τους νησιώτικους , πιο πηδηχτοί. Β) σε πηδηχτούς και συρτούς. Οι πρώτοι περιέχουν αναπηδήσεις και «πετάγματα», ενώ οι δεύτεροι χαρακτηρίζονται κυρίως από μια ήρεμη συρτή κίνηση πάνω στο έδαφος.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΧΟΡΩΝ Το πιο διαδεδομένο σχήμα των Ελληνικών χορών είναι: το κυκλικό, το Διπλοκάγκελο, την Ευθεία Γραμμή, (π.χ. στον «Αργό Χασάπικο» ή στο «Φυσούνι»), το ζευγαρωτό το αντικριστό σχήμα και Ο λαβύρινθος. Οι χοροί αυτοί έχουν άμεση συγγένεια με τους αρχαίους χορούς που προέρχονται από το μύθο του Θησέα και του Μινωικού Λαβύρινθου. Σ’ αυτούς, οι χορευτές αλλάζουν φορά σε ημικυκλικά σχήματα, δημιουργώντας έναν πραγματικό λαβύρινθο στον χώρο όπου εκτελούνται. Υπάρχουν πέντε παραλλαγές, ανάλογα με το είδος των «φιδιών» που σχηματίζουν και ανέρχονται σ’ ένα σύνολο τριάντα περίπου χορών στις περιοχές που ζουν ή έζησαν κατά το παρελθόν Έλληνες. Ο πιο γνωστός «Λαβυρινθικός» Χορός είναι ο «Τσακώνικος», χορός Πελλοπονησιακός.

ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ Η Ελλάδα έχει 6 ηπειρωτικές περιφέρειες: Ήπειρος, Μακεδονία, Θράκη, Θεσσαλία, Στερεά Ελλάδα και Πελοπόννησο. Τα νησιά χωρίζονται σε 3 βασικές ομάδες: τα Ιόνια νησιά στα δυτικά, τα νησιά του Αιγαίου στα ανατολικά (Κυκλάδες και Σποράδες) τα Δωδεκάνησα στα νοτιοδυτικά. η Κρήτη η Κύπρος

ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΑΝΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Μακεδονια ΗΠΕΙΡΟΣ Κύριο μέσο τους είναι το κλαρίνο. Οι κυριότεροι χοροί είναι : στα τρία, Καλαματιανός, Τσάμικος, Ζαγορίσιος, Μενούσης., Κοφτός, Φισούνι, Πογονίσιος, Οι κυριότεροι χοροί είναι : Γκάιντα, Λεβέντικος, Νικολός, Ακριτικός, Μπαϊντούσκα, Καστοριανό, Αντικριστός.

ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΘΡΑΚΗ Οι χοροί τους είναι ζωντανοί. Τα όργανα είναι: η τσαμπούνα (γκάιντα) και η λύρα. Οι πιο δημοφιλείς χοροί είναι: Ζωναράδικος, Σουφλιουτούδα, Καστρινός, Συγκαθιστός Ποδαράκι Στης Τρεις και Μπαϊντούσκα Η Θεσσαλία διατηρεί μια ισχυρή παράδοση του τραγουδιού-χορούς όπου οι χορευτές τραγουδούν τη μουσική, συχνά χωρίς οργανική συνοδεία. Οι χοροί είναι αργοί και ελεγχόμενοι. Οι κυριότερες χοροί είναι: Στα τρία, Καλαματιανός, Σβαρνιάρα, Καραγκούνα και Πηλιορίτικος

Καλαματιανός, Τσακώνικος και Καριάτυδες. ΡΟΥΜΕΛΗ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ Στη Ρούμελη οι χοροί είναι αργοί και ελεγχόμενοι. Το κλαρίνο είναι το κύριο μέσο στην περιοχή αυτή. Οι κύριοι χοροί είναι: Τσάμικος, Στα τρία, και Καγκέλι Οι κύριοι χοροί είναι: Καλαματιανός, Τσακώνικος και Καριάτυδες.

ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ ΝΗΣΙΑ ΑΙΓΑΙΟΥ Η λυρική μουσική απεικονίζεται στους χορούς που χαρακτηρίζονται από την ελαφρότητα των βημάτων. Πιο συχνά χορεύονται: Μπάλλος, Συρτός, Χασάπικος, Καρσιλαμάς, Σούστα, Τράτα, Χιώτικος και Ικαριώτικο Η μουσική και οι χοροί τους έχουν επηρεαστεί από τους Κρήτες. Χοροί τους είναι: Συρτός, Μπάλλος και Σούστα

Η μουσική και οι χοροί της είναι δυναμικοί και γρήγοροι. ΝΗΣΙΑ ΙΟΝΙΟΥ Ή επτανησα ΚΡΗΤΗ Η μουσική και οι χοροί της είναι δυναμικοί και γρήγοροι. Η κρητική λύρα είναι το μουσικό όργανο του νησιού. Πιο δημοφιλείς χοροί είναι: Πεντοζάλης, Μαλεβιζιώτικος Χανιώτικος και Σούστα. Οι χοροί είναι χαριτωμένοι και ερωτικοί. Πιο συχνά χορεύονται οι χοροί: Συρτός Άι Γιώργης, Μπάλος, Κερκυραϊκός και Τσιριγώτικος.

ΚΎΠΡΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ Η μουσική και ο χορός της είναι αρκετά διακριτικά. Οι πιο δημοφιλείς χοροί είναι: Καρσιλαμάδες των ανδρών, Καρσιλαμάδες των γυναικών, Συρτός, Ζεϊμπέκικος και Σούστα. Χορεύονταν τρεις από τους πιο δημοφιλείς χορούς : Χασάπικος, Καρσιλαμάς και Ζεϊμπέκικος.

ΠΟΝΤΟσ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑ Η μουσική και ο χορός του είναι εύκολα αναγνωρίσιμη από τη χρήση της ποντιακή λύρας και τις ασυνήθιστες δονήσεις του ώμου. Οι κυριότεροι είναι χοροί: Κότσαρι Τρυγόνα και Σέρρα. Η μουσική της και οι παραδόσεις του χορού είναι το ίδιο όπως οι περισσότεροι χοροί της κεντρικής Ανατολίας, π.χ. οι χοροί με τη χρήση κουταλιού. Γνωστοί χοροί είναι: Αγιοβασιλιάτικος Χορός των Κασκόλ και Καρσιλαμάς

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΟΡΟΣ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΔΙΑΔΥΚΤΙΑΚΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΟΡΟΣ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΔΙΑΔΥΚΤΙΑΚΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΟΡΟΥ http://www.ntarchive.gr/viewFiles1.aspx?playID=788&pubID=833 ΜΙΝΩΙΚΑ Α http://www.ert-archives.gr/V3/public/pop-view.aspx?tid=6480&tsz=0&act=mMainView ΜΙΝΩΙΚΑ Β http://www.ert-archives.gr/V3/public/pop-view.aspx?tid=7075&tsz=0&act=mMainView ΑΡΧΑΪΚΑ http://www.ert-archives.gr/V3/public/pop-view.aspx?tid=6477&tsz=0&act=mMainView ΜΥΚΗΝΑΪΚΑ http://www.ert-archives.gr/V3/public/pop-view.aspx?tid=7079&tsz=0&act=mMainView ΚΛΑΣΣΙΚΑ Α http://www.ert-archives.gr/V3/public/pop-view.aspx?tid=7616&tsz=0&act=mMainView ΚΛΑΣΣΙΚΑ Β http://www.ert-archives.gr/V3/public/pop-view.aspx?tid=6482&tsz=0&act=mMainView ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΑ-ΡΩΜΑΪΚΑ http://www.ert-archives.gr/V3/public/pop-view.aspx?tid=7074&tsz=0&act=mMainView BYZANTINA http://www.ert-archives.gr/V3/public/pop-view.aspx?tid=7078&tsz=0&act=mMainView

ΣΑς ΕΥΧΑΡΙςΤΩ