Η Ζωή και το Έργο του Κ.Π. Καβάφη 1863-1933

Βιογραφικές Σημειώσεις

Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1863. Ήταν το ένατο και τελευταίο παιδί γονέων από την Κωνσταντινούπολη (Πέτρος και Χαρίκλεια Καβάφη). H Xαρίκλεια Kαβάφη, μητέρα του ποιητή, στα πρώτα χρόνια του γάμου της, στην Aγγλία. H φωτογραφία αυτή βρισκόταν κορνιζαρισμένη στο σαλόνι του Kαβάφη. .

Η οικογένειά του είχε στην ιδιοκτησία της μια εταιρεία εισαγωγών - εξαγωγών (βαμβακιού και υφασμάτων κυρίως) που ήταν ιδιαίτερα κερδοφόρα για κάποια χρόνια. O μικρός Kωνσταντίνος Kαβάφης, σε ηλικία 2 ετών, με τους αδελφούς του Tζων και Παύλο. H χρονολογία στη φωτογραφία γραμμένη με το χέρι του ποιητή. Φωτογραφία από το Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού

Η οικογένεια είχε εγκατασταθεί στην Αλεξάνδρεια το 1850 (13 χρόνια πριν τη γέννηση του ποιητή), σε μια εποχή, κατά την οποία η ελληνική παροικία περνούσε την περίοδο της μεγάλης οικονομικής ακμής της. Η οικογένεια του Καβάφη ήταν ανάμεσα στις πιο σημαντικές οικονομικά και κοινωνικά οικογένειες της παροικίας. Έτσι, περνά τα παιδικά του χρόνια μέσα στον πλούτο και την πολυτέλεια.

Όταν ο πατέρας του Πέτρος πέθανε το 1870, η οικογένεια μετακόμισε στην Αγγλία (1872) και ο μεγαλύτερος αδερφός του ποιητή, Γεώργιος, ανέλαβε τη διαχείριση της εταιρείας. Η απειρία του οδήγησε στην πτώχευση και την οικονομική καταστροφή της οικογένειας. Επτά χρόνια μετά, το 1879 η οικογένεια επιστρέφει πάμφτωχη στην Αλεξάνδρεια. Τρεις από τους αδερφούς του ποιητή: Ο Ιωάννης-Κωνσταντίνος (Τζον), ο Παύλος και ο Αριστείδης. Φωτογραφίες από το Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού

Τα 7 χρόνια (1872-1879) που ο Καβάφης έζησε στην Αγγλία (αρχικά στο Λίβερπουλ, στη συνέχεια στο Λονδίνο) ήταν πολύ σημαντικά για την εκπαίδευσή του και τη διαμόρφωση της ποιητικής του ευαισθησίας. Μαθαίνει τέλεια την αγγλική γλώσσα (στην Αγγλική κρατούσε τις προσωπικές του σημειώσεις και γράφει τους πρώτους του στίχους). 1879: Συνεχίζει τις σπουδές του στο εμποροπρακτικό λύκειο «Ερμής» και συγχρόνως ξεκινάει τη συγγραφή ενός ιστορικού λεξικού που θα σταματήσει στο λήμμα «Αλέξανδρος»! Το 1882 η οικογένεια φεύγει για την Κωνσταντινούπολη. Η κοινωνική θέση του παππού του τού δίνει τη δυνατότητα να γνωριστεί με τους πνευματικούς κύκλους της Πόλης. Εδώ γνωρίζει τη ρομαντική αθηναϊκή ποίηση και κάτω από την επίδρασή της κάνει τις πρώτες του ποιητικές δοκιμές (1884/1885).

