ΗΛΙΑΚΗ ΕΚΛΕΙΨΗ Το πιο μεγαλειώδες θέαμα στη φύση

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ο ΗΛΙΟΣ Η ΓΗ Η ΣΕΛΗΝΗ ΦΑΣΕΙΣ ΣΕΛΗΝΗΣ Η ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΤΩΝ ΕΚΛΕΙΨΕΩΝ Η ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΕΚΛΕΙΨΕΩΝ ΔΑΚΤΥΛΙΟΕΙΔΗΣ ΕΚΛΕΙΨΗ ΦΑΣΕΙΣ ΟΛΙΚΗΣ ΕΚΛΕΙΨΗΣ ΑΣΦΑΛΗΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΧΡΟΝΟΙ ΚΑΙ ΧΑΡΤΕΣ

Ο ΗΛΙΟΣ Ο πρωταγωνιστής της παράστασης

Είναι ένα σχετικά μεγάλο άστρο σαν και αυτά που βλέπουμε στον νυχτερινό ουρανό

Αποτελείται από 70% Η2 και 28% He Μετατρέπει το Η2 σε He και παράγει ενέργεια (κάθε sec καίγονται 700.000.000 τόνοι Η2) 5.000.000 τόνοι/sec μετατρέπονται σε ενέργεια Διάμετρος: 1.390.000 km, χωράει 1.300.000 πλανήτες σαν την Γη (μακράν το μεγαλύτερο αντικείμενο του ηλιακού συστήματος, 99.8% μάζας) Αν ο Ήλιος ήταν μία μπάλα με διάμετρο 2 m τότε η Γη θα είχε διάμετρο λιγότερο από 2 cm και θα απείχε 215 m

Πυρήνας: 25% ακτίνας, θ= 15.600.000 οC, πίεση=250 δις atm Ζώνη ακτινοβολίας και ζώνη μεταφορά Φωτόσφαιρα: η επιφάνεια του Ηλίου Στέμμα: η περιοχή πάνω από την επιφάνεια, θ=1.000.000 οC, ορατή μόνο κατά την διάρκεια μιας ολικής έκλειψης ηλίου Προεξοχές 11ετής κύκλος: Στην χαμηλότερή του ένταση για το 2006

4.5 δις χρονών, θα ακτινοβολεί για περίπου άλλα 5 δις χρόνια. Είναι ένα άστρο 2ης ή 3ης γενιάς Είμαστε όλοι αστερόσκονη!

Η ΓΗ

Απόσταση από Ήλιο: 150.000.000 Km Διάμετρος: 12.756 km Ο πυκνότερος πλανήτης του ηλιακού Συστήματος Μέση θερμοκρασία +14 οC Κλίση άξονα περιστροφής 23,5ο Ηλικία: 4,5 δις έτη

Η ΣΕΛΗΝΗ

Απόσταση από Γη: 384.400 Km (μέση) 2ο πιο φωτεινό αντικείμενο στον ουρανό Ηλικία: 4,5 δις έτη Το μοναδικό ουράνιο σώμα που ο άνθρωπος έχει επισκεφτεί (20 Ιουλίου 1969) Δεν έχει ατμόσφαιρα ούτε νερό

ΦΑΣΕΙΣ ΣΕΛΗΝΗΣ Η Σελήνη φωτίζεται πάντα η μισή από τον Ήλιο, ανάλογα από τη θέση της βλέπουμε μια φάση της Περίοδος: 29,5 μέρες Λόγω τριβών και βαρυτικής έλξης η Σελήνη έχει κλειδώσει την περιφορά της ώστε να βλέπουμε πάντα την ίδια πλευρά

Η ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΤΩΝ ΕΚΛΕΙΨΕΩΝ Η Σελήνη βρίσκεται ανάμεσα στην Γη και στον Ήλιο Αν η σκιά της Σελήνης πέσει πάνω στη Γη έχουμε έκλειψη Ηλίου! Η σκιά της Σελήνης αποτελείται από δύο διαφορετικές περιοχές: • την Παρασκιά - περιοχή όπου κάποιες ακτίνες του Ήλιου περνάνε ως τη Γη (βλέπουμε μερική έκλειψη) • τη Σκιά - περιοχή όπου καμία ηλιακή ακτίνα δεν περνάει ως τη Γη (βλέπουμε ολική έκλειψη)

