Η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και η καλλιέργεια του γραπτού και του προφορικού επιχειρηματολογικού λόγου Δ΄Δημοτικό Σχολείο Λατσιών

Περιεχόμενα Διαδικασία της Δράσης μας Εντοπισμός του προβλήματος Αναγνώριση του προβλήματος Σκοπός Στόχοι Οργάνωση σχεδίου δράσης(υπό έμφαση στόχος σχολικής χρονιάς) Συμμετοχή στις ενημερωτικές συναντήσεις στην αρχή του προγράμματος Δειγματικά μαθήματα από τον κριτικό φίλο Συμπερίληψη σε όλα τα μαθήματα ερωτήματα που προάγουν την κριτική σκέψη Ανάπτυξη ενοτήτων κριτικού γραμματισμού, θεάτρου και λογοτεχνίας Αναστοχασμός και συζήτηση για προβλήματα που προέκυπταν (με τους άλλους συνεργάτες μας, στην πλατφόρμα του Release, σε ενδιάμεση συνάντηση)

1. Εντοπίσαμε το πρόβλημα Οι μαθητές του σχολείου μας δέχονται παθητικά την έτοιμη γνώση χωρίς να αμφισβητούν/κρίνουν το περιεχόμενο, τον τρόπο που προσφέρεται η γνώση κλπ. Επιπρόσθετα, όταν τους ζητηθεί να πάρουν θέση για ένα θέμα (προφορικά ή γραπτά) αδυνατούν και δεν την υποστηρίζουν με επιχειρήματα.

2. Αναγνωρίσαμε το πρόβλημα 2. Αναγνωρίσαμε το πρόβλημα Το πρόβλημα παρατηρήθηκε όταν σε ανοικτού τύπου ερωτήσεις ή ερωτήσεις που προάγουν την ανάπτυξη επιχειρηματολογικού λόγου, οι μαθητές μας απαντούν μονολεκτικά. Ειδικότερα, η συμμετοχή τους σε ερωτήσεις κρίσεως είναι μειωμένη. Ίσως αυτό να οφείλεται σε μειωμένες προηγούμενες ευκαιρίες επαφής με ερωτήσεις αυτού του τύπου, σε δυσκολία αποδοχής της διαφορετικής άποψης ή στο φτωχό τους λεξιλόγιο.

3. Θέσαμε το σκοπό μας Η επίλυση του προβλήματος με την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και την καλλιέργεια του γραπτού και του προφορικού επιχειρηματολογικού λόγου.

4. Θέσαμε στόχους Οι μαθητές να είναι σε θέση να: α) υπερασπίζονται τη θέση τους για ένα θέμα με επιχειρήματα   β) αντιμετωπίζουν τις αντίθετες απόψεις με αντεπιχειρήματα   γ) αμύνονται αποτελεσματικά στις προσπάθειες επηρεασμού από τρίτους π.χ. ΜΜΕ   δ) παρεμβαίνουν και διαμορφώνουν ανάλογα την κοινωνική πραγματικότητα

Ποια πληροφορία είναι η πιο σημαντική; 5. Όταν ετοιμάζαμε τον προγραμματισμό μας ή τα ημερήσιά μας είχαμε υπόψη μας τα πιο κάτω ερωτήματα που προάγουν την κριτική σκέψη: Ποια πληροφορία είναι η πιο σημαντική; Ποια είναι η άποψή μου για το θέμα; Πώς έφτασα σε αυτή μου την άποψη; Ποιες υποθέσεις έκανα; Είναι έγκυρες; Τι μπορεί να μην έλαβα υπόψη μου; Πώς μπορώ να αξιοποιήσω τα δεδομένα, τις παρατηρήσεις και τις άλλες πληροφορίες για να πείσω τους άλλους γι’ αυτό που πιστεύω;

(συνέχεια) Τι δεν κατάλαβα ακόμα; Ποια είναι τα δυνατά και αδύνατα σημεία του...; Εξήγησε γιατί/πώς... Τι θα συμβεί αν...; Γιατί συμβαίνει το ...; Πώς μπορεί το ... να χρησιμοποιηθεί; Ποιες είναι οι επιπτώσεις του...; Τι είναι ανάλογο του...; Τι ξέρουμε ήδη για...

(συνέχεια) Πώς το ... επηρεάζει το ...; Πώς το ... Ταιριάζει με όσα μάθαμε σήμερα; Τι σημαίνει το ...; Γιατί το ... είναι σημαντικό; Πώς το ... και το ...είναι ίδια/διαφορετικά; Πώς το ...εφαρμόζεται στην καθημερινή ζωή; Σύγκρινε το ...με το ...σε σχέση με το ... Ποιο είναι το αντεπιχείρημα για το ...; Συμφωνείς ή διαφωνείς με...; Ποια επιχειρήματα στηρίζουν την άποψή σου;

