ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ Το φαινόμενο, τα αίτια, οι συνέπειες, η πρόληψη, η αντιμετώπιση και η αποκατάσταση των συνεπειών Γιώργος Φαραγγιτάκης, Πρόεδρος Δ.Ε. ΠΕΕΚΠΕ Αττικής, Υπεύθυνος ΚΠΕ Αργυρούπολης Η πρόταση που ακολουθεί είναι αποτέλεσμα της εμπειρίας μου από τα σχολικα προγράμματα, από τα εκπαιδευτικά προγράμματα που σχεδιασαμε και αναπτύξαμε στο ΚΠΕ Αργυρούπολης, από το περιφερειακό μας δίκτυο για τις δασικές πυρκαγιές, από επιστημονικά συνέδρια και από τη θεωρητική μου ενασχόληση με το θέμα.

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ Η φωτιά είναι σημαντικός περιβαλλοντικός παράγοντας για τα ΜΤΟ Τα δασικά οικοσυστήματα σχετίζονται άμεσα με τις παραγωγικές και οικιστικές δραστηριότητες του ανθρώπου. Οι κλιματικές αλλαγές επιτείνουν την εμφάνιση του φαινομένου Η πρόσφατη εθνική τραγωδία, καταδεικνύει την ανάγκη ανάπτυξης διαχειριστικών πρακτικών και συμμετοχής σε αυτές των ατόμων, των ομάδων και του κράτους. Οι μαθητές, οι εκπαιδευτικοί και οι τοπικές κοινωνίες ενδιαφέρονται ζωηρά

ΣΤΟΧΟΘΕΣΙΑ Να γνωρίσουν τα παιδιά τη δομή του δασικού οικοσυστήματος, τις αλληλεπιδράσεις των βιοτικών και αβιοτικών στοιχείων του και τη λειτουργία του Να συνειδητοποιήσουν τη σημασία του δάσους για την οικολογική ισορροπία, για τον άνθρωπο, για την ποιότητα της ζωής και για την βιώσιμη ανάπτυξη. Να κατανοήσουν το ρόλο της φωτιάς στα ΜΤΟ αλλά και τους κινδύνους στις περιπτώσεις εκτεταμένης και έντονης εμφάνισης Να εντοπίσουν τις αιτίες των πυρκαγιών (φυσικά αίτια, αμέλεια, εμπρησμοί κλπ) Να διερευνήσουν τρόπους πρόληψης, αντιμετώπισης και καταστολής

Να κατανοήσουν τις διεργασίες της φυσικής αναγέννησης του οικοσυστήματος Να συζητήσουν τρόπους διαχείρισης καμένων περιοχών με στόχο την αποκατάσταση του τοπίου Να αντιληφθούν την κλιμάκωση των ευθυνών από το ατομικό στο συλλογικό επίπεδο Να συνειδητοποιήσουν οτί το περιβάλλον είναι δημόσιο αγαθό και ότι η προστασία του συνιστά ταυτόχρονα και υποχρέωση και δικαίωμα. Να προτείνουν λύσεις που αφορούν ατομικές συμπεριφορές και διαχειριστικές πρακτικές Να ενεργοποιηθούν σε ανάληψη δράσης στις τοπικές κοινωνίες

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Καλλιέργεια βασικού γνωστικού υπόβαθρου που θα στηρίζεται στην επιστημονική γνώση Προσανατολισμός στις αξίες της προστασίας της οικολογικής ισορροπίας, της ποιότητας της ζωής και της βιώσιμης ανάπτυξης Ανάπτυξη δημιουργικού διαλόγου και καλλιέργεια κριτικής σκέψης Διεπιστημονική θεώρηση Βιωματικές μέθοδοι εργασίας Ομαδοσυνεργατική δουλειά Ενθάρρυνση της αυτενέργειας και της πρωτοβουλίας Ανάπτυξη δεξιοτήτων παρατήρησης, σύγκρισης, μέτρησης, ταξινόμησης ανάλυσης και σύνθεσης

Η φωτιά και ο άνθρωπος: ο μύθος του Προμηθέα κι ο συμβολισμός του. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Η φωτιά και ο άνθρωπος: ο μύθος του Προμηθέα κι ο συμβολισμός του. Η ανακάλυψη της φωτιάς κι ο καταλυτικός της ρόλος στην ανάπτυξη του ανθρώπου. (συντήρηση, άναμα, θέρμανση, εχθροί, παραγωγική διαδικασία, λιώσιμο μετάλλων, εξαγωγή σιδηρομεταλλεύματος, ψήσιμο πηλού, κατασκευή γυαλιού, ενέργεια του ατμού στην βιομηχανική επανάσταση)

