ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΕΙΟΝΟΜΙΑΣ & ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΣΕ ΨΗΦΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΨΗΦΙΑΚΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΚΑΠΙΔΑΚΗΣ ΣΑΡΑΝΤΟΣ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ: ΟΛΑ ΤΑ ΑΡΧΕΙΑ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΕΙ,ΕΠΕΞΕΡΓΑΖΕΤΑΙ ΚΑΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙ Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΦΟΡΟΥΝ Ή ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΟΥΝ ΦΥΣΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΟ Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ:  ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ – ΙΔΙΩΤΙΚΟΤΗΤΑ  ΚΟΙΝΟΠΟΙΕΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΑΡΧΕΙΑ  ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟ ΣΤΑ ΑΡΧΕΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΧΡΗΣΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ

ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ Σε μια ψηφιακή βιβλιοθήκη όλα τα δημοσιευμένα έργα είναι διαθέσιμα on – line, οποιοσδήποτε έχει πρόσβαση σε αυτά μέσα από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή του. Τις τελευταίες δεκαετίες υπήρξε μεγάλη ανάπτυξη στην τεχνολογία των ηλεκτρονικών υπολογιστών (CD – ROMs, Internet, World Wide Web), όπου έφεραν στην επιστήμη της πληροφορίας μεγάλες προσδοκίες για ανάπτυξη. Το πρόβλημα που δημιουργήθηκε για τον τρόπο που μια ψηφιακή βιβλιοθήκη θα γίνει πραγματικότητα είναι το πρόβλημα τη αντιγραφής (copyright) Τα αντίγραφα μπορούν να αντιγραφούν ξανά και ξανά έτσι ώστε να μην χρειάζεται πλέον να αγοραστεί ένα αντίγραφο από μια ψηφιακή εργασία.

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΨΗΦΙΑΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Υπάρχουν δύο βασικές έννοιες όσον αφορά την προσέγγιση για το εμπόριο των ψηφιακών εκδόσεων:  Τα συστήματα ασφαλείας  Τα ψηφιακά δικαιώματα Γενικά είναι όροι που περιγράφουν συστήματα που αφορούν το ηλεκτρονικό εμπόριο καθώς και διάφορες εφαρμογές που αφορούν τις ψηφιακές εκδόσεις.

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ  Ένα σύστημα ασφαλείας μπορεί να κρατήσει με ασφάλεια μια ψηφιακή εργασία και είναι αξιόπιστο όσον αφορά την επιβολή των κανόνων που διέπουν την χρήση του κάθε αρχείου.  Μεγάλο μέρος των τεχνικών εργασιών που περιβάλλουν τα ασφαλή συστήματα, και οι ψηφιακές εκδόσεις, περιστρέφεται γύρω από τα ασφαλή συστήματα υπολογιστών – αξιόπιστα παρόλο την διαφορετικότητα των διαφορετικών μελών(χρήστες, εκδότες).  Η εμπιστοσύνη εξαρτάται από την ακεραιότητα τους.  Η ακεραιότητα ενός συστήματος ηλεκτρονικού υπολογιστή στηρίζεται σε τρία τεχνικά θεμέλια: - physical integrity - behavioral integrity - communications integrity

ΤΕΧΝΙΚΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΗΣ ΑΚΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ  Physical Integrity: Ικανότητα ενός αξιόπιστου συστήματος να αντισταθεί σε παρεμβάσεις στο ‘σώμα’ του συστήματος του ηλεκτρονικού υπολογιστή (κατάργηση δίσκων του Η/Υ, απόσπαση πληροφοριών από την μνήμη του υπολογιστή χωρίς εξουσιοδότηση)  Behavioral Integrity: Ορθότητα των προγραμμάτων των ηλεκτρονικών υπολογιστών, όπου αναμένεται να συμμορφώνονται με τα καθιερωμένα πρότυπα στην εφαρμογή των όρων και προϋποθέσεων των ψηφιακών συμβάσεων  Communications Integrity: Ικανότητα ενός συστήματος να στέλνει και να λαμβάνει διάφορες πληροφορίες που θα περιλαμβάνουν τα ψηφιακά έργα, χωρίς να επιβαρύνεται από άλλα συστήματα ηλεκτρονικού υπολογιστή (πιθανόν μη αξιόπιστα)

ΨΗΦΙΑΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Είναι ενέργειες που μπορούν να διεξαχθούν από έμπιστα συστήματα, κάτω όμως από συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις. Υπάρχουν τρεις κατηγορίες δικαιωμάτων που αφορούν την χρήση ψηφιακών έργων:  Transport Rights  Render Rights  Derivative Works Rights

TRANSPORT RIGHTS Διέπουν την ψηφιακή επικοινωνία μιας ψηφιακής εργασίας από το ένα έμπιστο σύστημα στο άλλο. Βασικά χαρακτηριστικά των Transport Rights:  το δικαίωμα της αντιγραφής όπου δημιουργεί ένα νέο – αντίστοιχα χρήσιμο με το πρωτότυπο – αντίγραφο μιας ψηφιακής εργασίας  το δικαίωμα της μεταφοράς ο πωλητής μιας ψηφιακής εργασίας είναι πιστοποιημένου διανομέα δημιουργία αντιγράφων από μια ψηφιακή εργασία  το δικαίωμα του δανεισμού επιτρέπει ένα έργο να αντιγραφεί σε μια άλλη μονάδα αποθήκευσης(μαζί με πληροφορίες σχετικά με τα δικαιώματά τους και την διάρκεια δανείου)

