ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Τι κάναμε; Ερευνήσαμε βασικά στοιχεία από τη χημεία των απορρυπαντικών. Διαπιστώσαμε ορισμένες περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις. Διαπιστώσαμε τους βασικούς σταθμούς της εξέλιξής τους. Ερευνήσαμε οικονομικά μεγέθη. Βρήκαμε συνταγές για να τα παρασκευάσουμε μόνοι μας. Και, τέλος, στο εργαστήριο, παρασκευάσαμε σαπούνια και απορρυπαντικά και μετρήσαμε το pH. Υπεύθυνος καθηγητής: Δημήτρης Πριόβολος Α1, 2012-2013

ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Πώς το κάναμε; Μέθοδος, ερευνητικά εργαλεία, υποδομές και υλικά: Ομαδοσυνεργατική μέθοδος Διαδίκτυο Εργαστήριο φυσικών επιστημών και όργανα χημείας Λογισμικά (word, power point, Sony studio) Ιστοσελίδες και blogs Αγορά υλικών για πειράματα και παρασκευή Βοήθεια από τον επιβλέποντα καθηγητή Υπεύθυνος καθηγητής: Δημήτρης Πριόβολος Α1, 2012-2013

Υπεύθυνος καθηγητής: Δημήτρης Πριόβολος ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΟΜΑΔΑ 1η: ΑΓΑΠΗΤΙΔΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, ΑΔΑΜΟΠΟΥΛΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ, ΒΑΣΙΑΔΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ, ΒΟΥΔΟΥΡΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΥΠΟΘΕΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ ΟΜΑΔΑ 2η : ΓΕΩΡΓΑΚΗ ΧΡΥΣΑΝΘΗ-ΝΕΚΤΑΡΙΑ, ΙΣΜΑΛΑΤΙ ΜΕΝΕΞΕ-ΜΑΡΙΑ, ΑΡΑΤΖΙΟΓΛΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, ΑΛΟΓΔΙΑΝΑΚΗΣ ΜΙΧΑΗΛ ΥΠΟΘΕΜΑ: ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΟΜΑΔΑ 3η : ΓΚΟΥΝΤΕΛΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ, ΓΙΑΛΟΥΡΗ ΜΑΡΙΑ-ΕΛΕΝΗ, ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗ ΖΩΗ, ΖΕΚΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΥΠΟΘΕΜΑ: ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΟΜΑΔΑ 4η: ΙΩΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, ΑΛΙΠΡΑΝΤΗ ΝΙΟΒΗ-ΒΑΛΕΡΙΑ, ΔΙΑΜΑΝΤΙΔΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΒΟΥΛΓΑΡΑΚΗΣ ΦΟΙΒΟΣ ΥΠΟΘΕΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΑ 5η: ΒΑΓΙΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, ΔΙΑΠΟΥΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΛΕΞΙΟΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΗΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΥΠΟΘΕΜΑ: ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΩΝ – ΣΥΝΤΑΓΕΣ Υπεύθυνος καθηγητής: Δημήτρης Πριόβολος Α1, 2012-2013

ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Από τη χημεία των απορρυπαντικών και του σαπουνιού… Στη χημεία σαπούνι ονομάζεται το άλας ενός λιπαρού οξέος. Τι είναι το σαπούνι; Το σαπούνι παρασκευάζεται με αντίδραση λιπών ή ελαίων (τριγλυκεριδίων) με ένα καυστικό αλκάλι (υδροξείδιο του νατρίου, υδροξείδιο του καλίου). Τα τελικά προϊόντα είναι η γλυκερίνη και το σαπούνι. Πώς παρασκευάζεται; Φυτικά: Ελαιόλαδο, φοινικοπουρηνέλαιο, διάφορα σπορέλαια… Ζωικά: Ζωικό λίπος Τι λάδια χρησιμοποιούμε; Α1, 2012-2013

ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Από τη χημεία των απορρυπαντικών και του σαπουνιού… Η χημική αντίδραση της σαπωνοποίησης: Α1, 2012-2013

ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Από τη χημεία των απορρυπαντικών και του σαπουνιού… Στην πράξη τα λίπη και λάδια που σαπωνοποιούμε περιέχουν τριγλυκερίδια διαφόρων λιπαρών οξέων… Ελαϊκό, παλμιτικό, λαουρικό… Δηλαδή χημικές ενώσεις των λιπαρών οξέων με γλυκερίνη ή αλλιώς τριεστέρες της γλυκερίνης… Η σύνθεσή τους αλλάζει από λάδι σε λάδι… Γι’ αυτό το λόγο η ακριβής αναλογία των υλικών πρέπει να καθορίζεται μετά από χημική ανάλυση του λαδιού, αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς!!! Α1, 2012-2013

ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Από τη χημεία των απορρυπαντικών και του σαπουνιού… Πώς δρα το σαπούνι: Οι βρωμιές συνήθως συνδυάζονται με λίπη και έλαια, οπότε το πλύσιμο μόνο με νερό δεν θα απέδιδε. Τα «μόρια» του σαπουνιού είναι «διπλή προσωπικότητα»: η μια τους άκρη είναι ιοντική και διαλύεται στο νερό, ενώ η άλλη βυθίζεται στα λίπη και τα διασπά σε μικρότερα σταγονίδια που διασκορπίζονται. Το έλαιο και το νερό, στο οποίο είναι διαλυμένη η άλλη άκρη του σαπουνιού, σχηματίζουν γαλάκτωμα, το οποίο απομακρύνεται με το ξέπλυμα. Α1, 2012-2013

ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Κάποιες επιπτώσεις στο περιβάλλον… Τα απορρυπαντικά περιέχουν: Την απορρυπαντική ουσία (μια οργανική χημική ένωση). Πρόσθετες χημικές ουσίες. Μπορεί να είναι: φωσφορικά άλατα, πυριτικά, ανθρακικά που μαλακώνουν το νερό και διασκορπίζουν τους ρύπους, ουσίες που εκλύουν το οξυγόνο και που έχουν λευκαντικές ιδιότητες, λαμπρυντικά, αρώματα, αντιαφριστικά, ένζυμα (που επιταχύνουν την διάσπαση μεγάλων μορίων λιπών σε και πρωτεϊνών σε απλούστερα). Κάποια από αυτά βιοαποικοδομούνται, κάποια όχι. Πού καταλήγουν όλα αυτά μετά το πλύσιμο; Α1, 2012-2013

ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Κάποιες επιπτώσεις στο περιβάλλον… Πού καταλήγουν όλα αυτά; Νεκρά ψάρια από ρύπανση Ρύπανση και ευτροφισμός φυκών Α1, 2012-2013

ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Κάποιες επιπτώσεις στην υγεία… Αναπνευστικά προβλήματα Δερματικά εξανθήματα Βλάβες στο νευρικό σύστημα Αλλεργικά φαινόμενα. Τοξικές επιδράσεις; Χρησιμοποιούμε οικολογικά απορρυπαντικά. Συνετή αποφυγή (να χρησιμοποιούμε τη μικρότερη δυνατή ποσότητα). Τι να κάνουμε; Α1, 2012-2013

ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Για την οικονομία… Απορρυπαντικά και χημική βιομηχανία = ο χορός των εκατομμυρίων! Σύμφωνα με στοιχεία του 2010, οι πλέον ανελαστικοί κλάδοι της ελληνικής οικονομίας, είναι τα φάρμακα, τα καλλυντικά και τα απορρυπαντικά. Ο κλάδος αντιπροσωπεύτηκε με 64 εταιρίες και ποσοστό 12,8% Τρεις πολυεθνικές εταιρείες κατέχουν το μεγαλύτερο μέρος της αγοράς στην Ελλάδα. Α1, 2012-2013

ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Για την οικονομία… Απορρυπαντικά και χημική βιομηχανία = ο χορός των εκατομμυρίων! Η μεγαλύτερη από τις τρεις πολυεθνικές στην Ελληνική αγορά είναι η Procter & Gamble. Procter & Gamble Παγκοσμίως : 82,6 δισ. δολλάρια Στην Ελλάδα: 419,7 εκατ. δολλάρια Unilever Παγκοσμίως : 46,5 δις Ευρώ Στην Ελλάδα: 385,8 εκ. Ευρώ Henkel Παγκοσμίως: 15,6 δις Ευρώ Στην Ελλάδα: 55 εκ Ευρώ Κύκλοι εργασιών για το 2011: Α1, 2012-2013

ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Για την οικονομία… Ελεύθερη αγορά στα απορρυπαντικά; Γίνονται κάποιες προσπάθειες… Οι πρώτες δύο εταιρείες καταδικάστηκαν πριν από ένα χρόνο σε πρόστιμο ύψους 315 εκατομμυρίων Ευρώ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισμού για «συνεννόηση στον καθορισμό τιμών σε σκόνη σαπουνιού σε 8 Ευρωπαϊκές χώρες» μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα! Η τρίτη εταιρία απαλλάχτηκε γιατί παρέδωσε στοιχεία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισμού για το καρτέλ που λειτουργούσε μεταξύ των ετών 2002 και 2005. Η πρώτη και η τρίτη από τις παραπάνω πολυεθνικές (μαζί με την Colgate Palmolive) καταδικάστηκαν τον Δεκέμβριο του 2011 από την Γαλλική Επιτροπή Ανταγωνισμού για καρτέλ που ρύθμιζε τις τιμές απορρυπαντικών (σκόνη, υγρά, ταμπλέτες), μεταξύ των ετών 1994 και 2004 σε πρόστιμο συνολικού ύψους 361 εκατομμυρίων Ευρώ. Η δεύτερη από τις παραπάνω πολυεθνικές απαλλάχτηκε με την ίδια Κοινοτική νομοθεσία περί «συνεργασίας». Α1, 2012-2013

ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Ελληνικές εταιρείες: Σήμερα η κυριότερη είναι η Rolco – BIANIL. Επίσης η ΕΥΡΗΚΑ, Αρκάδι – Μαλικούτης καθώς και διάφοροι κατασκευαστές που εφοδιάζουν πολυκαταστήματα με ιδιωτικές επωνυμίες. Ενδεικτικές τιμές: 1.120 γραμμάρια (Ariel / P&G. Για πλυντήριο. Μέση Λιανική Τιμή: 6,48 Ευρώ, 14 μεζούρες. Τιμή ανά πλύση 0,46 Ευρώ. 2.160 γραμμάρια (Dixan / Henkel). Για πλυντήριο. Μέση Λιανική Τιμή: 9,99 Ευρώ, 27 μεζούρες. Τιμή ανά πλύση 0,37 Ευρώ. 4.890 γραμμάρια (ΟΜΟ / Unilever). Για πλυντήριο. Μέση Λιανική Τιμή: 12,95 Ευρώ, 60 μεζ. Τιμή ανά πλύση 0,21 Ευρώ. Α1, 2012-2013

ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Το σαπούνι, μια αρχαία υπόθεση… Βαβυλώνα, 2800 π.Χ.: Οι πρώτες καταγραφές σχετικά με το σαπούνι. Βαβυλώνα, 2200 π.Χ.: Πήλινος δίσκος, συνταγή σαπουνιού. Αίγυπτος 1550 π.Χ., πάπυρος Elbers: Συνδυασμός λαδιών και αλκαλίων για λούσιμο. Ρώμη, 1ος Αι. μ.Χ,. Πλίνιος ο Πρεσβύτερος: Αναφορά στο “sapo” με οδηγίες παρασκευής και χρήσης. Α1, 2012-2013

ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Η ιστορία συνεχίζεται… Νάπολη, 6ος αι., συντεχνία σαπωνοποιών. 8ος αι., σαπωνοποιία σε Ιταλία και Ισπανία. 15ος αι., Γαλλία: ημιβιομηχανική σαπωνοποιία. 1789, Αγγλία: διάφανο σαπούνι. 1886, Αγγλία: βιομηχανία αδελφών Lever (σημερινή εταιρεία Unilever). 19ος αι., Λέσβος: Πλήθος βιοτεχνιών σαπουνιού. Α1, 2012-2013

Βόρακας Γλυκερίνη Λεμόνι ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Για την παρασκευή τους… Γνωρίζετε ότι με απλά, καθημερινά υλικά μπορούμε να κατασκευάσουμε απορρυπαντικά; Ξύδι Μαγειρική σόδα Βόρακας Γλυκερίνη Λεμόνι Ανθρακική σόδα Λεβάντα Αιθέρια έλαια Α1, 2012-2013

ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Για την παρασκευή τους… Λάδι Υδροξείδιο του νατρίου (καυστική σόδα) ΝαΟΗ Νερό (πιθανώς) αλάτι Υλικά για σαπούνι: Α1, 2012-2013

ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Από τις εργαστηριακές μας δραστηριότητες… Παρασκευή σαπουνιού: Ζύγιση NaOH Ζύγιση ελαίου Α1, 2012-2013

ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Από τις εργαστηριακές μας δραστηριότητες… Παρασκευή σαπουνιού: Ζύγιση H2O Παρασκευή διαλύματος NaOH Α1, 2012-2013

ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Από τις εργαστηριακές μας δραστηριότητες… Παρασκευή σαπουνιού: Έναρξη σαπωνοποίησης Ανάδευση και μέτρηση της θερμοκρασίας Α1, 2012-2013

Τι κάναμε στο εργαστήριο; ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Τι κάναμε στο εργαστήριο; Παρασκευή σαπουνιού: Συνέχιση της ανάδευσης, μέτρηση θερμοκρασίας Λήξη της σαπωνοποίησης Α1, 2012-2013

ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Από τις εργαστηριακές μας δραστηριότητες… Παρασκευή σαπουνιού: Μεταφορά στο καλούπι (χάρτινο δοχείο γάλακτος) Το σαπούνι κομμένο σε πλάκες Α1, 2012-2013

ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Από τις εργαστηριακές μας δραστηριότητες… Μέτρηση pH απορρυπαντικών και σαπουνιού Προετοιμασία εργαστηριακού εξοπλισμού Α1, 2012-2013

ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Από τις εργαστηριακές μας δραστηριότητες… Μέτρηση pH απορρυπαντικών και σαπουνιού Παρασκευή διαλυμάτων απορρυπαντικών και σαπουνιών Α1, 2012-2013

ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Από τις εργαστηριακές μας δραστηριότητες… Μέτρηση pH απορρυπαντικών και σαπουνιού Μέτρηση pH Α1, 2012-2013

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ!!! ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Α1, 2012-2013