Πίσω στην Αλεξάνδρεια το 1885 Πίσω στην Αλεξάνδρεια το 1885. Εργάζεται για λίγο ως δημοσιογράφος στην εφημερίδα «Τηλέγραφος» και στο Αιγυπτιακό Χρηματιστήριο Βάμβακος ως βοηθός του αδερφού του. Κάρτα εισόδου για το Χρηματιστήριο της Αλεξάνδρειας στο όνομα του Kωνσταντίνου Kαβάφη. Φωτογραφία από το δικτυακό τόπο Ιθάκη - Ithaka

…και σημειώνει για το γεγονός Το 1892 ο Καβάφης προσλαμβάνεται ως έκτακτος γραφέας στην υπό αγγλική διοίκηση Υπηρεσία Αρδεύσεων της Αιγύπτου όπου και θα παραμείνει τα επόμενα 30 χρόνια. Όλα αυτά τα χρόνια ασχολείται εντατικά με το ποιητικό του έργο. Παραιτείται το 1922 με το βαθμό του υποτμηματάρχη… …και σημειώνει για το γεγονός «Επιτέλους ελευθερώθηκα απ’ αυτό το μισητό πράγμα». O Kωνσταντίνος Kαβάφης, σε φωτογραφία βγαλμένη στην Aλεξάνδρεια, πιθανώς το 1890. Φωτογραφία από το Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού

Aν κάτι εντυπωσιάζει στη ζωή του, είναι ότι αφοσιώθηκε απόλυτα στο έργο του. Tούτη η προσήλωση εκφράζεται ποικιλότροπα –όπως λόγου χάρη, δραματικά καταγράφεται στο ακόλουθο σημείωμα του ποιητή: Ένας νέος ποιητής μ’ επεσκέφθηκε. Ήταν πολύ πτωχός, εζούσε από την φιλολογική του εργασία, και με φαίνονταν σαν κάπως να λυπούνταν βλέποντας το καλό σπίτι που κατοικούσα, τον δούλο μου που τον έφερε ένα καλά σερβιτό τσάι, τα ρούχα μου τα καμωμένα σε καλό ράπτη. Eίπε· «Tι φρικτό πράγμα να έχει κανείς να παλεύει να βγάζει τα προς το ζην, να κυνηγάς συνδρομητάς για περιοδικό σου, αγοραστάς για βιβλίο σου».

Δεν θέλησα να τον αφήσω στην πλάνη του και τον είπα μερικά λόγια, περίπου σαν τα εξής. Δυσάρεστη και βαριά η θέσις του –αλλά τι ακριβά που με κόστιζαν εμένα οι μικρές μου πολυτέλειες. Για να τες αποκτήσω βγήκα απ’ την φυσική μου γραμμή κι έγινα ένας κυβερνητικός υπάλληλος (τι γελοίο), και ξοδιάζω και χάνω τόσες πολύτιμες ώρες την ημέρα, στες οποίες πρέπει να προστεθούν και οι ώρες καμάτου και χαυνώσεως που τες διαδέχονται. Tι ζημιά, τι ζημιά, τι προδοσία. Eνώ εκείνος ο πτωχός δεν χάνει καμιά ώρα· είναι πάντα εκεί, πιστό και του καθήκοντος παιδί της Tέχνης.

Πόσες φορές μες στην δουλειά μου μ’ έρχεται μια ωραία ιδέα, μια σπάνια εικόνα, σαν ετοιμοκαμωμένοι αιφνίδιοι στίχοι, και αναγκάζομαι να τα παραμελώ, διότι η υπηρεσία δεν αναβάλλεται. Έπειτα σαν γυρίσω σπίτι μου, σαν συνέλθω κομμάτι, γυρεύω να τ’ ανακαλέσω αλλά πάνε πια. Kαι δικαίως. Mοιάζει σαν η Tέχνη να με λέγει «Δεν είμαι μια δούλα εγώ· για να με διώχνεις σαν έρχομαι, και να ‘ρχομαι σαν θες. Eίμαι η μεγαλύτερη Kερά του κόσμου. Kαι αν με αρνήθηκες, προδότη και ταπεινέ, για το ελεεινό σου καλό σπίτι, για τα ελεεινά σου καλά ρούχα, για την ελεεινή καλή κοινωνική σου θέση, αρκέσου μ’ αυτά λοιπόν, (αλλά πού μπορείς ν’ αρκεσθείς) και με τες λίγες στιγμές που όταν έρχομαι συμπίπτει να είσαι έτοιμος να με δεχθείς, βγαλμένος στην πόρτα να με περιμένεις, όπως έπρεπε να είσαι κάθε μέρα». (Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗΣ, ANEKΔOTA ΣHMEIΩMATA ΠOIHTIKHΣ KAI HΘIKHΣ, I΄)