RENDER RIGHTS “To render something” σημαίνει να αναπαραστήσεις κάτι είτε σε λεκτική μορφή, είτε με σχέδιο, είτε με ζωγραφιά. Στα συστήματα ασφαλείας ο όρος χρησιμοποιείται για να αναπαραστήσουν τις διαδικασίες με τις οποίες μεταμορφώνεται ένα αντίγραφο ενός έργου σε μια μορφή που μπορεί να γίνει αντιληπτή και χρήσιμη. (ένα ψηφιακό βιβλίο παρουσιάζεται στην οθόνη του υπολογιστή). Τα Render Rights διακρίνονται σε: o Play Rights o Print Rights και o Export Rights

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ RENDER RIGHTS Play Rights Αναφέρονται στους τρόπους δημιουργίας παροδικού αντιγράφου ενός έργου που είναι διαθέσιμο προς χρήση (η εμφάνιση μιας σελίδας ενός βιβλίου στην οθόνη του υπολογιστή) Print Rights Αναφέρονται στην δημιουργία μόνιμων αντιγράφων ενός έργου (η εκτύπωση του έργου από έναν εκτυπωτή laser) Export Rights Κάνει με μια ψηφιακή πηγή αντίγραφο μιας ψηφιακής εργασίας, έξω από τον έλεγχο του συστήματος ασφαλείας (η λήψη ενός μη κρυπτογραφημένου αντιγράφου μιας εργασίας που υπάρχει σε μια δισκέτα, αφού έχει περάσει έξω από το δικαίωμα του δημιουργού)

DERIVATIVE WORK RIGHTS Αφορούν την επαναχρησιμοποίηση μιας ψηφιακής εργασίας, εξ ολοκλήρου ή εν μέρει, για την δημιουργία ενός νέου σύνθετου έργου. Τα Derivative Work Rights διακρίνονται σε τρία είδη: o Extract Rights, όπου επιτρέπουν την αφαίρεση ενός τμήματος μιας ψηφιακής εργασίας με σκοπό την δημιουργία μιας νέας εργασίας o Edit Rights, όπου επεξεργάζονται την περιορισμένη “ δύναμη” στην τροποποίηση μιας εργασίας o Embed Rights, όπου επιτρέπου να συμπεριληφθεί μια εργασία σαν τμήμα μιας μεγαλύτερης εργασίας. Τα Derivative Work Rights αποτελούν τους άξονες ελέγχου για την αναδημιουργία των ψηφιακών έργων.

ΔΑΝΕΙΣΜΟΣ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ Το δικαίωμα δανεισμού των ψηφιακών έργων μιμείται ουσιαστικά τον τρόπο επαναχρησιμοποίησης των εγγράφων που βρίσκονται σε φυσική μορφή. Ο ψηφιακός δανεισμός μπορεί να επηρεάσει την λειτουργία της βιβλιοθήκης, χωρίς όμως να αλλάζει την σχέση μεταξύ βιβλιοθηκών και εκδοτών, η οποία είναι συμβιωτική. Τα έργα που βρίσκονται σε ψηφιακή μορφή απαιτούν λίγο χρόνο για να απογραφούν, δεν χρειάζονται μεγάλο χώρο αποθήκευσης και δεν έχουν καμία φυσική φθορά.

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ Προκλήσεις: o Η αντιγραφή μιας ψηφιακής εργασίας γίνεται εύκολα και γρήγορα o Δημιουργούνται αντίγραφα χωρίς αποζημίωση στον εκδότη ή τον δημιουργό o Θέτει σε κίνδυνο τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας Η βιβλιοθήκη: o Βρίσκεται ανάμεσα σε αυτούς που δημιουργούν τα έργα και σε εκείνους που τα χρησιμοποιούν o Πρέπει να κατανοεί και να συμβουλεύεται τις πολιτικές και κοινωνικές συμβάσεις που αφορούν τις ίδιες τις βιβλιοθήκες, τους δημιουργούς των έργων, τους εκδότες και τους χρήστες. Η χρήση της τεχνολογίας των συστημάτων ασφαλείας και των ψηφιακών δικαιωμάτων ουσιαστικά έχει μόλις αρχίσει, οπότε τα ζητήματα πολιτικής που θέτονται αφορούν αυτά που κάθε φορά έρχονται στο επίκεντρο.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Τα συστήματα ασφαλείας και τα ψηφιακά πνευματικά δικαιώματα: o Μιμούνται και επεκτείνουν την φυσική διάχυση των έργων. o Επιτρέπουν τις ελεγχόμενες αγορές, μεταφορές και δανεισμό έργων. o Αν σχεδιαστούν σωστά, μπορούν να χρησιμεύσουν για την εξισορρόπηση των συμφερόντων τόσο των εκδοτών όσο και των χρηστών. Η βιβλιοθήκη: o Θα εξελιχθεί με διάφορους τρόπους που θα αντικατοπτρίζει την ψηφιακή πραγματικότητα. o Δεν υπάρχουν φυσικοί περιορισμοί. o Αποκτήσει συμβουλευτικό ρόλο, καθώς θα προκύψουν θεσμικές και κοινωνικές προκλήσεις. o Θα αλλάξουν οι υπάρχουσες πολιτικές της βιβλιοθήκης. Έτσι θα δοθεί η ευκαιρία επανεξέτασης των σχέσεων μεταξύ των βιβλιοθηκών, των εκδοτών και των χρηστών.

ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Μια άποψη είναι ότι το δικαίωμα δανεισμού ψηφιακών έργων σε σχέση με τον δανεισμό έργων που βρίσκονται σε φυσική μορφή είναι περιοριστική.  Για πιο λόγο να μεταφέρουν τα όρια του φυσικού κόσμου στον ψηφιακό κόσμο?  Υπάρχουν τρόποι για την καλύτερη εξυπηρέτηση του κοινού, χωρίς ωστόσο να υπονομεύονται τα συμφέροντα των εκδοτών?