Ιατρείο Ταξιδιωτικής Ιατρικής: Οργάνωση και στελέχωση Ιατρείο Ταξιδιωτικής Ιατρικής: Οργάνωση και στελέχωση Ανδριάνα Παυλή MD FRACGP DTM AFTM RCPS (Glasgow) Γενικός Ιατρός Υπεύθυνη Γραφείου Ταξιδιωτικής Ιατρικής Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων

Βασικά σημεία Η αυξημένη ανάγκη για εκπαίδευση στο κλάδο της ταξιδιωτικής ιατρικής αποτελεί ένα από τους βασικούς λόγους για την ανάπτυξη ιατρείων ταξιδιωτικής ιατρικής Η εκπαίδευση του επαγγελματία υγείας και η σωστή ενημέρωση από έγκυρες πηγές πληροφόρησης αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για την άσκηση της ταξιδιωτικής ιατρικής

Ταξιδιωτική Ιατρική Ποιός παρέχει; Διεθνώς: Ποιός παρέχει; Διεθνώς: Μονάδες Π.Φ.Υ. / Υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας Ιατροί (γενικοί ιατροί, παθολόγοι, λοιμωξιολόγοι, ιατροί Δημόσιας Υγείας, ιατροί εργασίας, παιδίατροι, μικροβιολόγοι) Νοσηλευτές – τριες Επισκέπτες – τριες υγείας Διεπιστημονική ομάδα

Ποιός παρέχει; Ελλάδα: Ταξιδιωτική Ιατρική Ποιός παρέχει; Ελλάδα: Διευθύνσεις Υγείας Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων Ιατρεία Ταξιδιωτικής Ιατρικής σε ορισμένα Νοσηλευτικά Ιδρύματα (κρατικά και ιδιωτικά) Κέντρα Υγείας Ένοπλες Δυνάμεις Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων

Δομές Ταξιδιωτικής Ιατρικής Υπηρεσίες Ταξιδιωτικής Ιατρικής στην Ευρώπη Παροχή Υπηρεσιών (%) Δομές Παροχής Υπηρεσιών (%) Χώρα Ιατρός Νοσηλευτής Χρηματοδότηση Υπηρεσία δημόσιας υγείας Νοσοκομείο/ Πανεπιστήμιο Πρωτοβάθμια φροντίδα Αυστρία 100 - Ιδιωτική 20 30 40 Βέλγιο 90 10 70 Γαλλία 75 Ιδιωτική/ Κρατική 25 45 Γερμανία 97 60 Δανία Ελβετία 80 Ελλάδα Κρατική Ην. Βασίλειο 7 Ιρλανδία υπό ιατρική επίβλεψη 65 Ισπανία 5 3

Δομές Ταξιδιωτικής Ιατρικής Υπηρεσίες Ταξιδιωτικής Ιατρικής στην Ευρώπη Παροχή Υπηρεσιών (%) Δομές Παροχής Υπηρεσιών (%) Χώρα Ιατρός Νοσηλευτής Χρηματοδότηση Υπηρεσία δημόσιας υγείας Νοσοκομείο/ Πανεπιστήμιο Πρωτοβάθμια φροντίδα Ιταλία 80 20 Ιδιωτική/ Κρατική 75 10 Λουξεμβούργο 100 Ιδιωτική 2 96 Νορβηγία Κυρίως ιδιωτική 85 5 Ολλανδία 30 50 15 25 Πορτογαλία 70 Κυρίως Κρατική - Σουηδία Αγν. Φινλανδία Πηγή: Scientific analysis of risks relating to communicable diseases linked to tourism and travel. A summary of a project report funded by the Public Health Directorate of the European Commission (1999), hw Scottish Center of Infection and Environmental Health (United Kindom) & Société de Médecine des Voyages (France).

Ιατρεία Ταξιδιωτικής Ιατρικής Παγκόσμια έρευνα σε 341 ιατρεία Τ.Ι 1994 (1) Περιοχή 94% των ιατρείων λειτουργεί στη Βόρεια Αμερική, τη Δυτική Ευρώπη και την Αυστραλία Ίδρυμα παροχής υπηρεσιών 41% των ιατρείων ήταν ιδιωτικά 94% των ιατρείων είχαν διευθυντή ιατρό Αριθμός ταξιδιωτών που επισκέφτηκαν το ιατρείο 61% των ιατρείων έβλεπε < 20 ασθενείς/ εβδομάδα 14% των ιατρείων έβλεπε < 2 ασθενείς / εβδομάδα 13% των ιατρείων έβλεπε > 100 ασθενείς/ εβδομάδα Hill DR, Behrens RH. A Survey of Travel Clinics Throughout the World. J Travel Med 1996; 1;3(1):46-51

