Το πρόβλημα της επαγωγής

Ένα πρόβλημα οριακό για τη γνώση (φιλοσοφικό) Σύγκριση ανάμεσα στην παραγωγή και την επαγωγή Παραγωγή Κάθε άνθρωπος είναι θνητός Ο Πέτρος είναι άνθρωπος Άρα, ο Πέτρος είναι θνητός

Η παραγωγική συμπερασματική διαδικασία είναι λογικά έγκυρη διότι εάν οι προκείμενες είναι αληθείς τότε κατ’ ανάγκην είναι και το συμπέρασμα αληθές Κάθε x είναι y Το a είναι x Άρα, το a είναι y

Aν ο Πέτρος είναι άνθρωπος τότε είναι θνητός Ο Πέτρος είναι άνθρωπος Άρα, ο Πέτρος είναι θνητός (συμπερασματική παραγωγή)

Γενικότερα, Αν p τότε q p Άρα, q (modus ponens)

ii Επαγωγή Σε ένα πεπερασμένο πλήθος περιπτώσεων, κάποιο φαινόμενο Α ακολουθείται από κάποιο φαινόμενο Β Τότε, ισχύει ότι «κάθε φορά που έχουμε το φαινόμενο Α ακολουθεί το φαινόμενο Β» (γενίκευση)

Παρατηρήθηκε ότι 500 κύκνοι έχουν χρώμα λευκό Άρα, όλοι οι κύκνοι έχουν χρώμα λευκό (Γενίκευση από ένα πεπερασμένο πλήθος περιπτώσεων σε μια γενική πρόταση)

Στην επαγωγική γενίκευση, το αποτέλεσμα δεν είναι βέβαιο, διότι μπορεί οι προκείμενες να είναι αληθείς και το συμπέρασμα ψευδές. Μία εξαίρεση μπορεί να διαψεύσει τη γενική πρόταση που αποτελεί το συμπέρασμα.

Ουσιώδεις διαφορές μεταξύ παραγωγικής και επαγωγικής διαδικασίας Α) Οι παραγωγικές συμπερασματικές διαδικασίες είναι διαδικασίες μετάβασης από το γενικό στο ειδικό Η επαγωγική διαδικασία συναγωγής γενικών προτάσεων επιδιώκει τη μετάβαση από το ειδικό στο γενικό

Β) Οι παραγωγικές συμπερασματικές διαδικασίες αποκλείουν την περίπτωση σφάλματος ενώ η επαγωγική διαδικασία συναγωγής γενικών προτάσεων δεν παρέχει ασφάλεια. Γ) Η ασφάλεια που παρέχουν οι παραγωγικές συμπερασματικές διαδικασίες οφείλεται στο γεγονός ότι το εκάστοτε συμπέρασμα ενυπάρχει στις προκείμενες (το αντίθετο συμπέρασμα θα οδηγούσε σε μια λογική αντίφαση) Η επαγωγική διαδικασία εμπεριέχει στοιχεία που κρύβουν την πεποίθηση ότι τα φαινόμενα που υπήρξαν χωρίς να παρατηρηθούν κι εκείνα που θα υπάρξουν, αποτελούν την ορατή πλευρά μιας πραγματικότητας που δεν μπορεί παρά να συμπεριφέρεται ομοιότροπα. Η πίστη μας αυτή είναι μη ελέγξιμου χαρακτήρα

Μολονότι η επαγωγική γενίκευση δεν μπορεί να θεωρηθεί ως γνήσια συμπερασματική διαδικασία, είναι ένα θεμελιώδες εργαλείο γνωστικής τιθάσευσης της εμπειρικά εμφανιζόμενης πραγματικότητας. . Το πρόβλημα της επαγωγής είναι φιλοσοφικό πρόβλημα και οι λύσεις που προτείνονται είναι μη επαληθεύσιμες

1.Η πρώτη κατηγορία απαντήσεων χαρακτηρίζεται από τον ρασιοναλιστικό τρόπο σκέψης Οι ρασιοναλιστικές σχολές φιλοσοφίας διακρίνονται από την τάση τους για δημιουργία μεταφυσικών συστημάτων. Σύμφωνα πχ. με τον Leibniz, ο Δημιουργός επέλεξε να ενεργοποιήσει ως δυνατότητα των καλύτερο απ’ όλους τους δυνατούς κόσμους μαζί με μια σειρά αρχών και νόμων αυτού του κόσμου. Ένα αρκετά μεγάλο μέρος αυτών των αρχών μπορούν να γνωσθούν άμεσα δια του λόγου.

Η απάντηση των ρασιοναλιστικών συστημάτων στο πρόβλημα της επαγωγής έχει δύο σκέλη: α) υπάρχουν γενικές αλήθειες που μπορούν να γνωσθούν άμεσα χωρίς αναγκαστική πρόσβαση στην εμπειρία β) υπάρχουν γενικές αλήθειες οι οποίες εκφράζουν φυσικές νομοτέλειες και αποτελούν γενικεύσεις εμπειρικών δεδομένων.

2. Η δεύτερη κατηγορία απαντήσεων χαρακτηρίζεται από εμπειριστικού τύπου σκέψη Δεν αρνείται το έλλογο του φορέα της γνώσης (λογικές λειτουργίες του όντος). Αλλά η γνώση έχει ως προέλευση την εμπειρία (ο νους ως tabula rasa).