Το 1901 ταξιδεύει στην Αθήνα. Το 1899 η μητέρα του, Χαρίκλεια, πεθαίνει. Ο θάνατός της επηρεάζει σημαντικά τον ψυχισμό του ευαίσθητου Καβάφη. Το 1901 ταξιδεύει στην Αθήνα. Το διαβατήριό του. Επάγγελμα: «Ποιητής» Φωτογραφία από το Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού

Το 1901 ταξιδεύει στην Αθήνα. Το 1899 η μητέρα του, Χαρίκλεια, πεθαίνει. Ο θάνατός της επηρεάζει σημαντικά τον ψυχισμό του ευαίσθητου Καβάφη. Το 1901 ταξιδεύει στην Αθήνα. Ο Καβάφης όταν επέστρεψε από την Αγγλία στην Αλεξάνδρεια (1885) εγκατέλειψε την αγγλική υπηκοότητα, που είχε αποκτήσει ο πατέρας του στα 1850, πράγμα που δεν έκανε η υπόλοιπη οικογένεια.

Ο Καβάφης σε σχέδιο της Θάλειας Φλωρά Καραβία (1926) Το 1922 παραιτείται από την Υπηρεσία Αρδεύσεων. Το 1923 ο Καβάφης γράφει τη διαθήκη του και διορίζει εκτελεστή και κύριο κληρονόμο του τον Αλέκο Σεγκόπουλο. Το 1932 και μετά από αρκετά μακροχρόνια ασθένεια, οι γιατροί διέγνωσαν καρκίνο στο λάρυγγα. Χειρουργείται στην Αθήνα και επιστρέφει στην Αλεξάνδρεια, όμως η υγεία του σταδιακά επιδεινώνεται. Ο Καβάφης σε σχέδιο της Θάλειας Φλωρά Καραβία (1926)

Πεθαίνει στην ηλικία των 70 ετών το Σάββατο, 29 Απριλίου 1933, ημέρα των γενεθλίων του, μετά από συμφόρηση. Το διαμέρισμά του, στην οδό Λέψιους στην Αλεξάνδρεια, είναι τώρα μουσείο...

Το Έργο του

Κέντρο της ζωής του Καβάφη υπήρξε η ποίηση. Ο Καβάφης δεν ήταν από τους ποιητές που ξεκίνησαν την καλλιτεχνική τους πορεία ολοκληρωμένοι. Χρειάστηκε αρκετό δρόμο και χρόνο ώσπου ο ίδιος να μπορέσει να βρει τη δική του προσωπική φωνή. Πολλοί μελετητές παρατήρησαν ότι ο Καβάφης ξεκίνησε χωρίς ταλέντο.

Μπορούμε να διακρίνουμε τρεις περιόδους στην ποιητική του δημιουργία: α. Πριν το 1900: περίοδος αναζήτησης για το δικό του λογοτεχνικό δρόμο Ο Καβάφης κάνει τις πρώτες του ποιητικές προσπάθειες στην Κωνσταντινούπολη (1882-1885) και τις πρώτες του δημοσιεύσεις (1886,1891). Αρχικά είναι επηρεασμένος από το ρεύμα του ρομαντισμού της Αθηναϊκής Σχολής (απαισιοδοξία, καθαρεύουσα), ενώ στη συνέχεια στρέφεται προς τον παρνασσισμό και το συμβολισμό. Ποιήματα δεκαετίας 1890 (π.χ. Κεριά, Περιμένοντας τους Βαρβάρους, Πόλις, Τείχη, Παράθυρα): Ταλαντεύεται ανάμεσα στο ρομαντισμό και στο συμβολισμό και παρνασσισμό / κυριαρχεί ατμόσφαιρα μελαγχολίας

β. Δεκαετία 1900-1910: περίοδος αναθεώρησης και κατασταλάγματος Το μεταίχμιο του 19ου – 20ου αιώνα αποτελεί ορόσημο για την ποίηση του Καβάφη. Υποχωρεί η ρομαντική τάση, παραμένει η συμβολιστική, παρνασσιστική. Εδώ αρχίζει η φάση της ωριμότητας του ποιητή. Κατασταλάζει σ' ένα τρόπο γραφής και στις κύριες θέσεις της βιοθεωρίας του (τα περισσότερα βιοθεωρητικά/ φιλοσοφικά του ποιήματα γράφονται αυτή την περίοδο, απαισιόδοξα ποιήματα, στωική σειρά ποιημάτων με αποκορύφωμα τις Θερμοπύλες). Όμως, ο ποιητής δεν έχει φτάσει ακόμη στην ποιητική του ολοκλήρωση.

