Ανδρέας Εμπειρίκος και η ελληνική εκδοχή της πρωτοπορίας 1901-1975 «Η έλευσις των πολυτίμων κοχλιών»

Πρωτοπορία Στρατιωτικό λεξιλόγιο: εμπροσθοφυλακή = αβανγκάρντ (avant-garde) Στη λογοτεχνία δηλώνει την εξερεύνηση, την ανίχνευση οδών, την ανανέωση και την εφεύρεση Δύο τάσεις στην ερμηνεία του όρου: 1) Ανατροπή των αποδεκτών μορφικών τεχνασμάτων και ανοικείωση της συμβατικής λογοτεχνικής γλώσσας

Πρωτοπορία 2) Αλλαγές στις δομές της κοινωνίας 3) Ομάδα προωθημένων συγγραφέων και καλλιτεχνών που μετέφεραν το πνεύμα της ριζοσπαστικής κριτικής των κοινωνικών μορφών στις καλλιτεχνικές μορφές («νέο ύφος») Στις αρχές του 20ού αιώνα αναφερόταν σε όλα τα νέα κινήματα που χαρακτηρίζονται από την άρνηση του παρελθόντος και τη λατρεία του καινούργιου

Πρωτοπορία Ο όρος δεν έχει ενσωματωθεί πλήρως στην ορολογία της ελληνικής κριτικής και φιλολογίας Συνδέθηκε περισσότερο με μεσοπολεμικά περιοδικά της Αριστεράς (Πρωτοπορία, Πρωτοπόροι, Νέοι Πρωτοπόροι) Ο φουτουρισμός παρουσιάστηκε για πρώτη φορά σε ελληνικές εφημερίδες στην Κωνσταντινούπολη, στη Σμύρνη και στην Αλεξάνδρεια από το 1910

Πρωτοπορία Οι κατά τον Μάριο Βίτι «δύο πρωτοπορίες στην ελληνική ποίηση» περιλαμβάνουν τη μαρξιστική και την αστική άποψη Μαρξιστική – η καλλιτεχνική πρωτοπορία ταυτίζεται με την κοινωνική και πολιτική και αρνείται τα αισθητικά αιτήματα Αστική – προοδευτικός κοσμοπολιτισμός του ελληνικού μοντερνισμού Ανάμεσά τους βρίσκεται η υπερρεαλιστική πλευρά της πρωτοπορίας

Νταντά Το Νταντά υπήρξε ένα λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνημα με διεθνές πλαίσιο και χαρακτήρα μηδενιστικό που διάρκεσε από τα 1915 ως τα 1922 «Ό,τι αποκαλούμε Νταντά είναι τρέλα, τρέλα αποσταγμένη από την κενότητα στην οποία βυθίζονται όλα τα υψηλά προβλήματα, χειρονομία ενός μονομάχου, δημόσια εκτέλεση της κίβδηλης λογικής» (Hans Richter)

Νταντά Μέρος της καλλιτεχνικής ανα-θεώρησης που προκλήθηκε από σχολές όπως ο εμπρεσιονισμός, φουτουρισμός, κυβισμός… Marcel Duchamp – ready made «LNOOQ» «Πηγή»

Νταντά Γαλλία > Νέα Υόρκη > Ελβετία Το 1916 διοργανώνεται ένα καλλιτεχνικό καμπαρέ στη Ζυρίχη (Cabaret Voltaire) Νταντά – απόδοση του αλόγου στη γλώσσα των νηπίων ή «ναι ναι» στα ρουμάνικα ή ουρά της αγελάδας σε μια αφρικανική διάλεκτο Ταυτόχρονα και ηχητικά ποιήματα (ήχος, τόνος και ρυθμός) «κακοφωνία εκνευριστικών ήχων και μουσικής»

Νταντά “Gadji beri bimba glandridi laula lonni cadori Gadjama gramma berida bimbala glandri galassassa laulitalomini…” (Richter, σ. 42)

Σουρρεαλισμός «Πιστεύω στη μελλοντική συγχώνευση αυτών των δύο καταστάσεων-που εξωτερικά δείχνουν τόσο αντιφατικές – του ονείρου και της πραγματικότητας, σε ένα είδος απόλυτης πραγματικότητας, μιας υπερπραγματικότητας» Μανιφέστο του σουρρεαλισμού, 1924

