Κειμενοκεντρικη προΣεγγιΣη 3ο Δημοτικό Σχολείο Ευόσμου-Πρότυπο Πειραματικό Παναγιώτα Παπαδημητρίου Κειμενοκεντρικη προΣεγγιΣη

Γενικός στόχος Στόχος μας είναι να αναπτύξουμε την ικανότητα του παιδιού να επικοινωνεί γραπτά με ακρίβεια και αποτελεσματικότητα, χρησιμοποιώντας τη μορφή και το ύφος που αρμόζει σε κάθε περίσταση επικοινωνίας.

Παραγωγή γραπτού λόγου στη θεωρία των κειμενικών ειδών Έμφαση στη δόμηση των κειμένων σε κατηγορίες, με διαφορετική κοινωνική στόχευση. Άρρηκτη σχέση λεξικογραμματικών επιλογών με το κειμενικό είδος. Ανάγκη ρητής διδασκαλίας, και όχι απλώς έκθεσης. Η ανάγνωση και η γραφή ως κοινωνική πρακτική.

ΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΕΙΔΗ ΑΦΗΓΗΣΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ EΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΟΔΗΓΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ

Τι είναι αφήγηση Αφήγηση είναι η προφορική ή γραπτή παρουσίαση ενός γεγονότος ή μιας σειράς γεγονότων είτε πραγματικών είτε φανταστικών. Υπάρχουν διάφορα είδη γραπτής αφήγησης, όπως: οι μύθοι τα παραμύθια τα μυθιστορήματα τα διηγήματα η ιστορική αφήγηση τα απομνημονεύματα κ.λπ.

Δομικά στοιχεία αφήγησης Για να αφηγηθούμε μια ιστορία, πρέπει να αναφέρουμε τα εξής στοιχεία: το χώρο, όπου συμβαίνουν τα γεγονότα και δρουν οι ήρωες της ιστορίας το χρόνο κατά τον οποίο συμβαίνουν τα γεγονότα τους ήρωες της ιστορίας, τα πρόσωπα δηλαδή που συμμετέχουν σ’αυτή (πρωταγωνιστές και δευτερεύοντα πρόσωπα) την εξέλιξη της ιστορίας, δηλαδή πώς ξεκινάει η ιστορία (αίτια-αφορμές), πώς προχωράει η ιστορία (ποια γεγονότα συμβαίνουν και πώς αντιδρούν οι ήρωες σ’ αυτά) και πώς τελειώνει η ιστορία (λύσεις –αποτελέσματα – συνέπειες) τις σκέψεις και τα συναισθήματα των ηρώων ή του αφηγητή της ιστορίας.

Γραμματική της αφήγησης Σε γλωσσικό επίπεδο στην αφήγηση χρησιμοποιούνται: οι παρελθοντικοί χρόνοι των ρημάτων (κυρίως ο παρατατικός και ο αόριστος) και ο ιστορικός ενεστώτας χρονικές προτάσεις, επιρρήματα λέξεις ή φράσεις που φανερώνουν χρόνο (προκειμένου να δηλωθεί η χρονική αλληλουχία-σειρά των γεγονότων) αιτιολογικές προτάσεις (προκειμένου να δηλωθεί η σχέση αιτίου-αποτελέσματος μεταξύ των γεγονότων)

Εισηγήσεις για την παραγωγή αφηγηματικού κειμένου Εισηγήσεις για την παραγωγή αφηγηματικού κειμένου Ξεκινάμε από βιωματικές διηγήσεις των μαθητών με θέματα τα οποία έχουν βιώσει προσωπικά, άρα έχουν συγκεκριμένα γεγονότα να διηγηθούν. Τους φέρνουμε σε επαφή με αφηγηματικά κείμενα (παραμύθια, διηγήματα, μυθιστορήματα ,μύθους, θρύλους, απομνημονεύματα). Γίνεται ανάλυση, επεξεργασία του κειμενικού είδους, ώστε οι μαθητές να αναγνωρίζουν κάθε φορά το κειμενικό είδος, να το κατανοούν και να το εφαρμόζουν στην παραγωγή γραπτού λόγου. Διδάσκουμε αφηγηματικά κείμενα και τους μαθαίνουμε να εντοπίζουν τα δομικά, εκφραστικά, λεξιλογικά, στοιχεία.