συνδετικές λέξεις και φράσεις:  επίσης, συνεπώς, βέβαια, επιπρόσθετα 6. Βάλαμε σε περίοπτη θέση και στα τετράδια των μαθητών μας τα ακόλουθα για να εμπλουτίσουμε το επιχειρηματολογικό τους λεξιλόγιο: συνδετικές λέξεις και φράσεις:  επίσης, συνεπώς, βέβαια, επιπρόσθετα  μπορεί, ενδέχεται, είναι δυνατόν, πιστεύω, υποθέτω, από την άλλη...  πρέπει, χρειάζεται, επιτρέπεται, κρίνεται απαραίτητο αιτιολογικούς συνδέσμους ή φράσεις:  γιατί, διότι, επειδή, αφού αντιθετικούς συνδέσμους:  αλλά, παρά, όμως, ωστόσο, ενώ, αν και,

(συνέχεια)

7. Αναπτύξαμε Σχέδιο Δράσης 7. Αναπτύξαμε Σχέδιο Δράσης Ενημερώσαμε το Προσωπικό του σχολείου μας Θέσαμε υπό έμφαση στόχο της σχολικής χρονιάς 2012-2013 του σχολείου μας την «Ανάπτυξη κριτικής σκέψης και καλλιέργεια επιχειρηματολογίας» Δώσαμε το Σχέδιο Δράσης σε όλους τους συναδέλφους με ενδεικτικές δραστηριότητες Προγραμματίζουμε σε Συνεδρία Προσωπικού να κάνουμε αναστοχασμό και αξιολόγηση του υπό έμφαση στόχου

8. Προσπαθήσαμε να βρίσκουμε σε όλα τα μαθήματα ερωτήματα που να αναπτύσσουν την κριτική σκέψη: Ιστορία Ποιες πηγές μας δίνουν πληροφορίες για να απαντήσουμε στο ερώτημα; Ποια κριτήρια να θέσουμε για να είναι οι πηγές μας αξιόπιστες;

Ιστορία (παραδείγματα εργασιών) Ποιες είναι οι οπτικές που αναδύονται από τις πηγές που μελετήσαμε; Τι αλλάζει και τι συνεχίζει από τη μια εποχή στην άλλη; Αναστοχασμός: Τι άλλο μπορώ να μάθω και πώς; Πώς μπορούν να με βοηθήσουν αυτά που έμαθα στην καθημερινή μου ζωή; Ποια μέθοδος με βοήθησε στο να μάθω καλύτερα;

Γεωγραφία - Μελέτη σεναρίου - Επίλυση προβλήματος π.χ.Ένας οικογενειάρχης, κάτοικος Πάφου, πληροφορείται από το διευθυντή της εταιρείας στην οποία εργάζεται ότι πλέον μπορεί να εργαστεί στα γραφεία του Δήμου Λάρνακας. Μετά από πολλή σκέψη προτείνει στην οικογένειά του… να μετακομίσουν εκεί. Μπορεί ο Δήμος Λάρνακας να εξυπηρετήσει τις ανάγκες τους; - Επιλογή πηγών από τους μαθητές (αεροφωτογραφία, χάρτες, βιβλίο, άλλες γραπτές πηγές από διαδίκτυο) - Διερεύνηση πηγών - Επιχειρηματολογία

Γεωγραφία (παραδείγματα εργασιών)

Μαθηματικά Οργανώναμε σε πίνακα ή διάγραμμα τις πληροφορίες που θα χρησιμοποιούσαμε ως επιχειρήματα για υποστήριξη της λύσης μας σε ένα πρόβλημα. Παραθέταμε γραπτά ή προφορικά τις αποδείξεις που μας οδήγησαν στην αποδοχή ή απόρριψη μιας άποψης. Κρίναμε την αξιοπιστία των πηγών πληροφόρησής μας για κάποιες μεταβλητές, γραφικές παραστάσεις, πίνακες (αληθοφάνεια, ανταπόκριση με την πραγματικότητα). Παροτρύναμε τους μαθητές να σκέφτονται δυνατά. Ζητούσαμε τον τρόπο σκέψης και όχι μόνο το αποτέλεσμα.

Γλώσσα Προσπαθήσαμε να έχουμε αντιπαραβολή διάφορων κειμενικών ειδών για σύγκριση και ανάπτυξη της κριτικής σκέψης. Σε όλα τα μαθήματα υποβάλλαμε ερωτήσεις που σχετίζονται με την καλλιέργεια των σχετικών δεξιοτήτων, π.χ. επεξήγηση, ανάλυση κλπ. Αναπτύξαμε ενότητες κριτικού γραμματισμού ακολουθώντας τα στάδια ανάπτυξης κριτικής σκέψης.

