Η κοινωνία ενάντια στο Κράτος Pierre Clastres [1974], 1992 Η κοινωνία ενάντια στο Κράτος

Είχε συναντήσει τους Ινδιάνους μέσα από τις αφηγήσεις περιηγητών και ιεραποστόλων προτού ταξιδέψει…

Η έρευνά του Έζησε περίπου 10 χρόνια (από το 1963) ανάμεσα σε Ινδιάνικες φυλαρχίες της Ν. Αμερικής. Συγκεκριμένα, στην Παραγουάη, τη Βραζιλία και τη Βενεζουέλα. Αρχικά ανάμεσα στους Γκουαγιάκι, εν συνεχεία, ανάμεσα στους Γκουαράνι, κατόπιν, ανάμεσα στους Τσάκο, μετά στους Τσουλουπί-Ασλουσλάι και τέλος ανάμεσα στους Γιανομάμι.

Σεβασμός και θαυμασμός για το έργο του Λ Σεβασμός και θαυμασμός για το έργο του Λ. Στρως, μαλώματα με τους δομο-μαρξιστές… Γεννήθηκε το 1934. Σπούδασε φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης και κατόπιν στράφηκε προς την εθνολογία της αμερικανικής ηπείρου. Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο. Το 1971 έγινε διευθυντής σπουδών σε τμήμα της Ecole και κατέλαβε την έδρα Θρησκείας και Κοινωνιών των Ινδιάνων της Ν. Αμερικής. Το 1972 έγινε υπεύθυνος Ερευνών στο ΕΚΕ. Πέθανε σε δυστύχημα το 1977.

«Είναι καιρός να αλλάξουμε τον ήλιο και να τεθούμε σε κίνηση» Χρειάζεται να αποκαταστήσουμε την πρωτοκαθεδρία του πολιτικού προκειμένου να διερευνήσουμε την ιστορία. Οι Ινδιάνικες κοινωνίες έχουν διπλά παραγνωρισθεί. Εκτοπισμένες σε ένα κατώτερο στάδιο της ανθρωπότητας, στο στάδιο του μη-πολιτισμένου. Και αυτή η παρανόηση εντοπίζεται τόσο σε θεωρήσεις εξελιξιαρχίας όσο και σε μαρξιστικές αναγνώσεις!

«Μπορεί άραγε να διερευνηθεί σοβαρά το ζήτημα της εξουσίας;» Αρχαϊκές και πρωτόγονες κοινωνίες (απουσία γραφής και οικονομία της επιβίωσης): προσδιορισμός αρνητικός. Δυτικοκεντρισμός (γνώμονας οι σχέσεις εξουσίας που βασίζονται στη σχέση διαταγή-υπακοή) επιστημονική ματαιοδοξία. Απουσία πολιτικής εξουσίας απουσία βίας.

«Το να αποφασίσει κάποιος ότι ορισμένοι πολιτισμοί στερούνται πολιτικής εξουσίας, επειδή δεν προσφέρουν τίποτε παρόμοιο με ό,τι παρουσιάζει ο δικός μας, δεν συνιστά επιστημονική πρόταση: στο κάτω κάτω είναι μάλλον ένδειξη μιας κάποιας εννοιολογικής ένδειας»

«Άνθρωποι χωρίς πίστη, χωρίς νόμο και χωρίς βασιλιά…» Τι έλεγαν για τους Ινδιάνους Τουπινάμπα οι πρώτοι Ευρωπαίοι που ανακάλυψαν τη Βραζιλία? «Άνθρωποι χωρίς πίστη, χωρίς νόμο και χωρίς βασιλιά…»

Εξωτική αντίληψη του αρχαϊκού κόσμου! Να πάρουμε πλέον στα σοβαρά τον άνθρωπο των πρωτόγονων κοινωνιών… Οι λαοί χωρίς γραφή δεν είναι λιγότερο ενήλικοι από τις εγγράμματες κοινωνίες! Το πολιτικό εκφράζεται πολλαπλά, το παράδειγμα των Ινδιάνικων κοινοτήτων καταδεικνύει γιατί είναι αδύνατο να μιλήσουμε για κοινωνίες χωρίς πολιτική εξουσία.