Ο ποιητής αυτή τη δεκαετία νιώθει την ανάγκη να αναθεωρήσει όσα είχε γράψει και είτε απορρίπτει είτε επεξεργάζεται ό,τι δεν ανταποκρίνεται στα κριτήριά του (π.χ. ρομαντικές συναισθηματικές υπερβολές/ αλλαγή στη γλώσσα από καθαρεύουσα σε δημοτική, αν και διατηρεί αρκετά στοιχεία από την πρώτη). Ως αποτέλεσμα της αναθεώρησης και της επεξεργασίας 27 δημιοσιευμένα ποιήματα αποκηρύσσονται από τον ποιητή (τα “αποκηρυγμένα”) ενώ τα υπόλοιπα 14 θα τα δημοσιεύσει το 1904. Το 1910 επαναλαμβάνει αυτή την έκδοση προσθέτοντας άλλα 7 ποιήματα.

γ. 1910 και εξής: η περίοδος της φτασμένης πια ωριμότητας, της ποιητικής ολοκλήρωσης του ποιητή Ο ίδιος ο ποιητής θεώρησε το 1911 ορόσημο στην ποιητική του δημιουργία, γι' αυτό και έκανε τη διάκριση των ποιημάτων σε “Προ του 1911”. Στα πενήντα του χρόνια, έχοντας ήδη ολοκληρώσει την αναθεώρηση όλης της ποιητικής παραγωγής και τις κύριες θέσεις της βιοθεωρίας του: Εγκαταλείπει τα σύμβολα και η ποίησή του γίνεται πιο αποκαλυπτική

Στρέφεται στην Αλεξάνδρεια και το παρελθόν της αναζητώντας ένα αρχαίο μοντέλο για να μπορέσει μέσω αυτού να εκφράσει τις απόψεις του για το σύγχρονο κόσμο (π.χ. Απολείπειν ο θεός Αντώνιον, Αλεξανδρινοί Βασιλείς). Το ερωτικό στοιχείο μετουσιώνεται σε ποίηση κυρίως μέσω της προσωπικής μνήμης ή με την αναγωγή του στην ελληνιστική ιστορική πραγματικότητα Εκμεταλλεύεται ποιητικά την ιστορία με πιο άμεσο τρόπο (Καισαρίων, Αλεξανδρινοί Βασιλείς)

Σύμφωνα με τον Σεφέρη το καβαφικό έργο μετά το 1910 πρέπει να διαβάζεται σαν ένα ποίημα “εν προόδω” (work in process), εννοώντας πως θα πρέπει να βλέπουμε το έργο του Καβάφη ως ενότητα και όχι αποσπασματικά. Γιώργος Σεφέρης, 1900-1971

Έκδοση του έργου του Ο Καβάφης, όσο ζούσε, δεν εξέδωσε ποτέ ολόκληρο το ποιητικό του έργο, το οποίο, άλλωστε, συμπλήρωνε ως την τελευταία στιγμή της ζωής του. Ούτε, φυσικά, πραγματοποίησε ποτέ μια κανονικά εμπορική έκδοση. Ακολούθησε ένα δικό του, ιδιόρρυθμο σύστημα έκδοσης και κυκλοφορίας του έργου. Υπήρξαν τρία διαφορετικά στάδια εκδοτικής τακτικής, σε «μονόφυλλα», «τεύχη» και «συλλογές». Πολύ σπάνια δημοσιεύει ποιήματά του σε περιοδικά. Φωτογραφία και βιογραφικό σημείωμα του Καβάφη από το «Ημερολόγιον 1899». Φωτογραφία από το Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού

Τα ποιήματά του είναι χωρισμένα σε 4 (εκδοτικές) κατηγορίες: τα «αναγνωρισμένα», τα «ανέκδοτα», τα «αποκηρυγμένα» και τα «ατελή». Όλα τα ποιήματά του ο Καβάφης τα έγραψε στην ελληνική, με την εξαίρεση ελαχίστων από τα μέχρι το 1968 ανεκδότων ποιημάτων του. Ο Καβάφης σε φωτογραφία βγαλμένη στην Αλεξάνδρεια, χρονολογημένη διστακτικά από τον ίδιο «1901 ή 1903». Φωτογραφία από το Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού

Η Ρίκα Σεγκοπούλου εξέδωσε για πρώτη φορά ολόκληρο το σώμα της αναγνωρισμένης καβαφικής ποίησης το 1935, αλλά ήταν ο Γ.Π. Σαββίδης που το 1968 εξέδωσε συλλογές των αναγνωρισμένων, των ανέκδοτων (κρυμμένων) και των αποκηρυγμένων ποιημάτων του. Συνολικά τα ποιήματα που έγραψε ο Καβάφης είναι 154. Άλλα 75 παρέμειναν ανέκδοτα έως το 1968 και τα οποία βρέθηκαν στο αρχείο του ή σε χέρια φίλων του και άλλα 27 ποιήματα δημοσίευσε ο ίδιος μεταξύ 1886 και 1898 αλλά τα αποκήρυξε αργότερα. Ο Καβάφης σε αχρονολόγητο σχέδιο από τον Γιάννη Κεφαληνό Εικόνα από το Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού

Εικόνα από το περ. Χάρτης, Απρ. 1983 Σύμφωνα με υποδείξεις του ποιητή, τα ποιήματά του κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες: τα «ιστορικά», τα «φιλοσοφικά» και τα «ηδονικά» ή «αισθησιακά». Σκίτσο του Levin Εικόνα από το περ. Χάρτης, Απρ. 1983

154 εκδοθέντα ποιήματα + 75 ανέκδοτα + 27 αποκηρυγμένα Ιστορικά Ποιήματα σχετικά με περιστατικά των ελληνιστικών κυρίως χρόνων (αλλά και της κλασικής αρχαιότητας, των ρωμαϊκών και βυζαντινών χρόνων) ή με πλαστά περιστατικά τοποθετημένα σε ιστορικό περιβάλλον (ψευδοϊστορικά), που εκφράζουν συνήθως σύγχρονες καταστάσεις. Φιλοσοφικά Ποιήματα βιοθεωρίας με διδακτικό τόνο Ερωτικά Ηδονισμός και αισθητισμός.

Ο Καβάφης έχει χαρακτηριστεί με πάρα πολλά επίθετα που δηλώνουν το είδος της ποίησής του: ερωτικός, αισθησιακός, ιστορικός, φιλοσοφικός, διδακτικός, πολιτικός, λυρικός κλπ. Όλες αυτές οι διαστάσεις συνυπάρχουν στην ποίησή του

Εικόνα από το περ. Χάρτης, Απρ. 1983 Η αποδοχή του έργου του Ο δρόμος προς την αναγνώριση υπήρξε μακρύς. Ο Καβάφης κατάφερε να επιβληθεί στην Αλεξάνδρεια κυρίως μετά το 1911, όταν άρχισε να δημοσιεύει τακτικά τα ποιήματά του. Στην Αθήνα, όμως, άργησε να γίνει γνωστός και να καθιερωθεί στους λογοτεχνικούς κύκλους της. Σκίτσο του Levin Εικόνα από το περ. Χάρτης, Απρ. 1983

Οι λόγοι γι’ αυτό είναι ακριβώς οι ίδιοι για τους οποίους ο Καβάφης σήμερα θεωρείται ως ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της σύγχρονης Ελλάδας με παγκόσμια επιρροή: - Ο αντικομφορμισμός του και η αντίστασή του στα ρητορικά σχήματα που είχαν καθιερωθεί στην ποίηση της Ελλάδας -Η ιδιομορφία του έργου του (φαινομενική πεζολογία, γλωσσικές και στιχουργικές καινοτομίες, τα θέματα της ποίησής του και ο τρόπος που τα πραγματεύεται κ.ά.) Η διαρκής επιδίωξη της αισθητικής τελειότητας... «Καραγκιόζης της δημοτικής» (Ψυχάρης, 1924)