Τι είναι η περιγραφή Περιγραφή είναι η αναπαράσταση γραπτά ή προφορικά χώρων, προσώπων, αντικειμένων, γεγονότων κ.λπ. Υπάρχουν διάφορα είδη περιγραφής και συγκεκριμένα: περιγραφή αντικειμένων περιγραφή κτιρίων περιγραφή τοπίων περιγραφή χωριών, πόλεων, αρχαιολογικών χώρων κ.λπ. περιγραφή φυσικών φαινομένων περιγραφή ζώων και φυτών περιγραφή γεγονότων περιγραφή προσώπων

Δομικά στοιχεία περιγραφής Αν και η σειρά διαδοχής, δηλαδή η δομή, των γνωρισμάτων του κειμενικού είδους της περιγραφής ποικίλλει: στην αρχή συνήθως ονομάζει κανείς αυτό που πρόκειται να περιγράψει, έπειτα προσπαθεί να το κατηγοριοποιήσει, κατόπιν αναφέρεται στα μέρη και τα χαρακτηριστικά του, στη συμπεριφορά, στη λειτουργία του κ.ο.κ.

Η γραμματική της περιγραφής Στους ορισμούς ή στην περιγραφή των μόνιμων χαρακτηριστικών χρησιμοποιείται ο ρηματικός ενεστωτικός χρόνος. Τα ρήματα σχέσης, είμαι και έχω χρησιμοποιούνται, όταν κατηγοριοποιούμε και περιγράφουμε την εμφάνιση/ιδιότητες και τα μέρη/λειτουργίες. Περιγραφή χώρου (τοπικά επιρρήματα, επιρρηματικοί προσδιορισμοί τόπου). Χαρακτηριστική η λειτουργία του επιθέτου.

Εισηγήσεις για τη παραγωγή περιγραφικού κειμένου Στις μικρές τάξεις ξεκινούμε με προφορική περιγραφή αντικειμένου, προσώπου, το οποίο είναι ορατό στους μαθητές. «Διδάσκουμε» τα δομικά στοιχεία του περιγραφικού λόγου, αφού πρώτα τα εντοπίσουμε στα κείμενα του βιβλίου. Καλό είναι να παραθέτουμε στους μαθητές ποικιλία ομοειδών κειμένων που θα καλύπτουν αρκετά θέματα παρόμοιας φύσης .

Εισηγήσεις για την παραγωγή περιγραφικού κειμένου Βοηθούμε τους μαθητές να εντοπίσουν ότι η περιγραφή ξεκινά από τις γενικές εικόνες και συνεχίζει στις λεπτομερειακές εικόνες δηλαδή ξεκινά από τα γενικά χαρακτηριστικά και καταλήγει στις λεπτομέρειες. Επίσης κατά την οργάνωση των λεπτομερειών ακολουθούμε τη λογική σειρά δηλαδή από πάνω προς τα κάτω, από δεξιά προς τ’αριστερά ή από τα λιγότερο σημαντικά στα περισσότερο σημαντικά.

Τι είναι η επιχειρηματολογία Επιχειρηματολογικά κείμενα είναι αυτά που χρησιμοποιούνται για να προαχθεί η αποδοχή ή η αξιολόγηση κάποιων πεποιθήσεων ή ιδεών ως αληθών ή ψευδών, θετικών ή αρνητικών.

Δομικά στοιχεία επιχειρηματολογίας Εισαγωγή: θέση σχετικά με το θέμα Δεδομένα: χρήση επιχειρημάτων και τεκμηρίων για τη στήριξη της θέσης Ανασκευή: αντικρούονται αντίθετες θέσεις-επιχειρήματα Κατάληξη: τελική θέση-συμπέρασμα-προϋποθέσεις για να ισχύσει η θέση αυτή

Η γραμματική της επιχειρηματολογίας Χρήση συνδετικών λέξεων και φράσεων : που δηλώνουν ανάλογη σημασία: επίσης, συνεπώς, βέβαια… που εκφράζουν πιθανότητα: μπορεί, ενδέχεται είναι δυνατόν ,πιστεύω, υποθέτω... που εκφράζουν δεοντολογία: πρέπει, χρειάζεται, επιτρέπεται ,κρίνεται απαραίτητο...