Εξωγαμία υποχρεωτική= κανόνας πολιτικής συμμαχίας Μαλόκα = εκτεταμένη οικογένεια, ανταλλαγή γυναικών από μαλόκα σε μαλόκα (συλλογικό σπίτι από 40 μέχρι πολλές 100δες άτομα)

Ανταλλαγή και Εξουσία. Φιλοσοφία της ινδιάνικης φυλαρχίας Ανταλλαγή και Εξουσία. Φιλοσοφία της ινδιάνικης φυλαρχίας Αίσθηση δημοκρατίας, τάση ισότητας, έλλειψη κοινωνικής στρωμάτωσης αλλά και κύρους της εξουσίας (γλώσσες όπως αυτή των Τζιβάρο που απουσιάζει η έννοια του αρχηγού) Βασικές ιδιότητες του Ινδιάνου φυλάρχου: Είναι ειρηνοποιός Επιδεικνύει γενναιοδωρία (σελ. 37) Είναι καλός ρήτορας (σελ. 38) Αντιδιαστέλλονται τα γνωρίσματα της φυλαρχίας σε καιρό πολέμου/ ειρήνης.

Ινδιάνικες κοινωνίες: αποφυγή μια αυτονομημένης και εξαναγκαστικής εξουσίας & βασική η επιβίωση της κοινότητας, αρχή της ισορροπίας πλεονάσματος αγαθών… Ύπαρξη ενός αρχηγού στον οποίο αναγνωρίζονται το κοινωνικό κύρος και τα προνόμια του λόγου, της πολυγυνίας και της απόκτησης πλούτου, ο οποίος όμως δε διατάζει παρά μόνο σε έκτακτες περιστάσεις (διεξαγωγή πολέμου). Ο λόγος του υπενθυμίζει τις αρετές της υπακοής στους προγόνους και τον νόμο. Τα αγαθά του αποκτώνται με μόχθο για να διανεμηθούν εκ νέου γενναιόδωρα στα μέλη της κοινότητας (Κλωντ Λεφόρ)

Με λίγα λόγια Πολιτική εξουσία θεμελιωμένη στο consensus omnium (Durkheim) και όχι στη βία ή τον εξαναγκασμό. Αντίθεση με την αρχή της κρατικής, έννομης βίας του Weber. Η λειτουργία της ειρηνευτική. Πολυγαμία: προνόμιο, αποκλειστικό πολλές φορές του αρχηγού. Ανταλλακτική σχέση: σύνολο παροχών και αντιπαροχών/ ισορροπία κοινωνικής δομής και πολιτικού θεσμού. Ολικά κοινωνικά γεγονότα. Ενότητα δομικά διαρθρωμένη. Κοινωνία= Επικοινωνία (σελ. 45). Η αμοιβαιότητα ως οντολογική διάσταση της κοινωνίας

Το καθήκον του Λόγου «Λόγος και εξουσία διατηρούν τέτοιες σχέσεις μεταξύ τους, ώστε η επιθυμία για το ένα πραγματοποιείται μέσα στην κατάκτηση του άλλου» Μονοπώλιο του λόγου, κύριος των λέξεων: έτσι ονομάζουν τον αρχηγό τους πολλές Ινδιάνικες φυλές. Δικαίωμα και καθήκον της εξουσίας. Τι λέει ο αρχηγός? Χαρακτήρας τελετουργίας. Ο λόγος του δεν λέγεται για να ακουστεί (στην πραγματικότητα κανείς δεν τον ακούει). Μακρηγορεί αλλά η ομιλία του συνίσταται σε μια χιλιοεπαναλαμβανόμενη εξύμνηση των πατροπαράδοτων κανόνων ζωής. M. Foucault, Aρχαιολογία της γνώσης, ηγεμονικός/δυτικός λόγος: μεταμοντερνισμός, εξουσία εγγενής στη γνώση, μη ορατή, συχνά διοχετεύεται σε θεσμούς

Οι πρωτόγονες κοινωνίες είναι κοινωνίες χωρίς κράτος. Ενάντια στον εθνοκεντρισμό και την εξελιξιαρχία. Αντιστροφή της Μαρξικής λογικής: η βάση (υποδομή) είναι το πολιτικό και η υπερ-δομή είναι η οικονομία

Τα βασανιστήρια στις πρωτόγονες κοινωνίες Τριπλή συμμαχία: σώμα, γραφή, νόμος Μυητική λειτουργία της εγγραφής σημαδιών πάνω στο σώμα Σημαντική η αντοχή στον πόνο η οποία υποδηλώνει την κοινωνική ένταξη Το θάρρος, η σιωπή και η μνήμη Το ατομικό και το συλλογικό