Κωστής Παλαμάς Μάλιστα, ο Κωστής Παλαμάς, ηγετική φυσιογνωμία της Β΄ Αθηναϊκής Σχολής, χαρακτήρισε τα ποιήματά του ως «άτεχνα στιχουργήματα» και τον στίχο του “ξεχαρβαλωμένο”

Στην Αθήνα, πρώτος τον παρουσίασε ο Ξενόπουλος, ο οποίος θα κάνει γνωστό το έργο του Καβάφη στην Ελλάδα με το περίφημο άρθρο του «Ένας Ποιητής» (Παναθήναια, 1903) Γνωριμία με τον Ε. Μ. Φόρστερ συνέβαλε στη φήμη του έργου του έξω από τα ελληνικά σύνορα- 1916 Γρηγόριος Ξενόπουλος

Για αρκετά χρόνια, όμως, λογοτέχνες και αναγνωστικό κοινό– με ελάχιστες εξαιρέσεις -στάθηκαν εχθρικοί απέναντι στον ποιητή. Μετά το 1920, όμως, η καβαφική ποίηση κατακτά κριτικούς και ποιητές και αρχίζει να καθιερώνεται πλατύτερα. Το 1926 του απονέμεται το παράσημο του Φοίνικος από το δικτάτορα Πάγκαλο. Γίνεται αποδέκτης πολλών αρνητικών κριτικών για την αποδοχή του μεταλλίου. Βραβεύεται ένας ποιητής που υμνούσε τα γυμνά σώματα, από έναν δικτάτορα που μέτραγε το μήκος της φούστας στις γυναίκες!

Εικόνα από το περ. Χάρτης, Απρ. 1983 Η σημασία του έργου του άρχισε να αναγνωρίζεται μόνον μετά θάνατον, όμως σήμερα θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της σύγχρονης Ελλάδας με παγκόσμια επιρροή και, παρόλο που χρονολογικά είναι ένας παλαιός ποιητής, διαβάζεται σήμερα με την αμεσότητα ενός σύγχρονου ποιητή Η γοητεία που ασκεί η καβαφική ποίηση αιχμαλωτίζει διαρκώς και περισσότερους αναγνώστες παγκοσμίως. Σκίτσο του Γ. Δήμου Εικόνα από το περ. Χάρτης, Απρ. 1983

Εικόνα από το περ. Χάρτης, Απρ. 1983 Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά, ολλανδικά, αραβικά, ιαπωνικά, αρμενικά, ινδικά, σλαβικές γλώσσες και σε πολλές άλλες γλώσσες. Κάθε χρόνο και σ’ όλο τον κόσμο παρουσιάζονται και εκδίδονται νέες μελέτες, δοκίμια, άρθρα, μονογραφίες, συλλογές και άλλες εκδόσεις πάνω στο έργο του και τη ζωή του. Σκίτσο του Τ. Καλμούχου Εικόνα από το περ. Χάρτης, Απρ. 1983

Μερικές ποιητικές εκφράσεις του Καβάφη που έχουν περάσει στην καθημερινότητα Σαν έτοιμος καιρό… Αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια… Καινούργιους τόπους δε θα βρεις... Δε έχει πλοίο για σε... Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι Τι θα γένουμε δίχως βαρβάρους;

Κανένας άλλος ποιητής δεν ήταν καλύτερος κριτικός αναγνώστης του έργου του από τον ίδιο τον Καβάφη. Η φράση του «Ο Καβάφης είναι ποιητής του μέλλοντος» («Αυτοεγκώμιο», 1930) υπαγορευόταν λιγότερο από ματαιοδοξία και περισσότερο από την επίγνωση ότι θα ερχόταν μια εποχή που η ασύμβατη με τα ποιητικά δεδομένα του καιρού του ποίησή του θα επιβαλλόταν ως μεγάλη ποίηση. Λιθογραφία του Δ. Μυταρά Εικόνα από το περ. Χάρτης, Απρ. 1983