Συχνότητα κατάθλιψης και αγχώδους διαταραχής σε αρρύθμιστους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 Ν. Κατσίκη, Φ. Ηλιάδης, Τρ. Διδάγγελος, Α. Σαραφίδου, Α. Αδαμίδου, Δ. Καραμήτσος Α’ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Α.Π.Θ. Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ, Θεσσαλονίκη

Σκοπός της μελέτης η διερεύνηση της συχνότητας ψυχοπαθολογικών εκδηλώσεων κατάθλιψης και αγχώδους διαταραχής σε αρρύθμιστους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2

Ορισμοί Κατάθλιψη: συναισθηματική διαταραχή στην οποία κυριαρχούν συναισθήματα θλίψης, απόρριψης και περιφρόνησης της προσωπικότητας ενός ατόμου από τον ίδιο του τον εαυτό Αγχώδης διαταραχή: χαρακτηρίζεται από επίμονα αισθήματα υψηλού βαθμού άγχους και υπερβολικής δυσφορίας και έντασης, ώστε να διαταράσσεται σημαντικά η καθημερινή ζωή του ατόμου

Παθογένεια κατάθλιψης και αγχώδους διαταραχής στο σακχαρώδη διαβήτη ψυχολογικό σοκ διάγνωσης ( και αργότερα έναρξης ινσουλινοθεραπείας) χρονιότητα νόσου ανάγκη προσαρμογής σε νέο τρόπο ζωής περιοριστικό πλαίσιο για τη ρύθμιση του διαβήτη αβεβαιότητα λόγω της μη ελεγχόμενης διακύμανσης των τιμών σακχάρου αγωνία για την πιθανότητα επιπλοκών φόβος «στίγματος» Έκλυση συναισθημάτων άγχους, θλίψης, θυμού και ενοχής

Συχνότητα και επιπτώσεις κατάθλιψης και αγχώδους διαταραχής στο σακχαρώδη διαβήτη 30% των διαβητικών ασθενών τύπου 1 και 2 εμφανίζουν συμπτώματα κατάθλιψης και 40% aγχώδους διαταραχής Anderson RJ, Lustman PJ et al. Diabetes 2000; 49: A64 Grigsby AB, Anderson RJ et al. J Psychosom Res 2002; 53: 1053-1060 Οι διαβητικές γυναίκες παρουσιάζουν κατάθλιψη και αγχώδη διαταραχή σε μεγαλύτερο ποσοστό από τους άνδρες (2:1) Musselman DL, Betan E et al. Biol Psychiatry 2003; 54: 317-329 Η αγχώδης και ειδικά η καταθλιπτική συμπτωματολογία μειώνουν την ικανότητα για αυτο-φροντίδα και συμμόρφωση στην αντιδιαβητική αγωγή, με αποτέλεσμα γλυκαιμική απορρύθμιση Lustman PJ, Clouse RE. J Diabet Complications 2005; 19: 113-122 Anderson RJ, Grigsby AB et al. Int J Psychiatry Med 2002; 32: 235-247 Η κατάθλιψη συσχετίζεται με την εμφάνιση διαβητικών επιπλοκών De Groot M, Anderson R et al. Psychosom Med 2001; 63: 619-630

Σχέση κατάθλιψης και αγχώδους διαταραχής με την εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη Η μείζονα κατάθλιψη και η αγχώδης διαταραχή θεωρούνται παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 Talbot F, Nouwen A. Diabetes Care 2000; 23: 1556-1562 Kawakami N, Takatsuka N et al. Diabetes Care 1999; 1071-1076 Engum A. J Psychosom Res 2007; 62: 31-38 Πιθανοί παθογενετικοί μηχανισμοί: 1) αλλαγή διατροφικών συνηθειών και μείωση φυσικής δραστηριότητας που οδηγούν σε αύξηση του σωματικού βάρους 2) διέγερση συμπαθητικοαδρενεργικού συστήματος με αύξηση συγκεντρώσεων αδρεναλίνης, νοραδρεναλίνης και ντοπαμίνης με αποτέλεσμα υπεργλυκαιμία και διαταραχή ανοχής γλυκόζης Lustman PJ, Clouse RE. J Diabet Complications 2005; 19: 113-122 3) διέγερση ανοσοποιητικού συστήματος-διαταραχές στη μεταφορά και χρησιμοποίησή της γλυκόζης (ΚΝΣ και περιφέρεια) Musselman DL, Betan E et al. Biol Psychiatry 2003; 54: 317-329

Ασθενείς μελέτης 80 ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 (46 άνδρες και 34 γυναίκες) ηλικία: 32 έως 83 ετών διάρκεια διαβήτη= 8,5 χρόνια πτωχός μεταβολικός έλεγχος (Hba1c > 6,5% μ.ό.=9,16 ± 2) υπό αγωγή με αντιδιαβητικά δισκία Εξωτερικό Διαβητολογικό Ιατρείο της Α’ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής Α.Π.Θ. Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ

Μεθοδολογία μελέτης ερωτηματολόγιο δημογραφικών στοιχείων και: α) Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS) Zigmond AS, Snaith RP. The Hospital Anxiety and Depression Scale. Acta Psych Scand 1983; 67: 361-370 β) Well-Being Questionnaire (WBQ -22) Bradley C ed Handbook of Psychology and Diabetes: A guide to psychological measurement in diabetes research and practice. Chur. Switzerland: Harwood Academic Publishers, 1994 κανείς δεν ελάμβανε αντικαταθλιπτικά ή ηρεμιστικά φάρμακα ούτε είχε προηγουμένως συμβουλευτεί ψυχίατρο ή ψυχολόγο