Με τι γελούν οι Ινδιάνοι; Δομική ανάλυση μύθων: χάρη στα Μυθολογικά του Λέβι-Στρως ξέρουμε πια ότι οι μύθοι δε μιλούν για να μας πουν τίποτε… «Ο άνθρωπος που δε μπορούσε να πει τίποτε», & «οι περιπέτειες του τζάγκουαρ» Οι Ινδιάνοι με τις αστείες ιστορίες τους προσπαθούν να διακωμωδήσουν το τζάγκουαρ και τον σαμάνο! Οι Τσουλουπί κάνουν στο επίπεδο του μύθου ό,τι τους είναι απαγορευμένο στο επίπεδο του πραγματικού… προσπαθούν να απομυθοποιήσουν τον φόβο που τους εμπνέουν…

Προφήτες στη ζούγκλα… η πρωϊνή προσευχή ενός Γκουαρανί στο δάσος Γιατί στ’ αλήθεια ατελής είναι ο τρόπος που υπάρχω. Από φύση ατελή είναι το αίμα μου, από φύση ατελή είναι η σάρκα μου, είναι φριχτή, απογυμνωμένη από κάθε λαμπρότητα. Αφού έχουν έτσι τα πράγματα, για να μπορέσει το αίμα μου το ατελές, για να μπορέσει η σάρκα μου η ατελής, να ταρακουνηθούν και να πετάξουν από πάνω τους την ατέλεια, πεσμένος στα γόνατα υποκλίνομαι, προσβλέποντας σε μια καρδιά αντρειωμένη…

Π. Κλαστρ, Εξουσία και Ελευθερία στις πρωτόγονες κοινωνίες Η πρωτόγονη οικονομία Το ζήτημα της εξουσίας στις πρωτόγονες κοινωνίες Η Αρχαιολογία της Βίας: Ο Πόλεμος στις πρωτόγονες κοινωνίες Οι Μαρξιστές και η ανθρωπολογία τους

Η πρωτόγονη οικονομία Σύμφωνα με τον Μ. Σάλινς (Stone Age Economics, 1974) η πρωτόγονη κοινωνία είναι η κοινωνία της αφθονίας (affluent society). Η κοινωνία αυτή αντί να εξαντλείται διαρκώς να επιβιώσει και όντας επιλεκτική ως προς τις ανάγκες της, διαθέτει μια παραγωγική μηχανή, η οποία μπορεί να τις ικανοποιεί αλλά και να ικανοποιεί τις ανάγκες του κάθε μέλους της ξεχωριστά. Η φυλή ασκεί την εξουσία και διαχειρίζεται την οικονομία μέσω της εννοιoλογικής κατηγορίας της οφειλής του αρχηγού. Παραγωγή προς κατανάλωση και όχι παραγωγή προς ανταλλαγή με σκοπό την αποκόμιση κέρδους μέσω της εμπορευματοποίησης του πλεονάσματος. Ιδανικό της οικονομικής αυτάρκειας

Το ζήτημα της εξουσίας στις πρωτόγονες κοινωνίες Ο Κλαστρ συμμερίζεται την άποψη που διατύπωσε ο Λέβι-Στρως στις Στοιχειώδεις δομές της συγγένειας. Έτσι είναι αδύνατον να διανοηθούμε τον πόλεμο για τον πόλεμο. Ο πόλεμος και το εμπόριο είναι δύο διαδικασίες που εντάσσονται στη σφαίρα του κοινωνικού και δεν μπορούν να μελετηθούν χωριστά: «Οι εμπορικές ανταλλαγές είναι εν δυνάμει πόλεμοι, οι οποίο όμως καταλήγουν σε ειρηνική διευθέτηση, ενώ ο πόλεμος είναι η κατάληξη αποτυχημένων συναλλαγών»

Claude Levi-Strauss, 2012, Η ανθρωπολογία και τα προβλήματα του σύγχρονου κόσμου

Ζαν Ζακ Ρουσσό, «αν θέλουμε να ανακαλύψουμε τις ιδιότητες κάποιου πράγματος, πρέπει πρώτα να εντοπίσουμε τις διαφορές…» Το τέλος της πολιτισμικής υπεροχής της Δύσης…