Ιατρεία Ταξιδιωτικής Ιατρικής Παγκόσμια έρευνα σε 341 ιατρεία Τ.Ι 1994 (2) Επαγγελματίες υγείας που παρείχαν τις υπηρεσίες οι συμβουλές και η φροντίδα παρέχονταν εξίσου από ιατρούς και νοσηλευτές, κυρίως στις Η.Π.Α και στην Ευρώπη 97% των ιατρείων παρείχαν συμβουλές για την ελονοσία, τη διάρροια και τα εμβόλια Ειδικότητα του ιατρού 63% των ιατρών είχε εκπαίδευση στα λοιμώδη ή την τροπική ιατρική 54% των ιατρών είχε εκπαίδευση στη γενική ιατρική (Καναδά) 77% των ιατρών είχε εκπαίδευση στα λοιμώδη ή την τροπική ιατρική στην Ευρώπη Hill DR, Behrens RH. A Survey of Travel Clinics Throughout the World. J Travel Med 1996; 1;3(1):46-51

Ιατρεία Ταξιδιωτικής Ιατρικής Έρευνα σε ιατρεία Τ.Ι. στον Καναδά (1) Ιατρεία Ταξιδιωτικής Ιατρικής Έρευνα σε ιατρεία Τ.Ι. στον Καναδά (1) Υπηρεσία παροχής υπηρεσιών (n=39) Ιδιωτικός τομέας: 17 (44%) Τομέας δημόσιας υγείας: 15 (38%) Εταιρείες: 4 (10%) Πανεπιστήμιο: 2 (5%) Ένοπλες δυνάμεις: 1 (3%) Προσωπικό ιατρείου (n=35) 1–5 άτομα: 27 (76%) 6–10 άτομα: 5 (15%) 11–15 άτομα: 3 (9%) Προσωπικό που χορηγεί εμβόλια (n=39) ιατρός: 4 (11%) νοσηλευτής: 34 (86%) Ιατρός και νοσηλευτής: 1 (3%) Προσωπικό που χορηγεί ανθελονοσιακά φάρμακα (n=39) ιατρός: 29 (74%) νοσηλευτής: 9 (23%) Keystone JS, Tessier D.A National Survey of Travel Medicine Clinics in Canada. JTravel Med 2003;10 (4): 247-248

Ιατρεία Ταξιδιωτικής Ιατρικής Έρευνα σε ιατρεία Τ.Ι. στον Καναδά (2) Ιατρεία Ταξιδιωτικής Ιατρικής Έρευνα σε ιατρεία Τ.Ι. στον Καναδά (2) Έτη λειτουργίας (n=39) 1–5 έτη: 14 (35%) 6–10 έτη: 13 (34%) 11–20 έτη: 8 (20%) 20 έτη: 4 (11%) Ώρες λειτουργίας/εβδομάδα (n=37) 1–25 : 15 (40%) 26–50 : 19 (51%) 51–100 : 2 (6%) 100 : 1 (3%) Αριθμός πελατών/έτος (n=36) 1000/έτος: 14 (40%) 1000–5000/έτος: 16 (44%) 5000–10000/έτος: 4 (10%) 10000/έτος: 2 (6%) Keystone JS, Tessier D.A National Survey of Travel Medicine Clinics in Canada. JTravel Med 2003;10 (4): 247-248

Ιατρεία Ταξιδιωτικής Ιατρικής Βασικά αντικείμενα ιατρείου Τ.Ι. : Εκτίμηση και διαχείριση κινδύνου του ταξιδιώτη πριν και μετά το ταξίδι από κλινικό ιατρό και εξειδικευμένο νοσηλευτή Γενικές οδηγίες για την πρόληψη λοιμωδών και μη νοσημάτων κατά τη διάρκεια του ταξιδιού Ενδεδειγμένοι εμβολιασμοί – σχεδιασμός χρονοδιαγράμματος εμβολιασμών Επιλογή κατάλληλης ανθελονοσιακής χημειοπροφύλαξης και εκπαίδευση του ταξιδιώτη Οδηγίες και φάρμακα για την αντιμετώπιση της διάρροιας των ταξιδιωτών Hill D. Starting, Organizing and Marketing of Travel Clinic. In: Keystone J S, Kozarsky P E, Freedman D O et al. Travel Medicine. Mosby: Spain, 2004: 5-12