Ερωτηματολόγια μελέτης HADS (14): αποτελεί εργαλείο ανίχνευσης της παρουσίας συμπτωμάτων κατάθλιψης και αγχώδους διαταραχής γενικότερα σε ασθενείς που αναζητούν ιατρική φροντίδα Bunevicius A, Peceliuniene J et al Depression and Anxiety 2006; 0: 1-6 Χρησιμοποιείται συχνά και σε διαβητικούς ασθενείς τύπου 1 και 2 Lloyd CE, Dyert PH et al. Diabet Med 2000; 17: 198-202 Pouwer F, Snoek FJ. Diabet Med 2001; 18: 595-598 Engum A, Mykletun A et al. Diabetes Care 2005; 28: 1904-1909 Vileikyte L, leventhal H et al. Diabetes Care 2005; 28: 2378-2383 WBQ-22: το 1994 από ομάδα μελέτης των WHO/IDF προτάθηκε η χρήση του στην κλινική πρακτική ως εξέταση ρουτίνας για τον έλεγχο ψυχολογικής κατάστασης των διαβητικών ασθενών Bradley C, Gamsu DS Diabet Med 1994; 11: 510-516 4 υποκλίμακες (κατάθλιψη-άγχος-ενεργητικότητα-ευεξία) και συνολική βαθμολογία

Αποτελέσματα (ερωτηματολόγιο HADS) 65% των ασθενών παρουσίαζε συμπτώματα κατάθλιψης ή αγχώδους διαταραχής 38,8% των ασθενών παρουσίαζε συμπτώματα και των δύο ψυχοπαθολογικών διαταραχών 30% εκδήλωνε ήπια κατάθλιψη και 27,5% μέτρια έως σοβαρή 21% εκδήλωνε ήπια αγχώδη διαταραχή και 21,5% μέτρια έως σοβαρή

Αποτελέσματα με βάση το φύλο Άνδρες: 47,8% συμπτώματα κατάθλιψης 41,3% συμπτώματα αγχώδους διαταραχής Γυναίκες: 70,6% συμπτώματα κατάθλιψης 52,9% συμπτώματα αγχώδους διαταραχής p= 0,042 (κατάθλιψη) p > 0,05 (αγχώδης διαταραχή)

Αποτελέσματα (WBQ-22) Άνδρες Γυναίκες p WBQ positive well-being 10,26 ± 4,2 8,44 ± 4,85 ns WBQ depression 6,93 ± 3,61 7,88 ± 3,87 WBQ energy 7,24±3,15 6,12±3,17 WBQ anxiety 5 (0-17) 7,5 (1-18) 0,02 WBQ total 42,5 (10-63) 38 (6-59) 0,05

Σχέση ψυχοπαθολογικής συμπτωματολογίας με καρδιαγγειακή νόσο Ασθενείς με ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου παρουσίαζαν συμπτώματα κατάθλιψης σε ποσοστό 69% και αγχώδους διαταραχής σε ποσοστό 51,7% Ασθενείς χωρίς προηγούμενο καρδιαγγειακό επεισόδιο παρουσίαζαν συμπτώματα κατάθλιψης σε ποσοστό 51% και αγχώδους διαταραχής σε ποσοστό 43,1% (p ns)

Σχέση ψυχοπαθολογικής συμπτωματολογίας με επιπλοκές διαβήτη Διαβητικές επιπλοκές Κατάθλιψη % Αγχώδης διαταραχή % Με νεφροπάθεια 59,5 47,3 Χωρίς νεφροπάθεια 33,3 Με νευροπάθεια 59,2 47,9 Χωρίς νευροπάθεια 44,4 Με αμφιβληστροειδοπάθεια 57,6 48,5 Χωρίς αμφιβληστροειδοπάθεια 57,1 35,7 * p ns

Συμπερασματικά… στην παρούσα μελέτη παρατηρήθηκε ιδιαίτερα υψηλή συχνότητα συμπτωμάτων κατάθλιψης και αγχώδους διαταραχής σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 με πτωχό μεταβολικό έλεγχο τα ανωτέρω ευρήματα υπογραμμίζουν την ανάγκη συνεργασίας ιατρών διαφόρων ειδικοτήτων, με στόχο την έγκαιρη καθοδήγηση και αποτελεσματική πολύπλευρη θεραπευτική αντιμετώπιση των ασθενών

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι… ο διαβήτης χαρακτηρίζεται από δυναμική ισορροπία η αξιολόγηση της προσαρμοστικής λειτουργικότητας του διαβητικού ασθενή και της οικογένειάς του και η αντιμετώπιση των όποιων δυσκολιών αποτελούν βασική προτεραιότητα για την επίτευξη ικανοποιητικής ρύθμισης ο εξειδικευμένος ψυχολόγος ή ψυχίατρος μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην εκτίμηση των παραμέτρων της ψυχοπιεστικής κατάστασης, καθώς και στην αξιολόγηση και τη διεύρυνση των στρατηγικών επίλυσης προβλημάτων τόσο σε ατομικό, όσο και σε οικογενειακό επίπεδο