Δρ. Πήλιος Σταύρου Κλινικός Ψυχολόγος ΨΧ06 ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΦΗΒΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑ 1 : ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ, ΜΕΤΑΒΑΣΗ, ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ Δρ. Πήλιος Σταύρου Κλινικός Ψυχολόγος

Ερώτημα Η εικόνα του «μέσου» ανθρώπου για τον έφηβο θεωρείται ελκυστική ή όχι ; Υπάρχουν στερεοτυπικές θέσεις ;

Απάντηση Θα προσπαθήσουμε να ακυρώσουμε την αρνητική εικόνα της εφηβείας και τις προκαταλήψεις περί αυτής.

Ενεργός έφηβος Ο έφηβος ως ενεργός συντελεστής της ανάπτυξής του και όχι παθητικός παρατηρητής της. Εφηβο-κεντρική προσέγγιση

Εφηβεία και οικογένεια Η εφηβεία ως πρόκληση και για το παιδί και για τους γονείς Σύνθετη και διαφοροποιημένη κοινωνική ζωή Μετασχηματισμός των οικογενειακών σχέσεων Αποχωρισμός από τους γονείς  ισοτιμία

Εφηβεία και οικογένεια Έναρξη εσωτερικού διαλόγου περί ταυτότητας Εφηβικός ιδεαλισμός (ideal ego) Διαφορετική η εφηβεία του 21ου αιώνα με την εφηβεία του 20ου αιώνα Το στάδιο της «αναδυόμενης ενηλικίωσης»

Εφηβεία και οικογένεια Αλλαγή στη σύνθεση της οικογένειας (21ος αιώνας) μονογονεϊκές οικογένειες παιδιά εκτός γάμου Τάση εμφανιζόμενη στους νεαρούς ενήλικες Διάλυση οικογένειας  υψηλά επίπεδα στρες

Εφηβεία και οικογένεια Ανασύσταση της οικογένειας (π.χ. σύντροφοι που συμβιώνουν) Σταδιακά αυξανόμενη διάκριση στις ΗΠΑ μεταξύ γάμου και γονικότητας Θυμηθείτε αποσύνδεση σεξ και αναπαραγωγής (δεκαετία του 60)

Εφηβεία και οικογένεια Προβληματική σε κάποιες περιπτώσεις η ανατροφή των εφήβων  δυσκολία προσδιορισμού ρόλων στους νέους συντρόφους ή στους διαζευγμένους γονείς Αβέβαιες γονικές πρακτικές

Εφηβεία και εργασία Αλλαγές στην αφορά εργασίας Μείωση παραγωγικής βιομηχανίας Αύξηση βιομηχανίας υπηρεσιών Οικονομική εξάρτηση από τους γονείς Αναδυόμενη ενηλικίωση (Arnett, 2004)

Αναδυόμενη ενηλικίωση Στάδιο μεταξύ εφηβείας και ενηλικίωσης Στάδιο ευκαιριών και ελευθερίας Λιγότερες ευθύνες Αναβολή οικονομικής ανεξαρτησίας

Εφηβεία και παγκοσμιοποίηση Εισαγωγή των εφήβων σε νέους πολιτισμούς Πολυπολιτισμική κοινωνία Μεγαλύτερη εγγύτητα μέσω της τεχνολογίας

Εφηβεία Στάδια Προ-εφηβεία (11ο-13ο έτος) : οι πρώτες βιολογικές και σωματικές διαφοροποιήσεις από την παιδική ηλικία Κυρίως εφηβεία (13ο-18ο έτος) : συντελούνται όλες οι βιολογικές, σωματικές και ψυχολογικές αλλαγές Όψιμη εφηβεία (18ο-20ο έτος) : ολοκληρώνονται οι βιολογικές και οι σωματικές αλλαγές, το άτομο τείνει προς τη βιολογική ωριμότητα, δεν έχει επέλθει όμως και η ψυχοκοινωνική ωριμότητα Μετεφηβεία ή παρατεινόμενη εφηβεία

Η φύση της μετάβασης Μεταβατική περίοδος Πρώιμη ωρίμανση σε σχέση με τις παρελθούσες δεκαετίες Πρώιμη επίγνωση σεξουαλικότητας Η έννοια των σημείων καμπής – οροσήμων (Graber & Brooks-Gunn, 1996)

Η έννοια των σημείων καμπής - οροσήμων Μεταβατικές περίοδοι με αναπτυξιακές προκλήσεις (σημεία καμπής) Επιπρόσθετο στρες (καθυστερημένη ήβη) Ταυτόχρονες προκλήσεις από γεγονότα Έλλειψη αντιστοίχισης μεταξύ πλαισίου και συμπεριφοράς

Η έννοια της μετάβασης Ανυπομονησία για το μέλλον Θλίψη για το στάδιο που χάνεται Άγχος για το μέλλον Ψυχολογική αναπροσαρμογή Ασάφεια ως προς την κοινωνική θέση

Θεωρίες για την εφηβεία Θύελλα και ορμή 1950 : ο teenager (αναπτυσσόμενο άτομο από τα 13 έως τα 20 έτη) Elvis Presley Επαναστάτης χωρίς αιτία

Θεωρίες για την εφηβεία Ψυχαναλυτική άποψη S. & A. Freud Ορμητική εμφάνιση των ενστίκτων Αναστάτωση ψυχικής ισορροπίας Θέτει την προσωπικότητα σε ευαλωτότητα

Θεωρίες για την εφηβεία Συγκρούσεις με το λεγόμενο «κοινωνικό κατεστημένο» των ενηλίκων Αυτοεκπληρούμενη προφητεία ; (ενήλικες – έφηβοι) Η θεωρία του πλαισίου ανάπτυξης (Bronfenbrenner, Baltes & Lerner)

Η θεωρία του πλαισίου ανάπτυξης Το πλαίσιο της ανθρώπινης ανάπτυξης είναι αναγκαίο για την κατανόησή της Η χρονική στιγμή είναι κρίσιμη (πότε συμβαίνει κάτι ;) Συνέχεια στην ανθρώπινη ανάπτυξη

Η θεωρία του πλαισίου ανάπτυξης Αμοιβαία επίδραση ατόμου και οικογένειας Το άτομο συντελεστής της ανάπτυξής του (η έννοια της επίγνωσης)

Το μοντέλο εστίασης Οι έφηβοι τα καταφέρνουν αντιμετωπίζοντας ένα ζήτημα κάθε φορά  περιορισμένη δυνατότητα προσαρμογής στο στρες Σύνδεση του μοντέλου εστίασης με τα σημεία καμπής του Graber

Η εφηβική επενέργεια Ο έφηβος συντελεστής της ανάπτυξής του (θεωρία πλαισίου ανάπτυξης) Έχουν όλοι οι έφηβοι την ίδια ελευθερία ; Το πλαίσιο αναφοράς είναι κοινό για όλους ;

Βιβλιογραφία Βασικό εγχειρίδιο Coleman, J.C. (2013). Ψυχολογία της εφηβικής ηλικίας. Αθήνα : Gutenberg.

Βιβλιογραφία Συμπληρωματικά εγχειρίδια Feldman, R.S. (2010). Εξελικτική ψυχολογία: Δια βίου ανάπτυξη (Τόμος Α’ και Β’). Αθήνα: Gutenberg.

Βιβλιογραφία Συμπληρωματικά εγχειρίδια Κουρκούτας, Η. (2001). Η ψυχολογία του εφήβου. Αθήνα : Ελληνικά Γράμματα.