Ο δίσκος της Σελήνης εφαρμόζει σ’ αυτόν του Ηλίου γιατί ενώ η διάμετρος του Ηλίου είναι 400x μεγαλύτερος από αυτή της Σελήνης είναι ταυτόχρονα και 400x φορές μακρύτερα! Η Σελήνη απομακρύνεται 4 cm το χρόνο από την Γη! Πριν 2 δις χρόνια η Σελήνη υπερκάλυπτε τον ηλιακό δίσκο, ενώ στο μέλλον δεν θα αρκεί να τον καλύψει ολοκληρωτικά

Η σκιά της Σελήνης διατρέχει μια λωρίδα συνήθως 15 Η σκιά της Σελήνης διατρέχει μια λωρίδα συνήθως 15.000 km μήκος και πλάτος το πολύ 300 km Ταχύτητα σκιάς 3.000 km/h Διάρκεια έκλειψης: από 1 sec έως 7,5 min

Η ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΕΚΛΕΙΨΕΩΝ Δεν έχουμε έκλειψη αν δεν έχουμε νέο φεγγάρι Εκλείψεις ΔΕΝ έχουμε κάθε μήνα Σχηματίζεται γωνία 5ο μεταξύ επιπέδου Ηλίου-Γης και Γης-Σελήνης Κατά τη διάρκεια ενός έτους υπάρχουν 2 χρονικές περίοδοι όπου μπορούν να γίνουν εκλείψεις Ηλιακές εκλείψεις από 2 έως 5 ανά έτος ~70/αιώνα

ΔΑΚΤΥΛΙΟΕΙΔΗ ΕΚΛΕΙΨΗ Αν η Σελήνη απέχει τόσο όσο ο δίσκος της να μην καλύπτει πλήρως τον Ηλιακό δίσκο Καμιά περιοχή πάνω στη Γη δε βλέπει μια ολική έκλειψη. Από κάποια μέρη πάνω στη Γη, κατά το μέγιστο της έκλειψης ένα δακτυλίδι ηλιακού φωτός περιβάλει το δίσκο της Σελήνης Δακτυλιοειδής Ολική

ΦΑΣΕΙΣ ΟΛΙΚΗΣ ΕΚΛΕΙΨΗΣ 1η Επαφή – Μερική φάση Τίποτα το εξαιρετικό δε συμβαίνει για τους απλούς παρατηρητές Το μπλε του ουρανού αρχίζει να ξεθωριάζει 15 λεπτά πριν την ολική φάση: το τοπίο αποκτά μια γκρίζα μεταλλική απόχρωση, η θερμοκρασία αρχίζει να πέφτει και πολλές φορές ένας ελαφρύς άνεμος σηκώνεται και ρίχνει και άλλο τη θερμοκρασία, ο φωτισμός αρχίζει να μειώνεται, ο δυτικός ορίζοντας να σκοτεινιάζει και η σκιά της Σελήνης να πλησιάζει Λίγα λεπτά πριν την ολική φάση: το χρώμα του ουρανού γίνεται βαθύ μπλε – ιώδες, στο δυτικό ορίζοντα, μια τεράστια σκοτεινή σκιά, ολοένα και μεγαλώνει. Λίγα ακόμα δευτερόλεπτα! Κοιτώντας (με ασφαλή ακόμα τρόπο) τον ηλιακό δίσκο, το τελευταίο λεπτό κομμάτι του ηλιακού μηνίσκου που απομένει, διασπάται σε μια πανδαισία από διάπυρα μαργαριτάρια - οι χάντρες του Baily (Baily's beads) Οι τελευταίες χάντρες λάμπουν τόσο πολύ που δημιουργούν την εντύπωση ενός διαμαντιού στο χείλος του ηλιακού δίσκου - γνωστό ως το διαμαντένιο δαχτυλίδι - (Diamond ring)

2η Επαφή – Ολική Φάση Είμαστε στο μονοπάτι μιας ουράνιας σκιάς Είναι ασφαλές να κοιτάξουμε τον Ήλιο χωρίς προστατευτικά φίλτρα Σκοτεινή σελήνη, φωτεινό στέμμα! Σκοτεινός ουρανός – φωτεινός ορίζοντας 360ο Ορατά αστέρια και πλανήτες

3η Επαφή Η σκιά προχωράει προς τα ανατολικά, σιγά - σιγά το φως επανέρχεται και τα φαινόμενα που περιγράφηκαν παραπάνω, επαναλαμβάνονται με αντίστροφη σειρά στο άλλο άκρο του ηλιακού δίσκου, ξεπροβάλλει ένας λεπτός μηνίσκος ηλιακού φωτός στο δυτικό χείλος του Ήλιου, και η ολική φάση έχει τελειώσει 4η Επαφή Ο δίσκος της Σελήνης αποκαλύπτει όλο τον ηλιακό δίσκο και το φαινόμενο τελειώνει