Σουρρεαλισμός «Τα πάντα τείνουν να μας πείσουν ότι πραγματικά υπάρχει ένα ορισμένο σημείο του μυαλού στο οποίο ζωή και θάνατος, πραγματικό και φανταστικό, παρελθόν και μέλλον, ανακοινώσιμο και μη ανακοινώσιμο, υψηλό και χαμηλό, παύουν να εκλαμβάνονται ως αντιφατικά […] Το σημείο στο οποίο αναφερόμαστε είναι εκείνο στο οποίο δημιουργία και καταστροφή παύουν να αλληλοσυγκρούονται» (Δεύτερο Μανιφέστο του Σουρρεαλισμού, 1929)

Σουρρεαλισμός Αυτόματη γραφή, αφηγήσεις ονείρων, αυτοσχέδιοι λόγοι Αυτόματη γραφή, αφηγήσεις ονείρων, αυτοσχέδιοι λόγοι Αντικειμενικό τυχαίο Εικόνα (παιχνίδια των «αλληλουχιών» - «θεσπέσιο πτώμα») Ανδαλουσιανός σκύλος - Luis Bunuel, S. Dali Η κήρυξη του σοσιαλιστικού ρεαλισμού στη Ρωσία - 1934 Οριστική ρήξη με το κομμουνιστικό κόμμα - 1935

Σουρρεαλισμός Σουρρεαλιστικό αντικείμενο – S. Dali, M. Oppenheim (έκθεση στο Παρίσι – 1936)

Εισαγωγικά Υπερρεαλισμός στην Ελλάδα ως καλλιτεχνική επανάσταση (ποίηση και εν μέρει ζωγραφική) και όχι ως κοινωνική 1935 Τα Νέα Γράμματα – Αντρέας Καραντώνης Το 3ο Μάτι (εκδιδόταν για μόνο ένα έτος) Μακεδονικές Ημέρες «Κατ’ αρχήν προσεχωρήσαμεν εις το κομμουνιστικόν κόμμα, αλλ’ απεχωρήσαμεν…»

Ανδρέας Εμπειρίκος «Καθαρός υπερρεαλισμός είναι εύκολη τέχνη» – Γ. Σεφέρης Υπερρεαλισμός/Ψυχανάλυση Παρίσι – συνάντηση με τον Α. Μπρετόν (1926- 1931) Διάλεξη στη Λέσχη καλλιτεχνών στην Αθήνα – «Υπερρεαλισμός, μια νέα ποιητική σχολή» (1935) και έκθεση έργων υπερρεαλιστών ζωγράφων Υψικάμινος – πρώτη υπερρεαλιστική ποιητική συλλογή – 1935 (αυτόματη γραφή)

Ανδρέας Εμπειρίκος «Έδιδαν την εντύπωση ελληνικών λέξεων που δεν είχαν καμιά μεταξύ τους λογική συνάρτηση. Ωστόσο, όσοι τα εδιάβαζαν και συνέβαινενα τα διαβάζουν σε συντροφιές σαν κάτι παράξενο, ομολογούσαν μοναδικό λεκτικό πλούτο και κάποια φραστική μυστικότητα» (Κώστας Μπαστίας, Καθημερινή, 1935)

Ανδρέας Εμπειρίκος «εξαντλήθηκε όχι από ενδιαφέρον, αλλά διότι εθεωρήθη βιβλίο σκανδαλώδες, γραμμένο από ένα παράφρονα» «Πώς αυτός ο γόνος εφοπλιστικής οικογένειας τολμά εναντίον στο λογοτεχνικό κατεστημένο να δημιουργεί έξω από τις παραδεκτές συμβάσεις και πώς αυτός ο μη γιατρός τολμά να προτείνει θεραπείες και μάλιστα βασισμένες στις θεωρίες του αντίχριστου, πανσεξουαλιστή και Εβραίου Φρόυντ»!

