ΕΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ

Η ΣυνθΗκη τησ ΛΩζΑνηΣ και η ΑνταλλαγΗ πληθυσμΩν Η Συνθήκη της Λωζάνης υπογράφηκε στη Λωζάνη της Ελβετίας στις 24 Ιουλίου 1923 από την Ελλάδα, την Τουρκία και τις άλλες χώρες που πολέμησαν στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο και συμμετείχαν στη Μικρασιατική εκστρατεία (1919-1922) συμπεριλαμβανομένης και της ΕΣΣΔ . Προβλεπόταν η υποχρεωτική ανταλλαγή μεταξύ των Ελλήνων ορθοδόξων κατοίκων της Τουρκίας και των Μουσουλμάνων κατοίκων της Ελλάδας. Συνολικά μετακινήθηκαν από την Μ. Ασία στην Ελλάδα 1.280.000 Τούρκοι υπήκοοι χριστιανικού θρησκεύματος και από την Ελλάδα στην Τουρκία 370.000 Έλληνες υπήκοοι, μουσουλμανικού θρησκεύματος. Εξαιρέθηκαν οι Έλληνες ορθόδοξοι της Κων/πολης, της Ίμβρου και της Τενέδου και οι Μουσουλμάνοι της Δ.Θράκης.

Οι ανταλλαξιμοι συμφωνα με τη συμβαση ανταλλαγησ: Θα απέβαλαν την παλιά ιθαγένεια και θα αποκτούσαν την ιθαγένεια της χώρας στην οποία θα εγκαθίσταντο. Οι κινητές και ακίνητες περιουσίες των ευαγών ή θρησκευτικών ιδρυμάτων που ανήκαν σε ανταλλάξιμους ή σε πρόσωπα που κατοικούσαν εκτός των εδαφών τους, υπάχθηκαν επίσης σε ανταλλαγή. Είχαν δικαίωμα να πάρουν από το κράτος στο οποίο μετανάστευσαν ως αποζημίωση περιουσία ίσης αξίας με την ακίνητη περιουσία που εγκατέλειπαν φεύγοντας. Θα διευκολύνονταν στη μετακίνησή τους από τη Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής.

Η συμφωνία αυτή για ανταλλαγή πληθυσμών διέφερε από τις προηγούμενες. Καθιέρωνε για πρώτη φορά τη μαζική μετακίνηση πληθυσμών και είχε υποχρεωτικό χαρακτήρα, ενώ οι μέχρι τότε συμφωνίες προέβλεπαν εθελοντική μετανάστευση κατοίκων κάποιων επίμαχων περιοχών. Η Ελλάδα ζήτησε εκούσια και αμοιβαία ανταλλαγή πληθυσμού, η Τουρκία δεν δέχτηκε ούτε εκούσια ούτε αμοιβαία, αλλά υποχρεωτική. Τελικά η Σύμβαση αυτή άρχισε να εφαρμόζεται από τον Αύγουστο του 1923.