ΜΕΡΙΚΗ ΕΚΛΕΙΨΗ ΟΛΙΚΗ ΕΚΛΕΙΨΗ

ΑΣΦΑΛΗΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Προειδοποίηση! Ποτέ μην κοιτάτε τον Ήλιο σε οποιαδήποτε φάση της έκλειψης, πλην των λίγων λεπτών της ολικής φάσης, είτε απ' ευθείας δια γυμνού οφθαλμού, είτε μέσα από κιάλια, τηλεσκόπια, ερευνητές ή σκόπευτρα φωτογραφικών μηχανών, χωρίς την χρήση των ειδικών προστατευτικών φίλτρων. Ακόμα και όταν μόλις το 1% της φωτόσφαιρας του Ήλιου παραμένει ορατό, υπάρχει άμεσος κίνδυνος ανεπανόρθωτης βλάβης των ματιών (κίνδυνος τύφλωσης). Ο κίνδυνος υπάρχει ακόμα και στα ελάχιστα δευτερόλεπτα πριν την ολική φάση, όταν είναι ορατές οι χάντρες του Baily. Κατά τη διάρκεια της ολικής φάσης της έκλειψης, είναι απολύτως ασφαλές να παρατηρήσει κανείς τον Ήλιο, με το μάτι ή με κάποιο οπτικό όργανο, χωρίς τη χρήση των προστατευτικών φίλτρων Μη χρησιμοποιείτε: Εμφανισμένα έγχρωμα φιλμ, Αρνητικά με αποτυπωμένες εικόνες, Καπνισμένα γυαλιά, Δισκάκια CD - DVD ή δισκέτες, Γυαλιά Ηλίου (απλά ή με πολωτικούς φακούς), Φίλτρα Ηλίου για τηλεσκόπια, που προσαρμόζονται στον προσοφθάλμιο φακό, Φωτογραφικά φίλτρα (πολωτικά ή ουδέτερης πυκνότητας)

ΑΣΦΑΛΕΙΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ Απ' ευθείας οπτική παρατήρηση Δια μέσου κατάλληλων προστατευτικών φίλτρων, που απορροφούν τόσο τις ορατές όσο και τις υπέρυθρες ηλιακές ακτίνες. Απευθυνθείτε στα εξειδικευμένα αστρονομικά καταστήματα, τα οποία πουλούν ειδικά σχεδιασμένα φίλτρα. Αν χρησιμοποιούμε οποιοδήποτε οπτικό όργανο (κιάλια, τηλεσκόπιο), τοποθετούμε το φίλτρο μπροστά από τον αντικειμενικό φακό και ποτέ στο πίσω μέρος του οργάνου, μπροστά από τα μάτια μας Τα γυαλιά οξυγονοκόλλησης με δείκτη 14 και άνω είναι επίσης ασφαλή για οπτική παρατήρηση

Προβολή μέσω μικρής οπής Με δύο κομμάτια από λεπτό, ανθεκτικό χαρτόνι. Ανοίγουμε μια πολύ μικρή τρυπούλα στο ένα χαρτόνι και αφήνουμε το φως να περάσει από την οπή και να πέσει στο δεύτερο χαρτόνι, το οποίο κρατάμε σαν οθόνη προβολής κάτω από το πρώτο, σε απόσταση περίπου ενός μέτρου. Μεταβάλλοντας την απόσταση ανάμεσα στα δύο χαρτόνια, μεταβάλλουμε το μέγεθος και τη φωτεινότητα του ειδώλου. Κρατήστε τα με την πλάτη γυρισμένη στον Ήλιο - κοιτάμε το είδωλο του Ήλιου πάνω στο χαρτόνι και όχι τον Ήλιο μέσα από την οπή. Όσο μικρότερη και "καθαρή" είναι η οπή, τόσο πιο ευκρινές είναι το είδωλο του Ήλιου που προβάλλεται στο χαρτόνι.  

Προβολή με τηλεσκόπιο ή κιάλια Κιάλια ή τηλεσκόπιο, στερεωμένα σε τρίποδο, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την προβολή πάνω σε χαρτόνι. Μετακινούμε το τηλεσκόπιο για να προβάλλουμε το δίσκο του Ήλιου πάνω σε λευκό χαρτόνι, εστιάζουμε το είδωλο και παρατηρούμε με τα μάτια μας. Ένα κατάλληλο κάλυμμα γύρω από το χαρτόνι (που "κόβει" το έντονο διάχυτο φως της μέρας) θα βοηθήσει να παρατηρήσουμε πιο εύκολα. Η μέθοδος είναι ιδιαίτερα κατάλληλη, για παρατήρηση από πολλούς άνθρωποι ταυτόχρονα και είναι απολύτως ασφαλής. Επειδή δεν χρησιμοποιούμε κανένα φίλτρο, χρειάζεται προσοχή ώστε να μην θέσει κάποιος τα μάτια του στην πορεία της φωτεινής δέσμης. Επίσης καλό θα ήταν να κλείσουμε με καπάκι το φακό του ερευνητή, ώστε να μην κοιτάξει κάποιος άθελα του μέσα από αυτό (για να εντοπίσετε τον Ήλιο, χρησιμοποιήστε τη σκιά που ρίχνει το τηλεσκόπιο στο έδαφος).

