Η Ελληνική εκπαίδευση στον Πόντο Λεβαντίνου Άννα Μαρία

Η Ελληνική εκπαίδευση στον Πόντο κατά την αρχαιότητα Η παιδεία στον Πόντο κατά την αρχαιότητα συμβάδιζε με αυτή της μητροπολιτικής Ελλάδας. Υπήρχε στενή συνεργασία μεταξύ των διδασκάλων των δύο περιοχών. Πολλοί από τον Πόντο σπούδαζαν στην Ελλάδα και στη συνέχεια άλλοι παρέμεναν διδάσκοντες στις διάφορες σχολές των Αθηνών και άλλοι επέστρεφαν και ίδρυαν αντίστοιχες σχολές στον Πόντο. Χαρακτηριστικά ονόματα γνωστών Ποντίων διδασκάλων είναι : Χαμαιλέων ο Ποντικός : Δάσκαλος στο λύκειο του Αριστοτέλη Διογένης ο Σινωπεύς: Μέγας σκωπτικός φιλόσοφος (4ος αιώνας) Ηρακλείδης ο Ποντικός : Φιλόσοφος από την Ποντοηράκλεια, μαθητής του Πλάτωνα, τον οποίο αντικατέστησε στη διεύθυνση της Ακαδημίας κατά το δεύτερο ταξίδι του στη Σικελία.

Η Ελληνική εκπαίδευση στον Πόντο κατά την αρχαιότητα Διόδωρος ο Σινωπεύς : Κωμωδιογράφος (4ος αιων.) Βρύσων ο Ηρακλείδης: Φιλόσοφος, μαθηματικός, μαθητής του Σωκράτη από την Ποντοηράκλεια. Βάτων : Διάσημος γλύπτης του 3ου π.Χ. αιώνα. Έργα του κοσμούσαν ναούς και δημόσιους χώρους σε όλον τον τότε γνωστό κόσμο. Νικόδημος: Αρχαίος ποιητής από την Ηράκλεια του Πόντου. Διονύσιος ο Σινωπεύς: Διακεκριμένος κωμωδιογράφος του 3ου π.Χ. αιώνα. Δομίτιος Καλλίστρατος: Ιστορικός του 2ου π.Χ. αιώνα. Στράβων : Μέγας γεωγράφος από την Αμάσεια (65π.Χ.-23μ.Χ).

Η Ελληνική εκπαίδευση στον Πόντο την περίοδο του Βυζαντίου Η εκπαίδευση συνεχίστηκε και κατά την περίοδο του Βυζαντίου. Η δυναστεία των Κομνηνών - από παράδοση δυναστεία που υποστήριζε τις τέχνες και τα γράμματα - συνέβαλε τα μέγιστα στην αναβάθμιση της παιδείας. Οι Κομνηνοί υποστήριζαν με κάθε τρόπο όχι μόνο τους ντόπιους αλλά και τους άλλους Έλληνες πνευματικούς ανθρώπους, που έρχονταν από την Κωνσταντινούπολη και από άλλα μέρη της Ευρωπαϊκής Ελλάδας. Γνωστοί λόγιοι της βυζαντινής εποχής είναι : - Βασίλειος ο Μέγας: Γεννήθηκε στη Νεοκαισάρεια του Πόντου (330-379 μ.Χ.). Ο γνωστός Άγιος Βασίλης. Αγία Βαρβάρα: Από τη Μερζιφούντα του Πόντου. Άγιος Ευγένιος: Μεγαλομάρτυρας και πολιούχος της Τραπεζούντας (μαρτύρησε το 292 μ.Χ.) Άγιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης: Ιδρυτής της μονής της Μεγίστης Λαύρας και εισηγητής της κοινοβιακής οργάνωσης στο Άγιο Όρος. Γεννήθηκε στην Τραπεζούντα το 930 μ.Χ. Γρηγόριος : Μητροπολίτης Αμάσειας. Έγινε Πατριάρχης Κων/πόλεως το 1623 μ.Χ. Γρηγόριος Νεοκαισαρείας: Άγιος από τον Πόντο (213 – 270 μ.Χ.) Γρηγόριος ο Νύσσης : Άγιος, αδελφός του Μεγάλου Βασιλείου (331-394 μ.Χ.) Άγιος Ευστράτιος: από το Ρίζαιο. Αγία Ευφημία : Από την Αμισό του Πόντου (236 – 305 μ.Χ.) Άγιος Θεόφιλος : Από την Αμάσεια Βησσαρίων: Έγινε Καρδινάλιος στη Ρώμη. Γεννήθηκε στην Τραπεζούντα (1403 -1472 μ.Χ.)