Το δασικό οικοσύστημα. Δομή και λειτουργία: βιοτικοί και αβιοτικοί παράγοντες, αλληλεξαρτήσεις και αλληλεπιδράσεις, ορόφωση, βιομάζα, τροφικά πλέγματα. Η φωτιά ως περιβαλλοντικός παράγοντας στα μεσογειακά οικοσυστήματα. Δάσος και άνθρωπος: οικισμοί, περιαστικό πράσινο, υγεία, παραγωγικές δραστηριότητες. Αίτια πυρκαγιών. Συνέπειες πυρκαγιών.

Πρόληψη πυρκαγιών: ατομική συμπεριφορά, προετοιμασία στο σπίτι, δράσεις τοπικής αυτοδιοίκησης και Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, ενημέρωση, καθαρισμοί, αντιπυρικές ζώνες, πυροφυλάκεια, δεξαμενές νερού, κρουνοί, υδροφόρες, μέτρα των συναρμόδιων Υπουργείων, οργάνωση, στελέχωση και εξοπλισμός της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας. Αντιμετώπιση πυρκαγιών:συμπεριφορά ατομικής προστασίας, οργάνωση κατάσβεσης από τους ειδικούς και συμμετοχή των εθελοντών σε αυτή. Παρουσίαση παραδειγμάτων ήπιων και καταστροφικών πυρκαγιών.

Η φυσική αναγέννηση του οικοσυστήματος μετά τη φωτιά Η φυσική αναγέννηση του οικοσυστήματος μετά τη φωτιά. Αναβλαστήματα, σπερμοβλαστήματα Μέτρα για την προστασία της (απαγόρευση βόσκησης, , απαγόρευση οικοπεδοποίησης κα) Αντιδιαβρωτικά μέτρα για την προστασία του εδάφους Αναδάσωση (τεχνικές, προυποθέσεις επιτυχίας, τα λάθη του παρελθόντος)

ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ: Επισκέψεις σε καμένη και σε άκαφτη δασική περιοχή. Συλλογή πληροφοριών σε συζήτηση με ειδικούς και κατοίκους για το γεγονός της πυρκαγιάς και για την εικόνα της καμένης περιοχής πριν τη φωτιά. Χρήση φωτογραφικού υλικού αν υπάρχει. Αποτύπωση του χώρου (χάρτης, πρόχειρο σχέδιο, ζωγραφιά, φωτογραφίες, βίντεο, κείμενο κα) Μετρήσεις και παρατηρήσεις σχετικές με το μικροκλίμα των δυο περιοχών. Παρατηρήσεις και ταξινομήσεις της χλωρίδας και της πανίδας.

Καταγραφή φυσικής αναγέννησης ανα είδος φυτού (ποσότητα, αρτίβλαστα, αναβλαστήματα) Διαπιστώσεις για την αποτελεσματικότητα τεχνητής αναδάσωσης. Συζήτηση για τρόπους διαχείρισης της καμένης περιοχής. Συζήτηση για την προστασία της άκαφτης περιοχής. Παρατηρήσεις και πειράματα στο εργαστήριο.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ (ανάλογα με την ηλικία) Αρχικό ερωτηματολόγιο. Συζήτηση. Επιτραπέζιο παιχνίδι με επιβραβεύσεις και τιμωρίες. Έκθεση ζωγραφιών, φωτογραφιών. Συμπλήρωση τελικών ερωτηματολογίων.

ΑΕΙ, Αυτοδιοίκηση, αρμόδια Υπουργεία, Πυροσβεστική, ΜΚΟ, ΚΠΕ ΦΟΡΕΙΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΑΕΙ, Αυτοδιοίκηση, αρμόδια Υπουργεία, Πυροσβεστική, ΜΚΟ, ΚΠΕ Το Σχολείο θα οργανώσει συναντήσεις της μαθητικής ομάδας με εκπροσώπους των φορέων ή και στρογγυλό τραπέζι συζήτησης ανοιχτής στη σχολική κοινότητα και στην τοπική κοινωνία. Επίσης θα πάρει από τους φορείς υλικό που μπορεί να αξιοποιήσει ο εκπαιδευτικός και η μαθητική ομάδα.