Ανδρέας Εμπειρίκος …Η σημασία των λοστών εκορυφώθη μετά το πέρασμα των τρωκτικών. Καμιά πλεούμενη πόλις δεν καθορίσθη περισσότερο από το λίκνισμα των εναυσμάτων. Κατάστηθα πέφτουν τα φιλιά και όταν περνούν οι πέρδικες και όταν περνούνε τα’ άλογα των λογισμών και των φρεάτων. Οι Φαρισαίοι πέθαναν… «Τα σπιρούνια των κοριτσιών και η ταχύτης των υδάτων», Υψικάμινος, 1935

Ανδρέας Εμπειρίκος «Σκοπός της ζωής μας δεν είναι η χαμέρπεια. Υπάρχουν απειράκις ωραιότερα πράγματα και απ’ αυτήν την αγαλματώδη παρουσία του περασμένου έπους. Σκοπός της ζωής μας είναι η αγάπη. Σκοπός της ζωής μας είναι η ατελεύτητη μάζα μας. Σκοπός της ζωής μας είναι η λυσιτελής παραδοχή της ζωής μας και της κάθε μας ευχής εν παντί τόπω εις πάσαν στιγμήν εις κάθε ένθερμον αναμόχλευσιν των υπαρχόντων…» «Τριαντάφυλλα στο παράθυρο», Υψικάμινος, 1935

Ανδρέας Εμπειρίκος Το 1938 κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γκοβόστη ο τόμος Υπερρεαλισμός Α’ Ενδοχώρα – 1945 («ποιητικά το πιο ολοκληρωμένο έργο») Γραπτά η προσωπική μυθολογία – 1960 (πρόλογος – δοκίμιο «Αμούρ-Αμούρ») Οκτάνα (1980)– παραπέμπει σε μια ιδανική- φανταστική πολιτεία (κυρίως πεζά ποιήματα) Μέγας Ανατολικός (8 τόμοι) 1990 - 1992 > ταξίδι προς την Αμερική (ερωτικό μυθιστόρημα)

Ανδρέας Εμπειρίκος Ω υπερωκεάνιον τραγουδάς και πλέχεις Άσπρο στο σώμα και κίτρινο στις τσιμινιέρες Διότι βαρέθηκες τα βρωμερά νερά των αγκυροβολίων Εσύ που αγάπησες της μακρινές σποράδες Εσύ που σήκωσες τα ποιο ψηλά μπαϊράκια Εσύ που πλέχεις ξέθαρρα στις πιο επικίνδυνες σπηλιάδες… «Στροφές στροφάλων», (Ενδοχώρα, 1945)

Ανδρέας Εμπειρίκος Έντονο ερωτικό στοιχείο – βασικό γνώρισμα ολόκληρης της ποιητικής παραγωγής του Τα ποιήματά του διακρίνονται για την αφηγηματική τους ροή, κατά κανόνα σε πεζόμορφους στίχους, και προϋποθέτουν τη γυναικεία παρουσία Συγκαταλέγεται στους ελάχιστους λογοτέχνες που αντιμετώπισαν τη φωτογραφία ως δημιουργική ανάπλαση και προέκταση της πραγματικότητας

Ανδρέας Εμπειρίκος

Ανδρέας Εμπειρίκος «Τίποτε πιο ωραίο, από την ανάτασι των οφθαλμών και των βραχιόνων ανθρώπων, που βγάζοντας τα υποκάμισά των, λυτρώνουν τους πόθους των κορμιών των» «Γήπεδον», Γραπτά ή Προσωπική μυθολογία, 1960

Ανδρέας Εμπειρίκος Τα κείμενά του κυρίως χαρακτηρίζονται από την ελευθερία σε διάφορα επίπεδα (επίμονη χρήση της καθαρεύουσας (γλώσσα των εφημερίδων και των επιστημονικών κειμένων, και όχι μόνο), απουσία οποιουδήποτε ποιητικού μέτρου, σεξουαλική ελευθερία) «Το υποσυνείδητο του Εμπειρίκου μιλάει καθαρεύουσα»

Ανδρέας Εμπειρίκος Οκτάνα θα πη παντού και πάντα εν ηδονή ζωή. Οκτάνα θα πη δικαιοσύνη. Οκτάνα θα πη αγάπη. Οκτάνα θα πη παντού και πάντα καλωσύνη. «Όχι Μπραζίλια μα Οκτάνα»