Η κρίση στην ελληνική παιδεία του Πόντου μετά την παράδοση της Τραπεζούντας Μετά την παράδοση της Τραπεζούντας το 1461, ο Πόντος απογυμνώθηκε από τους λόγιους και μορφωμένους ανθρώπους, οι οποίοι υποχρεώθηκαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην αυλή του Σουλτάνου Μωάμεθ Β΄ του κατακτητή, λόγω των γνώσεών τους, σε αντίθεση με τους ανθρώπους του σουλτάνου οι οποίοι δεν είχαν ανάλογα προσόντα. Η εκπαίδευση στον Πόντο περιορίστηκε στα μοναστήρια και στην κατ’ οίκον διδασκαλία. Το γεγονός ότι ο Τούρκος κατακτητής αναγνώριζε το θεσμό της εκκλησίας και την παραχώρηση προνομίων στον Πατριάρχη Κων/πόλεως, έδωσε την ευκαιρία στους ιερομένους να αναλάβουν το έργο της μόρφωσης των παιδιών. Τα μαθήματα γίνονταν στα κελιά των μοναχών ή τους νάρθηκες των εκκλησιών. Στο πρώτο στάδιο διδασκόταν το αλφαβητάριο Στο δεύτερο στάδιο διδασκόταν το Οκτάηχο ( κανόνες και ύμνοι σε οκτώ ήχους) Στο τρίτο στάδιο διδασκόταν οι Απόστολοι και το Ευαγγέλιο καθώς και η γραμματική και αριθμητική. Επίσης δίδασκαν και κείμενα των Αρχαίων Ελλήνων.

Η ανάπτυξη της ελληνικής παιδείας στην περιοχή του Πόντου μετά το 1856 Η αλματώδης ανάπτυξη της ελληνικής παιδείας στον Πόντο έγινε μετά το 1856, όταν εκδόθηκε το διάταγμα Χάτι Χουμαγιούν (περί ανεξιθρησκείας), που ανάμεσα σε άλλα επέτρεπε την ελεύθερη και αυτόνομη διοίκηση των σχολείων.

Σε λίγα χρόνια ο Πόντος γέμισε, κυριολεκτικά, με ελληνικά σχολεία όλων των βαθμίδων. Στα αστικά κέντρα λειτουργούσαν νηπιαγωγεία, δημοτικά, αστικές σχολές, ημιγυμνάσια, γυμνάσια και σε πολλές περιοχές κατώτερης και μέσης βαθμίδας παρθεναγωγεία

Πόντιοι φοιτητές σε ανώτατες σχολές Αρκετοί Έλληνες Πόντιοι συνέχιζαν τις σπουδές τους σε πανεπιστήμια της Ελλάδας, της Κωνσταντινούπολης, των Βαλκανίων και της δυτικής Ευρώπης, αλλά και της ανατολής (Ινδίες, Περσία), όπου ειδικεύονταν ως γιατροί, δικηγόροι, καθηγητές, θεολόγοι, οικονομολόγοι και σε άλλες επιστήμες.

Σχολές και Φροντιστήρια

Το φροντιστήριο της Τραπεζούντας

Το φροντιστήριο της Τραπεζούντας Ιδρύθηκε το 1682 από τον Τραπεζούντιο λόγιο Σεβαστό Κυμινήτη, σχολάρχη της Πατριαρχικής Σχολής της Πόλης και μετέπειτα σχολάρχη της Αυθεντικής Ακαδημίας Βουκουρεστίου. Η ιστορία του είναι συνυφασμένη με την ανάπτυξη των ελληνικών γραμμάτων στον Πόντο. Από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του έγινε ο πνευματικός φάρος του Ποντιακού Ελληνισμού, τροφοδότης γενεών δασκάλων, που στελέχωναν τα ελληνικά σχολεία του Πόντου, της Νότιας Ρωσίας και της Ρουμανίας, με ακτινοβολία σε όλο το Βαλκανικό χώρο και ιδιαίτερα στο Βουκουρέστι και τη Βλαχία. Από τα θρανία του αναδείχτηκαν σημαντικές πνευματικές φυσιογνωμίες, σπουδαίοι εκκλησιαστικοί άνδρες, καθηγητές και σχολάρχες, ιστορικοί, μελετητές, συγγραφείς και διαπρεπείς έμποροι.  