8. Ακολουθούσαμε το μοντέλο Ανάπτυξης Κριτικής Σκέψης 8. Ακολουθούσαμε το μοντέλο Ανάπτυξης Κριτικής Σκέψης 5.Επικοινωνία της επιχειρηματολογίας 4.Ανάλυση και αξιολόγηση της επιχειρηματολογίας 3.Ανάπτυξη επιχειρηματολογίας 2.Οργάνωση πληροφοριών 1.Συλλογή πληροφοριών

Συλλογή πληροφοριών πάντα με πολλά κείμενα (μικρά ή μεγάλα) που να εξετάζουν διάφορες πτυχές του θέματος και το θέμα από διάφορες οπτικές γωνίες με κείμενα διαφόρων μορφών π.χ. διαφημίσεις: ραδιοφωνικές, τηλεοπτικές, γραπτές. από διαφόρων ειδών κειμενικά είδη π.χ. άρθρα από εφημερίδες, ανακοινώσεις, λογοτεχνικά κείμενα, ποιήματα, αφίσες...

Συλλογή πληροφοριών (συνέχεια)

Οργάνωση πληροφοριών σε πίνακες διαγράμματα/σχεδιαγράμ- ματα ηλεκτρονικό πρόγραμμα χάρτη επιχειρημάτων Rationale

Οργάνωση πληροφοριών (συνέχεια)

http://www. rationale.austhink.com

Oργάνωση χάρτη επιχειρημάτων με τη χρήση του λογισμικού rationale που να δείχνει τις σχέσεις μεταξύ των επιχειρημάτων (Γλώσσα, Ιστορία, Θρησκευτικά).

Ανάπτυξη επιχειρηματολογίας γραπτά προφορικά

Άρθρο

Ανάλυση και αξιολόγηση επιχειρηματολογίας

Επικοινωνία επιχειρηματολογίας Θεατρικό παιχνίδι (ανάληψη ρόλων) Διοργάνωση Talk Show Debate Άρθρο, επιστολή στην τοπική εφημερίδα

Επικοινωνία επιχειρηματολογίας (συνέχεια)

10. Αναστοχασμός-Αυτοαξιολόγηση Τηρούσαμε αναστοχαστικό ημερολόγιο δραστηριοτήτων Ενημερώναμε την πλατφόρμα του Release περιοδικά Συζητούσαμε καθόλη τη διάρκεια του προγράμματος οι εμπλεκόμενοι συνάδελφοι για τυχόν δυσκολίες ή προβλήματα που αντιμετωπίζαμε Συμμετείχαμε σε ενδιάμεσα σεμινάρια- συνάντήσεις του προγράμματος

Δυσκολίες-Προβλήματα Δεν μπορούσαν να βρουν αντεπιχειρήματα και να «χτίσουν» ένα διάλογο. Τα επιχειρήματά τους αρκετές φορές δε σχετίζονταν με τα προηγούμενα, ώστε να τα ενισχύουν ή να τα αποκρούουν. Παρόλο που έβρισκαν πολλά επιχειρήματα μελετώντας διάφορες πηγές, κάποιοι μαθητές εξακολουθούσαν να μην μπορούν να πάρουν θέση για το θέμα και αμφιταλαντεύονταν.

Δυσκολίες-Προβλήματα (συνέχεια) Οι μαθητές που είχαν δυσκολίες στην κατανόηση των γραπτών κειμένων δυσκολεύονταν στον εντοπισμό επιχειρημάτων. Κάποιοι μαθητές δυσκολεύονταν αρχικά στον εντοπισμό της κεντρικής ιδέας και στην αξιολόγηση των επιχειρημάτων. Όλη η διαδικασία ήταν χρονοβόρα.

Θετικά Το πρόγραμμα μας βοήθησε να οργανώσουμε περισσότερο τη διδασκαλία μας έχοντας ως οδηγό τις πυρηνικές δεξιότητες της κριτικής σκέψης και το μοντέλο επιχειρηματολογίας. Η έρευνα δράσης αποτέλεσε μέσο αυτό- μόρφωσης και βελτίωσης της διδασκαλίας μας και της μάθησης ( Μιχαηλίδου – Ευριπίδου, 2008). Η οργάνωση της διδασκαλίας σχεδιάστηκε με την υποστήριξη «κριτικού φίλου». Πραγματοποιήθηκαν δύο δειγματικά μαθήματα από τον υπεύθυνο του προγράμματος στις τάξεις μας.

Θετικά (συνέχεια) Η εμπλοκή μας στη διεξαγωγή έρευνας δράσης καλλιέργησε κουλτούρα συνεργασίας μεταξύ μας, μετατρέποντας έτσι το σχολείο μας σε κοινότητα μάθησης (Καραγιώργη, 2002). Τα παιδιά εμπλούτισαν το λεξιλόγιό τους και ο γραπτός και προφορικός τους λόγος έγινε πιο αξιόλογος. Οι πρώτοι τρεις στόχοι που θέσαμε έχουν επιτευχθεί σε ικανοποιητικό βαθμό. Ήταν μεγάλη βοήθεια διότι το θέμα συνάδει με τη φιλοσοφία των Ν.Α.Π.

Ευχαριστούμε για την προσοχή σας Νάγια Νικολαΐδου Σωτηρούλα Ιάσονος Διαμάντω Παπαγεωργίου Ευχαριστούμε για την προσοχή σας