Γνωστικό αντικείμενο ταξιδιωτικής ιατρικής Σύμφωνα με την Παγκόσμια Εταιρεία Ταξιδιωτικής Ιατρικής περιλαμβάνει γνώσεις: γεωγραφίας, γεωγραφικής κατανομής, επιδημιολογίας, τρόπων μετάδοσης, πρόληψης και θεραπείας των λοιμωδών νοσημάτων που σχετίζονται με το ταξίδι, των μέτρων πρόληψης και αντιμετώπισης μη λοιμωδών νοσημάτων που αποτελούν κίνδυνο για τους ταξιδιώτες, των φαρμάκων και των εμβολίων που χρησιμοποιούνται στα πλαίσια της ταξιδιωτικής ιατρικής: ενδείξεις, αντενδείξεις, φαρμακολογία, αλληλεπιδράσεις και ανεπιθύμητες ενέργειες, ανοσολογίας – μικροβιολογίας, και αναγνώρισης των κυριότερων συνδρόμων που μπορεί να παρουσιάσει ο ταξιδιώτης μετά την επιστροφή του: πυρετός, εξάνθημα, διάρροια, αναπνευστικές λοιμώξεις. Hill D. Starting, Organizing and Marketing of Travel Clinic. In: Keystone J S, Kozarsky P E, Freedman D O et al. Travel Medicine. Mosby: Spain, 2004: 5-12

Εκπαίδευση “Body of Knowledge”: Απονομή πιστοποίησης κατόπιν εξετάσεων βασικών γνώσεων. Οργανώνεται από τη Παγκόσμια Εταιρεία Ταξιδιωτικής Ιατρικής (ISTM, International Society of Travel Medicine) Μεταπτυχιακά προγράμματα στο εξωτερικό (Ηνωμένο Βασίλειο, Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία) Μεταπτυχιακά προγράμματα στην Ελλάδα Εκπαιδευτικά προγράμματα και σεμινάρια στο εξωτερικό και Ελλάδα (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ) Συνέδρια Ελληνικής Εταιρείας Ταξιδιωτικής (Γεωγραφικής και Τροπικής) Ιατρικής, Παγκόσμιας Εταιρείας Ταξιδιωτικής Ιατρικής (ISTM) Βόρειο-Ευρωπαϊκό Ταξιδιωτικής Ιατρικής (NECTM) Hill D. Starting, Organizing and Marketing of Travel Clinic. In: Keystone J S, Kozarsky P E, Freedman D O et al. Travel Medicine. Mosby: Spain, 2004: 5-12

The Australasian College of Tropical Medicine Faculty of Travel Medicine

Συνεχής εκπαίδευση και ενημέρωση συνεχής ενημέρωση για τα καινούργια δεδομένα στο χώρο, μέσα από αξιόπιστες και επίκαιρες πηγές πληροφόρησης συνεχιζόμενη εκπαίδευση με την τακτική παρακολούθηση διαφόρων συνεδρίων και σεμιναρίων το Διαδίκτυο αποτελεί ευκολότερο και ταχύτερο τρόπο πρόσβασης σε διάφορες πληροφορίες, μέσω επίσκεψης σε σχετικούς δικτυακούς τόπους, ηλεκτρονικές εκδόσεις, ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων και προγράμματα ταξιδιωτικής ιατρικής

Immunisation against infectious disease – 'The Green Book'

Οργάνωση ιατρείου ταξιδιωτικής ιατρικής “APIE” model: Assessment, Planning, Implementation and Evaluation Εκτίμηση Σχεδιασμός Εφαρμογή Αξιολόγηση Faculty of Travel Medicine, Royal College of Physicians and Surgeons (RCPS), Glasgow

Εκτίμηση Ανάγκες της περιοχής περιοχή (αστική, επαρχία) αυξημένος αριθμός ταξιδιωτών έλλειψη παροχής υπηρεσιών ταξιδιωτικής ιατρικής Είδος ανάγκης ηλικία, εθνικότητα, μέγεθος του πληθυσμού της περιοχής κοντά σε πανεπιστήμιο Υποδομή σε νέο ή προϋπάρχον νοσηλευτικό ίδρυμα κατάλληλος εξοπλισμός Προσωπικό (ιατρονοσηλευτικό) Ανάγκη για εκπαίδευση ταξιδιωτική ιατρική, CPR και αναφυλαξία, εμβολιασμούς