Το φροντιστήριο της Τραπεζούντας

Το φροντιστήριο της Τραπεζούντας

Το φροντιστήριο της Τραπεζούντας

Ο διευθυντής του φροντιστηρίου της Τραπεζούντας Νικόλαος Λιθοξόος

Τελειόφοιτες του Παρθεναγωγείου Τραπεζούντας με τον καθηγητή τους Τελειόφοιτες του Παρθεναγωγείου Τραπεζούντας με τον καθηγητή τους. (Δεκέμβριος 1907)

Μαθητές εν ώρα γυμναστικής στο Φροντιστήριο της Τραπεζούντας

Απολυτήριο του Ελληνικού Παρθεναγωγείου Τραπεζούντας

Το φροντιστήριο της Κερασούντας   Το διδακτήριο του ημιγυμνασίου Κερασούντας, «άξιο θέας και φήμης», είχε 24 αίθουσες σε 4 ορόφους. Σ’ αυτό στεγαζόταν το Δημοτικό Σχολείο με 6 τάξεις και το Σχολαρχείο με 3 τάξεις. Η επελθούσα το 1918 καταστροφή διέλυσε κάθε όνειρο για ολοκλήρωσή του σε τέλειο Γυμνάσιο. Οι δαπάνες ανεγέρσεως ανήλθαν σε 20.000 χρυσές λίρες Τουρκίας, που συνελέγησαν από τις εισφορές των κατοίκων. Το διδακτικό προσωπικό του ημιγυμνασίου ανερχόταν σε 25 και το αποτελούσαν απόφοιτοι της φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και της Θεολογικής Σχολής Χάλκης.

Το φροντιστήριο της Κερασούντας

Μαθητές του ημιγυμνασίου Κερασούντας

Γυμνάσιο Κερασούντας

Η φιλαρμονική της Κερασούντας

Το Τσινέκειο Γυμνάσιο Αμισού Το «Τσινέκειο Γυμνάσιο» ήταν από το 1910 τέλειο ελληνικό γυμνάσιο αναγνωρισμένο από το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στο ίδιο κτίριο στεγαζόταν και το παρθεναγωγείο. Επίσης απέναντι στεγάζεται το νηπιαγωγείο της Αμισού στο προαύλιο του ναού της Αγίας Τριάδος. Εκεί βρισκόταν επίσης το ελληνικό σχολείο και το δημοτικό της Αμισού.  

Το σχολείο της Πάφρας Στην πόλη της Πάφρας υπήρχαν νηπιαγωγείο, δημοτικά, ημιγυμνάσιο και παρθεναγωγείο

Το φροντιστήριο Αργυρούπολης Ιδρύθηκε το 1723 από τον επίσκοπο Χαλδίας Ιγνάτιο Σκρίβα με τη συνδρομή των Αρχιμεταλλουργών της περιοχής και προσέλκυε μαθητές από όλη την περιοχή Χαλδίας και τον υπόλοιπο Πόντο

Η Κεντρική Σχολή Σουρμένων Ιδρύθηκε το 1859 στην τοποθεσία Χάνι και μετατράπηκε σε αστική σχολή το 1874 και σε ημιγυμνάσιο το 1912. Το κτίριο ανεγέρθηκε το 1888.

Τα μαθήματα που διδάσκονταν οι Έλληνες Πόντιοι στα σχολεία ήταν : Γαλλικά Λατινικά Φιλοσοφία Γερμανικά Ιστορία Μαθηματικά Φυσικά Γυμναστική Αστρονομία Γεωγραφία

Συμπέρασμα Η εκπαίδευση στον Πόντο ανά τους αιώνες ακολούθησε τα πρότυπα της μητροπολιτικής Ελλάδας. Το μορφωτικό και πνευματικό επίπεδο ήταν υψηλό, στηριζόταν στην ελληνική γλώσσα, την ορθόδοξη παράδοση και την ενασχόληση με τις επιστήμες. Έδωσε σπουδαίους άνδρες, οι οποίοι πρωτοστάτησαν στην Ευρωπαϊκή σκηνή. Η εκπαίδευση συμπεριελάμβανε και τις γυναίκες.

Η παρουσίαση αυτή έγινε από τη μαθήτρια Άννα Μαρία Λεβαντίνου της Β΄Τάξης του 2ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΓΛΥΚΩΝ ΝΕΡΩΝ στα πλαίσια του προγράμματος : « Οι Έλληνες του Πόντου » υπό την επίβλεψη της καθηγήτριας Πληροφορικής Μιράντας Παυλίδου και με την ευγενική συμπαράσταση του κυρίου: Σαχανίδη Κυριάκου Τον ευχαριστούμε θερμά…