Χαρτησ μετακινουμενων πληθυσμων Έλληνες πρόσφυγες Τούρκοι Πρόσφυγες

Μαρτυρια προσφυγων για την αφιξη τουσ Δεκαπέντε μέρες μείναμε στα βαπόρια. Έπειτα φτάσαμε στον Πειραιά. Απ’ τον Πειραιά μόνο τα σύρματα ξέρω. Στα σύρματα είκοσι μέρες μας κρατάνε. Αμάν, πολύ μας ρεζιλέψανε, πολύ μας βασανίσανε. Μας βάλαν στη σειρά. Τα μικρά και τις γριές απ’ τη ρίζα μας κουρεύανε. Έκλαιγα, φώναζα: -Ψάξε με, δες με, δεν έχω ψείρες! Με το ζόρι με κουρέψανε. Σαν κολοκύθι με κάνανε. Πολύν καιρό έπειτα ντρεπόμουνα να βγω στην αγορά να ψουνίσω. Μας γδύσανε. Ό, τι φορούσαμε στο κλίβανο, άντε, τα βάλανε. Παπούτσια έπειτα δεν είχαμε να φορέσουμε. Μας δίνανε να φάμε. Είχαμε και μαζί μας. Όμως την καραντίνα μεγάλο ρεζιλίκι, μεγάλο σεφιλίκι [=κακοπάθεια] ήτανε. Είκοσι μέρες κράτησε. Από τον Άι-Γιώργη, απ’ τον Πειραιά μας βάλανε στο βαπόρι, στη Θεσσαλονίκη μας φέρανε. Μας βγάλανε και μας αφήσανε. Στα σοκάκια της Θεσσαλονίκης μας αφήσανε. Στα σοκάκια της Θεσσαλονίκης πεταμένοι ήμαστε. Έτσι ξαπλωμένοι, μέσα στα σοκάκια. Περνούσε κόσμος και μας έβλεπε. Αμάν, ρεζιλίκι! Πέρασε ένας άντρας, ένας τρανός. Μας πέταξε μια πεντάρα. Έπιασα την πεντάρα, φώναζα, έκλαιγα:- Εμείς έχομε λεφτά! Εμείς έχομε να φάμε! Αφήσαμε τα σπίτια μας, τόσα αμπέλια αφήσαμε! Δεν είμαστε ζητιάνοι εμείς! –Άσε την πεντάρα. Ησύχασε έλεγε η μητέρα μου. Η μάνα μου άρρωστη ήταν. Ένα κουβάρι μαζεμένη καθότανε. Περνούσε ο κόσμος. Μας βλέπανε από μακριά. Δεν ερχόντανε κοντά μας: - Προσφυγιά! Προσφυγιά! Λέγανε και περνούσανε…

Προσφυγεσ στη νεα τουσ πατριδα

Η αποκατασταση των προσφυγων Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα πού είχε να αντιμετωπίσει η ελληνική κοινωνία μετά την άφιξη των προσφύγων ήταν η στέγαση και η επαγγελματική αποκατάστασή τους. Το ελληνικό κράτος απευθύνθηκε στην Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ), η οποία ίδρυσε την Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ), έναν αυτόνομο οργανισμό που λειτούργησε από το 1923 έως το 1930 και ασχολήθηκε κυρίως με την αποκατάσταση των προσφύγων στην ύπαιθρο. Η αποκατάσταση των προσφύγων στις πόλεις ήταν κυρίως έργο του ελληνικού κράτους, που δημιούργησε προσφυγικούς συνοικισμούς (Καισαριανή, Βύρωνας, Νέα Ιωνία και Κοκκινιά ). Οι πλούσιοι πρόσφυγες προτίμησαν περιοχές της αρεσκείας τους (Νέα Σμύρνη, Καλλίπολη του Πειραιά) . Όσοι φτωχοί πρόσφυγες δεν εξασφάλισαν κάποια από τις κατοικίες που έδινε το κράτος συνέχισαν να μένουν για πολλά χρόνια σε άθλια οικήματα στους προσφυγικούς οικισμούς.

Αντισκηνα προσφυγων εξω απο θhσειο

Προσφυγικοι καταυλισμοι στην κοκκινια το 1929

Οικοδομηση χωριου απο την εαπ στη μακεδονια

Το προσφυγικο ζήτημα αποτελεσε για την Ελλαδα ενα οικονομικο, κοινωνικο, πολιτικο και πολιτιστικο ζήτημα μεγαλησ σπουδαιοτητασ με επιπτωσεισ σε ολουσ ΤΟΥΣ τομεισ τηΣ ζωησ του ελληνικου εθνουσ. α)Εξωτερική πολιτική Εγκαταλείφθηκε η Μεγάλη Ιδέα. Επίσης με την ανταλλαγή των πληθυσμών εξέλιπε η κυριότερη πηγή προστριβών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Οι καλές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών διατηρήθηκαν τρεις τουλάχιστον δεκαετίες.

β) Εθνολογική σύσταση Το 1920 η Ελλάδα είχε 20% μη Έλληνες ορθόδοξους, ενώ το 1928 μόλις 6%. Ο ελληνικός πληθυσμός της Δ. Θράκης και της Ηπείρου αυξήθηκε. Η Κρήτη, η Λέσβος και η Λήμνος εξελληνίστηκαν πλήρως. Στη Μακεδονία το ποσοστό των μη Ελλήνων από 48%,έπεσε στο 12% το 1928. Η ενίσχυση αυτή του ελληνικού χαρακτήρα της Μακεδονίας είχε μεγάλη σημασία για τη διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας.

γ)Οικονομία Στον οικονομικό τομέα η παρουσία των προσφύγων ήταν θετική. Αναδιαρθρώθηκαν οι καλλιέργειες και η αγροτική παραγωγή πολλαπλασιάστηκε. Εφάρμοσαν την πολυκαλλιέργεια και στήριξαν το θεσμό της μικρής γεωργικής ιδιοκτησίας. Η βιομηχανία αναζωογονήθηκε και αναπτύχθηκαν ιδιαίτερα η κλωστοϋφαντουργία, η ταπητουργία, η μεταξουργία και η παραγωγή οικοδομικών υλικών. Φτηνό εργατικό δυναμικό-εξειδικευμένοι τεχνίτες. Η άφιξη των προσφύγων επέδρασε και στην ένταξη των γυναικών στον ενεργό πληθυσμό.

Προσφυγεσ εργατριεσ στην αιθουσα ανδρικων ενδυματων τησ ελληνικησ εριουργιασ

Δ ) Πολιτισμός Οι πρόσφυγες το 1923 μετέφεραν στη νέα τους πατρίδα τις προοδευτικές πολιτισμικές τους ιδέες. Έκαναν αισθητή την παρουσία τους στον πνευματικό χώρο. Οι λογοτέχνες Γ. Σεφέρης, Η. Βενέζης, Κ. Πολίτης, Γ. Θεοτοκάς, Σ. Δούκας, ο ζωγράφος και συγγραφέας Φ. Κόντογλου και ο μουσικός Μ. Καλομοίρης είναι μερικοί από τους πολλούς Μικρασιάτες που διέπρεψαν στα γράμματα και τις τέχνες, πλούτισαν τη νέα ελληνική γλώσσα και συνέβαλαν στην εξέλιξή της. Στην ενδυμασία μετέφεραν το ευρωπαϊκό στιλ και δεν φορούσαν τοπικές ενδυμασίες. Στο χορό μετέφεραν το συρτό, το χασάπικο και τον καρσιλαμά. Ψυχαγωγία-Αθλητισμός : θέατρο σκιών (Καραγκιόζης ), λυρικό θέατρο , αθλητικές ομάδες (Α.Ε.Κ., Π.Α.Ο.Κ., Πανιώνιος , Απόλλωνας, Near East).

Μουσική Εμφανίστηκε το Ρεμπέτικο. Η μουσική αυτή εξελίχθηκε κυρίως στα λιμάνια ελληνικών αστικών πόλεων όπου ζούσε η εργατική τάξη και στη συνέχεια πέρασε και σε άλλα αστικά κέντρα. Εξελίχθηκε μέσα από την ελληνική μουσική παράδοση του δημοτικού τραγουδιού και των κλέφτικων . Πολλοί μικρασιάτες εγκαθίστανται στις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας φέρνοντας από εκεί τις μουσικές τους παραδόσεις. Αυτή την περίοδο η θεματολογία του ρεμπέτικου περιλαμβάνει κυρίως ερωτικά και μάγκικα τραγούδια. Τα βασικά όργανα του ρεμπέτικου τραγουδιού είναι το τρίχορδο μπουζούκι, η κιθάρα, ο τζουράς, ο μπαγλαμάς, το ακορντεόν, το βιολί, το πιάνο και τα κουτάλια.

Αντιθεσεισ γηγενων-προσφυγων Παρά τα κρατικά μέτρα, τα προβλήματα δεν έλειπαν, καθώς συχνά η στάση των γηγενών Ελλήνων απέναντι στους πρόσφυγες ήταν αρνητική. Οι πρόσφυγες πήραν γη που πολλοί γηγενείς θεωρούσαν δική τους. Πρόσφεραν την εργασία τους φτηνά πιέζοντας προς τα κάτω τις αμοιβές και των ντόπιων. Οι πρόσφυγες ήταν στη συντριπτική τους πλειονότητα βενιζελικοί κι αυτό τους έφερνε σε αντίθεση με την αντιβενιζελική Παλαιά Ελλάδα. Πολλοί γηγενείς θεωρούσαν τους πρόσφυγες παράδοξους, καθώς είχαν πρωτάκουστα ονόματα, έτρωγαν άγνωστα φαγητά και οι γυναίκες τους εργάζονταν σε ξένες δουλειές. Το αποτέλεσμα ήταν η λέξη «πρόσφυγας» να είναι για χρόνια απαξιωτικός χαρακτηρισμός μεταξύ των γηγενών Ελλήνων.