ΧΡΟΝΟΙ ΚΑΙ ΧΑΡΤΕΣ Α) Χρόνοι της Ολικής Έκλειψης από το Καστελόριζο   Θερινή ώρα Ελλάδος Ύψος Ηλίου 1η επαφή (αρχή μερικής έκλειψης) 12:34:43 57,0° 2η επαφή 13:51:57 55,7° Μέγιστο έκλειψης 13:53:25 55,5° 3η επαφή 13:54:54 55,4° 4η επαφή (τέλος μερικής έκλειψης) 15:10:44 46,4° Β) Χρόνοι της Μερικής Έκλειψης Εκτός από το Καστελόριζο, από όλα τα άλλα μέρη της Ελλάδας η έκλειψη είναι ορατή σαν μερική. Παρακάτω δίνουμε τους χαρακτηριστικούς χρόνους για μερικές πόλεις της Ελλάδας:

Πόλη Κάλυψη (%) Έναρξη Μέσο Λήξη Άγιος Νικόλαος 96 12:28 13:46 15:05 Αγρίνιο 77 12:29 13:45 15:00 Αθήνα 84 12:30 13:47 15:04 Αίγιο 79 15:01 Αλεξάνδρεια 74 12:34 13:48 15:03 Αλεξανδρούπολη 80 12:38 13:53 15:08 Αμαλιάδα 78 12:27 13:43 14:59 Άμφισσα 15:02 Άργος 83 Αργοστόλι 13:42 14:58 Άρτα 75 Ασπρόπυργος Αχαρνές Βέροια 12:33 Βόλος 12:32 Γιαννιτσά 13:49 Γρεβενά 73 Δράμα 76 12:37 13:52 15:06 Έδεσσα Ελευσίνα Ερμούπολη 88 12:31 Ζάκυνθος Ηγουμενίτσα 72 13:44 Ηράκλειο 94 Θεσσαλονίκη Θήβα 82 Ίλιον Ιωάννινα Καβάλα Καλαμάτα 12:26 Πόλη Κάλυψη (%) Έναρξη Μέσο Λήξη Κάλυμνος 94 12:32 13:51 15:08 Καρδίτσα 76 12:31 13:46 15:02 Καρπενήσι 77 12:30 13:45 15:01 Καστοριά 72 13:47 Κατερίνη 75 12:33 13:48 15:03 Κέρκυρα 71 12:29 13:44 14:58 Κιλκίς 74 12:35 13:50 15:04 Κοζάνη 73 Κομοτηνή 79 12:38 13:53 Κόρινθος 82 Κορωπί 84 Κως 95 Λαμία Λάρισα Λευκάδα 14:59 Λιβαδειά 81 Μάνδρα 83 Μέγαρα Μεσολόγγι 78 12:28 15:00 Μυτιλήνη 87 12:36 13:52 Νάουσα Ναύπακτος Ναύπλιο Νέα Μάκρη 12:26 13:42 14:57 Ξάνθη 15:07 Ορεστιάδα 80 12:40 13:55 15:09 Πάτρα Πολύγυρος 12:34 Πρέβεζα Πτολεμαΐδα Πόλη Κάλυψη (%) Έναρξη Μέσο Λήξη Πύργος 80 12:27 13:43 15:00 Ρέθυμνο 93 12:26 13:45 15:03 Ρόδος 98 12:33 13:52 15:09 Σαλαμίνα 83 12:30 13:47 Σάμος 92 12:34 15:08 Σέρρες 75 12:36 13:50 15:05 Σπάρτη 84 13:44 15:01 Τίρναβος 76 12:32 15:02 Τρίκαλα 12:31 13:46 Τρίπολη 82 12:28 Φλώρινα 72 Χαλκίδα Χανιά 91 Χίος 88 13:51

Καλή Παρατήρηση με Καθαρούς Ουρανούς !! Καλή Παρατήρηση με Καθαρούς Ουρανούς !! Σταμάτης Δανιήλας, ΠΕ 19, 5ο Γυμνάσιο Ρόδου