Η κατηγορία αυτή έχει υποομάδες: i Η κατηγορία αυτή έχει υποομάδες: i. Η ύπαρξη μιας υπεύθυνης για τη ροή των αισθητηριακών δεδομένων εξωτερικής πραγματικότητας (Λοκ) ii. Αυτό που λέμε πραγματικότητα δεν είναι τίποτε άλλο παρά η πολυπλοκότητα των αισθητηριακών δεδομένων μας (φαινομεναλιστική θέση Μπέρκλευ) iii. Αγνωστικισμός σχετικά με τη διασύνδεση του όντος και της γνώσης (σχολή λογικο-θετικιστών)

Σύμφωνα με την εμπειριστικού τύπου κατηγορία απαντήσεων, η γνώση ακολουθεί διαδικασίες γενικευτικές με πρώτο υλικό την εμπειρία.

Το πρόβλημα της επαγωγής σύμφωνα με τον Hume Το φιλοσοφικό σύστημά του διακρίνεται από έντονο ψυχολογισμό Διαύγεια και ζωηρότητα των εντυπώσεων Κριτική της επαγωγικής γνωστικής διαδικασίας Ποια εγγύηση έχουμε για καθολικές/γενικές προτάσεις ότι αληθεύουν; Hume: δεν μπορούμε να προϋποθέσουμε φυσικές νομοτέλειες

Γενικεύσεις που προκύπτουν επαγωγικά δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι αποκαλύπτουν νομοτέλειες ανεξάρτητες από τον παρατηρητή. «Σταθερές συζεύξεις γεγονότων» είτε επάλληλων είτε σύγχρονων. Διαμόρφωση συνήθειας να αναμένονται τέτοιες συζεύξεις και στο μέλλον. Α (αιτία) Β (αποτέλεσμα)

Σύμφωνα με τον Hume, η επαλήθευση προτάσεων ενδεχομενικού τύπου είναι το αποτέλεσμα εμπειρικής παρατήρησης. Η αποδοχή τέτοιων προτάσεων δεν συνεπάγεται ότι υπάρχουν φυσικές νομοτέλειες ανεξάρτητες από τον παρατηρητή

Οι λογικοί θετικιστές επεξεργάστηκαν την έννοια της επαληθευσιμότητας των επιστημονικών θεωριών. Διατύπωσαν «πιθανοθεωρητικές» μεθόδους ελέγχου γενικών προτάσεων. Προσέκρουσαν στο εξής πρόβλημα: Δεδομένου ότι το πλήθος των μελλοντικών προς παρατήρηση φαινομένων είναι άπειρο αλλά το πλήθος των παρατηρηθέντων φαινομένων πεπερασμένο, πώς μπορούμε να καλύψουμε πιθανοθεωρητικά το άπειρο χάσμα μεταξύ αυτού που παρατηρήθηκε και αυτού που είναι δυνατό να παρατηρηθεί στο μέλλον;

Popper Μια θεωρία χαρακτηρίζεται ως επιστημονική όταν υπάρχει δυνατότητα διάψευσής της. (Θα πρέπει να περιλαμβάνει ενδεχομενικές προτάσεις με πληροφοριακό περιεχόμενο για τον κόσμο.) Οι ενδεχομενικές προτάσεις είναι εμπειρικές.

Οι επιστημονικές θεωρίες και οι επαγωγικά στοιχειοθετημένες γενικές προτάσεις ισχύουν μέχρι να διαψευστούν. Αυτή είναι για τον Popper η απάντηση στο σκεπτικισμό του Hume σχετικά με την επαγωγή.

Μια νέα εκδοχή του προβλήματος της επαγωγής (του Goodman) Kατηγορήματα όπως «πράσινο» και «γαλάζιο» έχουν στο σημασιολογικό τους περιεχόμενο ενσωματωμένη την επαγωγική δυνατότητα επέκτασης από τα επί μέρους στα καθόλου. Όλα τα σμαράγδια είναι πράσινα Προκύπτει μέσω επαγωγικής γενίκευσης από ένα πεπερασμένο πλήθος παρατηρήσεων Ανάλογα: (2) Όλα τα σμαράγδια είναι γαλάζια

Δύο νέα κατηγορήματα «πραλάζιο» (grue), «γάσινο» (bleen) Σημαίνουν αντίστοιχα: «πράσινο μέχρι τη χρονική στιγμή t και γαλάζιο μετά» και «γαλάζιο μέχρι τη χρονική στιγμή t και πράσινο μετά»

(3) Όλα τα σμαράγδια είναι «πραλάζια» Επαληθεύεται από ακριβώς τις ίδιες πεπερασμένες στο πλήθος παρατηρήσεις σμαραγδιών με τις οποίες επαληθεύεται η (1) (t τοποθετείται στο μέλλον) (4) Όλα τα σμαράγδια είναι «γάσινα» Επαληθεύεται από ακριβώς τις ίδιες, πεπερασμένες στο πλήθος παρατηρήσεις σμαραγδιών με τις οποίες θα επαληθευόταν η (2)

Η παρέμβαση του Goodman καταδεικνύει το εύθραυστο των επαγωγικών γενικεύσεων. Εξίσου βέβαιος με αυτόν που πιστεύει ότι «όλα τα σμαράγδια είναι πράσινα» είναι κι εκείνος που πιστεύει ότι «όλα τα σμαράγδια είναι πραλάζια» επειδή βασικό στοιχείο και των δύο πεποιθήσεων είναι το γεγονός ότι όλα τα παρατηρηθέντα μέχρι τώρα σμαράγδια είναι για τον πρώτο πράσινα και για τον δεύτερο πραλάζια.

Στον πυρήνα του προβλήματος της επαγωγικής γενίκευσης είναι η γεφύρωση του πεπερασμένου με το άπειρο σε καταστάσεις της φυσικής/εμπειρικής πραγματικότητας.