Σχεδιασμός Ποιος θα είναι υπεύθυνος, το προσωπικό; Τι είδος εκπαίδευση θα χρειαστεί; Που θα λειτουργεί (περιοχή, χώρος, υποδομή); Πότε θα λειτουργεί το ιατρείο (καθημερινά, κάποιες μέρες της εβδομάδας μόνο, Σαββατοκύριακο); Γιατί υπάρχει ανάγκη (πληθυσμός στόχος, ανάγκη για μάρκετινγκ και προώθηση του ιατρείου ταξιδιωτικής ιατρικής); Πως θα λειτουργεί (πλαίσιο λειτουργίας, οικονομική διαχείριση, εξοπλισμός, προμήθειες, προμήθεια εμβολίων, κέντρο εμβολιασμού κίτρινου πυρετού, πηγές πληροφόρησης);

“Marketing” Από τους ίδιους τους ταξιδιώτες Ταξιδιωτικά γραφεία Άμεσα (με έντυπο υλικό, σε τηλεφωνικό κατάλογο, ιστοσελίδα) ΜΜΕ Ενημέρωση επαγγελματιών υγείας και νοσηλευτικών ιδρυμάτων Εκπαιδευτικά προγράμματα σε επαγγελματίες υγείας

Εφαρμογή Καταχώρηση πληροφορίας σε αρχείο κατά την επίσκεψη στο ιατρείο (αναμνηστικό του ταξιδιώτη, δελτίο συναίνεσης) Χορήγηση πληροφορίας σε έντυπο υλικό Συνταγογράφιση φαρμάκων (π.χ.ανθελονοσιακών, αντιβίωσης) Εμβολιασμός

Αξιολόγηση (“audit”) Επίπεδο παροχής υπηρεσιών (“standards”) Ελλείψεις Αλλαγές Τρόποι βελτίωσης της υπηρεσίας Faculty of Travel Medicine, Royal College of Physicians and Surgeons (RCPS), Glasgow

Υποδομή του ιατρείου ταξιδιωτικής ιατρικής εγκαταστάσεις εξοπλισμός προμήθειες

Υποδομή ιατρείου ταξιδιωτικής ιατρικής στα πλαίσια δομών παροχής φροντίδων υγείας (κέντρα υγείας, νοσοκομεία), ιατρεία λοιμωξιολογικών ή παθολογικών κλινικών με επιπλέον δυνατότητα εκτίμησης και αντιμετώπισης του ταξιδιώτη που νοσεί μετά την επιστροφή του από το ταξίδι δυνατότητα λήψης και αποστολής δειγμάτων για εργαστηριακές εξετάσεις (ορολογικούς ελέγχους ηπατίτιδας Α ή Β, ή εξετάσεις αίματος και καλλιέργειες κοπράνων)

Εγκαταστάσεις ιατρείου ταξιδιωτικής ιατρικής Τα ιατρεία περιλαμβάνουν τουλάχιστον τρεις χώρους: υποδοχής των ταξιδιωτών (τηλεόραση, video, ενημερωτικό υλικό με γενικές οδηγίες) της γραμματείας: καταγραφή των στοιχείων του ταξιδιώτη σε ειδικό έντυπο σχετικά με το ιστορικό του και το ταξίδι χώρο συνέντευξης και εξεταστήριο: συλλογή πληροφοριών και καταγραφή του ιστορικού από τον ιατρό, ιατρική εξέταση (αν χρειάζεται), χορήγηση εμβολίων, ιατρικών συμβουλών συνταγογράφηση φαρμάκων (π.χ ανθελονοσιακών)

Ιστορικό του ταξιδιώτη

Εξοπλισμός ιατρείου ταξιδιωτικής ιατρικής χώρος συνέντευξης υπολογιστή (πρόσβαση στο διαδίκτυο; για τρέχουσες επιδημίες ανά τον κόσμο ή τον εντοπισμό ιατρείων ταξιδιωτικής ιατρικής, πρόσβαση σε ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων ταξιδιωτικής ιατρικής, καταγραφή δεδομένων σχετικά με το ιστορικό, αξιολόγηση και διαχείριση του ταξιδιώτη) τηλέφωνο, fax εκτυπωτή ημερολόγιο τοίχου γεωγραφικό χάρτη και άτλαντα

Εξοπλισμός ιατρείου ταξιδιωτικής ιατρικής χώρος του εξεταστηρίου εξεταστικό κρεβάτι φωτεινή πηγή νιπτήρας επιφάνεια για την προετοιμασία των χορηγούμενων εμβολίων σύστημα ασφαλούς αποκομιδής για βελόνες, σύριγγες και φιαλίδια (δοχείο για τα αιχμηρά)