Εισηγήσεις για τη παραγωγή επιχειρηματολογικού κειμένου Παροτρύνουμε τους μαθητές να αιτιολογήσουν τη θέση τους μέσα από προσωπικές εμπειρίες και συγκεκριμένες καταστάσεις. Η εμπλοκή των μαθητών στο συγκεκριμένο είδος να γίνεται στα πλαίσιασυνεργατικής μάθησης. Στις μεγαλύτερες τάξεις γίνεται διδασκαλία των δομικών στοιχείων και της δομής οργάνωσης του επιχειρηματολογικού λόγου.

Εισηγήσεις για την παραγωγή επιχειρηματολογικού κειμένου Επιμένουμε να γίνεται χρήση αιτιολογικών συνδέσμων και φράσεων, ρημάτων που δηλώνουν εξελικτικές διαδικασίες , φράσεων που αποδίδουν ισχύ σε μια γνώμη ή άποψη. Δίνουμε ιδιαίτερη προσοχή στη δόμηση των παραγράφων δηλαδή κάθε παράγραφος να είναι σμικρογραφία επιχειρηματολογικού κειμένου με θέση, στήριξη και κατακλείδα.

Τι είναι οδηγία Σκοπός των οδηγιών είναι να δείξει σε κάποιον τι να κάνει και πώς να το κάνει. Η εκτέλεση μιας μαγειρικής συνταγής, η ανεύρεση ενός συγκεκριμένου δρόμου με διάγραμμα σε μια άγνωστη περιοχή ,η παρακολούθηση τεχνικών οδηγιών για να τεθεί σε λειτουργία ένα μηχάνημα κ.ά. ανήκουν στο κειμενικό είδος της οδηγίας.

Δομικά στοιχεία οδηγίας Τα κείμενα που διατυπώνουν οδηγίες παρουσιάζουν γενικότερα την εξής δομή: Στόχος βήματα υλοποίησης

Η γραμματική της οδηγίας Χρήση προστακτικής Ενεστώτα /Αορίστου Χρονικοί σύνδεσμοι Τροπικά επιρρήματα Ενεστώτας/Αόριστος προστακτικής Απρόσωπα ρήματα Ενεστώτας Οριστικής (α’ πρόσωπο πληθυντικού)

Εισηγήσεις για την παραγωγή οδηγικού κειμένου Πριν διδάξουμε την οδηγία, θα πρέπει να οργανωθεί μια τράπεζα υλικού από τους ίδιους τους μαθητές, όπου θα έχουν συλλέξει οδηγίες μέσα από περιοδικά, εφημερίδες ,παιχνίδια, τρόφιμα, φάρμακα, διαφημιστικά έντυπα κ.ά. Στις μικρές τάξεις για να γίνει πιο κατανοητή η δημιουργία γραπτής οδηγίας, βοηθούμε τους μαθητές δίνοντάς τους εικονογραφημένες οδηγίες.

Εισηγήσεις για την παραγωγή οδηγικού κειμένου Δίνουμε εξ αρχής το πλαίσιο επικοινωνίας: ποιος γράφει την οδηγία, σε ποιον απευθύνεται, για ποιο σκοπό. Τονίζουμε στους μαθητές ότι οι οδηγίες θα πρέπει να είναι σύντομες και σαφείς. Το λεξιλόγιο που θα χρησιμοποιηθεί επιλέγεται προσεχτικά ανάλογα με το ποιος θα είναι ο αποδέκτης της οδηγίας.

Τι είναι πρόσκληση Πρόσκληση είναι το σύντομο κείμενο με το οποίο καλούμε κάποιον σε μια εκδήλωση.

Δομικά στοιχεία πρόσκλησης Αποστολέας Εκδήλωση (Σκοπός για τον οποίο γράφουμε την πρόσκληση) Τόπος Χρόνος Παραλήπτης

Εισηγήσεις για την παραγωγή πρόσκλησης Παρουσιάζουμε στους μαθητές διάφορα είδη προσκλήσεων ώστε να μπορούν να εντοπίσουν το ύφος, το λεξιλόγιο ,τα γενικά χαρακτηριστικά. Το κείμενο της πρόσκλησης πρέπει να είναι σύντομό και σαφές. Το ύφος του κειμένου να προσαρμόζεται στο θέμα της πρόσκλησης, στο άτομο ή στην ομάδα που απευθύνεται.