Εξοπλισμός ιατρείου ταξιδιωτικής ιατρικής χώρος του εξεταστηρίου ψυγείο και καταψύκτης απαιτούνται για την αποκλειστική αποθήκευση εμβολίων (αν είναι δυνατό πρέπει να συνδεθούν με μια πηγή ενέργειας έκτακτης ανάγκης έτσι ώστε εάν συμβεί διακοπή ρεύματος να μην καταστραφούν τα εμβόλια) είναι υποχρεωτικό να ελέγχεται και να καταγράφεται η θερμοκρασία τους !! (στην ΕΕ είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη διατήρηση και τη χορήγηση του εμβολίου του κίτρινου πυρετού) η καταγραφή της θερμοκρασίας πρέπει να γίνεται δύο φορές καθημερινά

Εξοπλισμός ιατρείου ταξιδιωτικής ιατρικής χώρος του εξεταστηρίου εάν το ψυγείο/ο καταψύκτης δεν συνδέεται με μια πηγή ενέργειας έκτακτης ανάγκης, ένας συναγερμός πρέπει να εγκατασταθεί για να δείξει εάν η θερμοκρασία παρεκκλίνει από τα πρότυπα τα εμβόλια που απαιτούν ψύξη πρέπει να διατηρηθούν σε θερμοκρασία 2°-8°C, με βέλτιστη θερμοκρασία τους 5°C τα εμβόλια που απαιτούν την αποθήκευση σε κατάψυξη πρέπει να διατηρηθούν σε -15°C ή λιγότερο με μια βέλτιστη θερμοκρασία -20°C τα εμβόλια δεν πρέπει ποτέ να αποθηκευτούν στην πόρτα (μπορεί να εκτεθεί σε υψηλότερες θερμοκρασίες)

Εμβόλια οι οδηγίες χρήσης των εμβολίων καθορίζονται από τους κατασκευαστές εάν το ιατρείο εντάσσεται σε ένα νοσοκομείο ή μια ιατρική σχολή, η αγορά των εμβολίων θα γίνεται μέσω του φαρμακείου τους

Εμβόλια τo εμβόλιο του κίτρινου πυρετού χρειάζεται άδεια χορήγησης που δίνεται από τις Διευθύνσεις Υγείας του κράτους και έγκριση από τον WHO απαιτείται αίτηση και ορισμένοι όροι πρέπει να πληρούνται πριν επιτραπεί η χορήγηση του εμβολίου (π.χ. κατάλληλη υποδομή του ιατρείου και επάνδρωση του με εκπαιδευμένους επαγγελματίες υγείας που να μπορούν να χειριστούν και τις πιθανές αντιδράσεις υπερευαισθησίας στο εμβόλιο, διατήρηση του εμβολίου σε κατάλληλες συνθήκες, καταγραφή δεδομένων και χορήγηση, πιστοποιητικού εμβολιασμού) ”conditions of registration as a designated yellow fever vaccination centre/YFVC”, http://www.documents.hps.scot.nhs.uk/travel/conditions-of-registration.pdf ) Yellow Fever Vaccination Centre (YFVC) Training www.hps.scot.nhs.uk/yellowfever/training.aspx

Καταγραφή δεδομένων εμβολιασμού όνομα εμβολίου εμπορική ονομασία ημερομηνία λήξης αριθμός παρτίδας σημείο και τρόπος χορήγησης ημερομηνία χορήγησης όνομα και υπογραφή επαγγελματία υγείας που χορήγησε το εμβόλιο

Προμήθειες χορήγηση των εμβολίων: γάντια, σύριγγες σε διάφορα μεγέθη, βελόνες σε διάφορα μήκη (για την ενδομυϊκή και ενδοδερμική χρήση τους),επίδεσμοι, οινόπνευμα, αποστειρωμένες γάζες αντιμετώπιση αντίδρασης υπερευαισθησίας στον εμβολιασμό: σκευάσματα αδρεναλίνης, κορτιζόνης και αντιϊσταμινικά απαραίτητα επίσης είναι: σφυγμομανόμετρο, στηθοσκόπιο, ωτοσκόπιο, οφθαλμοσκόπιο, θερμόμετρο και συσκευή παροχής οξυγόνου

Χρήσιμες ιστοσελίδες http://www.who.int/ith/en/index.htm http://wwwnc.cdc.gov/travel/default.aspx http://www.istm.org/ http://www.geomed.gr/ http://www.keelpno.gr/home/ http://www.nathnac.org/travel/index.htm http://www.travax.nhs.uk/ http://www.traveldoctor.com.au/ http://www.TravelHealth.gc.ca http://www.fitfortravel.scot.nhs.uk/ http://www.iamat.org/index.cfm

…“the art of successful travel consists in carrying as few impediments as possible but taking your wits with you”… Dr David Livingstone (1813-1873)

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ Γραφείο Ταξιδιωτικής Ιατρικής Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων