ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΒΙΑ, ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗ, ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΒΙΑΣ Κακοποίηση: εκούσια πρόκληση σωματικού τραυματισμού σε ένα άλλο πρόσωπο Βία: χρήση σωματικής δύναμης, προς άτομο ή ομάδα, με σκοπό την κυριαρχία, τον έλεγχο, ή τη στέρηση της δυνατότητας επιλογής Ενδοοικογενειακή βία: βία που ασκείται μέσα στην οικογένεια. Περιλαμβάνει σωματική βία, παραμέληση, ψυχολογική βία, οικονομική εκμετάλλευση και σεξουαλική επίθεση Δράστης ή θύτης: αυτός που ασκεί βία σε κάποιον άλλο Θύμα: το πρόσωπο που είναι αποδέκτης κακοποίησης Η βία παρατηρείται σε όλες τις ηλικιακές ομάδες Συχνά, σχετίζεται με τη χρήση αλκοόλ και ουσιών

Κοινωνικοί παράγοντες που συμβάλλουν στη βία: Διαζύγιο και δυσλειτουργικό οικογενειακό περιβάλλον Απουσία υποστηρικτικής πυρηνικής οικογένειας Κοινωνικός αποκλεισμός Οικονομική δυσχέρεια Η βίαιη συμπεριφορά είναι συχνά περιοδική, και κλιμακώνεται σε συχνότητα και ένταση με την πάροδο του χρόνου Οι νοσηλευτές πρέπει να είναι σε θέση να αντιληφθούν πιθανή κακοποίηση, ειδικά όταν υπάρχουν ανεξήγητοι τραυματισμοί, ή όταν η εξήγηση δεν συνάδει με τη σωματική εικόνα. Η Νομοθεσία περί Υποχρεωτικής Καταγγελίας απαιτεί την αναφορά από το νοσηλευτή κάθε πιθανού περιστατικού βίας (προβλέπει αστικές και ποινικές κυρώσεις σε αντίθετη περίπτωση)

Είδη βίας Σωματική βία: σωματική βλάβη που προκλήθηκε από ξυλοδαρμό, κτύπημα ή βιασμό Επίθεση: απειλή βίας Βιαιοπραγία κατ' εξακολούθηση: επαναλαμβανόμενη σωματική βία Σεξουαλική επίθεση: δια της βίας, ή εξαναγκασμένη, σεξουαλική επαφή Συναισθηματική ή ψυχολογική βία Άσκηση τρομοκρατίας ή εκφοβισμός Οικονομική κακοποίηση: οικονομική εκμετάλλευση, με περιορισμένη πρόσβαση σε χρήματα, φαγητό και ρουχισμό Παραμέληση: άρνηση ή αποτυχία παροχής κατάλληλης φροντίδας σε προστατευόμενο μέλος

Πτώση της αυτοεκτίμησης Προβλήματα συμπεριφοράς στα παιδιά Σωματικά συμπτώματα άσκησης βίας 1. Πολλαπλές κακώσεις, κυρίως στην κεφαλή, στο πρόσωπο, στον κορμό 2. Ανεξήγητες εκχυμώσεις, αμυχές, εκδορές, τραύματα στην κεφαλή, κατάγματα 3. Υποσιτισμός, αφυδάτωση 4. Συμπτώματα σχετιζόμενα με παρατεταμένο στρες, όπως κεφαλαλγίες, άγχος, κατάθλιψη, χρόνιος πόνος, αϋπνία 5. Διαταραχές πρόσληψης τροφής: ανορεξία και βουλιμία 6. Θάνατος Ψυχολογικά συμπτώματα άσκησης βίας Φόβος Πτώση της αυτοεκτίμησης Προβλήματα συμπεριφοράς στα παιδιά Αδυναμία Απελπισία Κατάθλιψη Απομόνωση Δυσκολίες στην επίλυση προβλημάτων και στη λήψη αποφάσεων

Αιτιολογία 1. Χαρακτηριστικά των θυμάτων βίας: α. Χαμηλή αυτοεκτίμηση, απελπισία, αδυναμία β. Συναισθήματα ενοχής και ντροπή γ. Τάση προστασίας του δράστη δ. Τάση άρνησης της σοβαρότητας της κατάστασης 2. Χαρακτηριστικά των δραστών βίας: Εκτόξευση απειλών και εκφοβισμός. Βιώματα κακοποίησης, παραμέλησης κατά την παιδική τους ηλικία Παρορμητισμός και ανωριμότητα Υπερβολική αυστηρότητα και τυπολατρία Έντονη ενασχόληση με το φύλο του παιδιού πριν καν γεννηθεί Ιστορικό δύσκολης εγκυμοσύνης ή/και τοκετού Ενδεχόμενα προβλήματα κατάχρησης ουσιών Ανικανότητα συμμόρφωσης με τους νόμους 3. Χαρακτηριστικά των οικογενειακών συστημάτων στα οποία εμφανίζεται βία: α. Κοινωνική απομόνωση β. Οικογενειακό ιστορικό κακοποίησης γ. Αυστηροί οικογενειακοί κανόνες δ. Χρήση και κατάχρηση εξουσίας από τον επικεφαλής της οικογένειας ε. Χρήση αλκοόλ και ουσιών

Δεν υπάρχει μία και μοναδική θεωρία για τα αίτια της βίας. ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΑ (1/3) Δεν υπάρχει μία και μοναδική θεωρία για τα αίτια της βίας. Είναι πιθανόν να εμπλέκονται πολυάριθμοι παράγοντες 1. Νευροβιολογική θεωρία Οι βιολόγοι θεωρούν ότι η επιθετικότητα είναι κληρονομική και ρυθμίζεται από ορμόνες, όπως η τεστοστερόνη (αυξημένα επίπεδα της ορμόνης = εκδήλωση επιθετικότητας)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΑ (2/3) 2. Θεωρία της κοινωνικής μάθησης α. Η βία είναι συμπεριφορά που μαθαίνεται (μπορεί να συμβεί μέσω της παρατήρησης, των προτύπων και της εμπειρίας) 3. Ψυχολογικές ή διαπροσωπικες θεωρίες α. Η αιτιολογία έγκειται στην προσωπικότητα του δράστη (ο δράστης μπορεί να έχει ψυχική νόσο, όπως διαταραχή προσωπικότητας ή να έχει ανεπαρκή έλεγχο του θυμού και των παρορμήσεών του)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΑ (3/3) 4. Φεμινιστική θεωρία Οι γυναίκες ελέγχονται και υποτάσσονται από τη δύναμη και τα προνόμια των αντρών (η βία σχετίζεται με την ταυτότητα του φύλου και τη δύναμη) Η υποτίμηση των γυναικών από την κοινωνία συμβάλλει στην εκδήλωση βίας εναντίον τους 5. Κοινωνική θεωρία: πολλαπλοί κοινωνικοί παράγοντες προάγουν τη βία. α. Ανεργία β. Φτώχεια γ. Εγκληματικότητα δ. Εγκυμοσύνη στην εφηβική ηλικία ε. Απομόνωση

ΒΙΑ ΣΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ Παιδική κακοποίηση αφορά στην κακομεταχείριση ή άσκηση βίας εναντίον παιδιών, με αποτέλεσμα σωματική, συναισθηματική, σεξουαλική ή ψυχολογική βλάβη σε αυτά Το θέαμα της βίας έχει αρνητικές ψυχολογικές επιδράσεις στα παιδιά Η σεξουαλική επίθεση σε παιδί ή έφηβο αφορά στην εμπλοκή του σε σεξουαλική δραστηριότητα, την οποία δεν κατανοεί πλήρως, και για την οποία ούτε συναινεί απολύτως Διακρίνονται δύο τύποι: η σεξουαλική επίθεση από κάποιο μη συγγενικό πρόσωπο, και η αιμομιξία, η οποία αφορά σε σεξουαλική επίθεση σε παιδί ή έφηβο κάτω των 18 ετών, από συγγενικό του πρόσωπο

Παιδική κακοποίηση Η σεξουαλική κακοποίηση παιδιού μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στη συμπεριφορά, (σεξουαλικά προβλήματα στην εφηβεία, δυσκολία εκδήλωσης εμπιστοσύνης στους άλλους, άγχος και κρίσεις πανικού, κατάθλιψη, κατάχρηση ουσιών) Ο δράστης κερδίζει την εμπιστοσύνη του παιδιού, και μπορεί να το δωροδοκεί με δώρα και χρήματα Όσο νωρίτερα υποστεί το παιδί σεξουαλική κακοποίηση τόσο βαθύτερη/εντονότερη είναι η βλάβη

Υποπτευθείτε κακοποίηση εάν παρατηρήσετε: Σωματικές και συμπεριφορικές ενδείξεις Καθυστέρηση στην αναζήτηση θεραπείας Ασαφείς περιγραφές των γεγονότων των κηδεμόνων σχετικά με τους τραυματισμούς Αντίσταση των κηδεμόνων να παραμείνει το παιδί μόνο του με το θεράποντα Αξιολογήστε: Τη σχέση παιδιού-κηδεμόνα Το ενδεχόμενο εκδήλωσης συνδρόμου ανατάραξης μωρού (shaken baby syndrome), κατά το οποίο: 1) Υπάρχει τραυματισμός στην κεφαλή και στον τράχηλο 2) Έχει προηγηθεί βίαιο ταρακούνημα του μωρού 3) Υπάρχει αναπνευστική δυσφορία και αιμορραγία του αμφιβληστροειδή, τα οποία συνιστούν σημαντικές ενδείξεις, και αποτελεί επείγουσες ιατρικές καταστάσεις

Σχεδιασμός και Εφαρμογή Αναφέρετε το περιστατικό στις υπηρεσίες προστασίας του παιδιού Παρέχετε θεραπεία και φαρμακευτική αγωγή για τα τραύματα Ενθαρρύνεται το παιδί να μιλήσει για τους φόβους του Καθησυχάστε το παιδί ότι δεν φταίει εκείνο Εκτιμήστε την ικανότητα των γονέων/κηδεμόνων να διαχειριστούν την κατάσταση Προσεγγίστε τους γονείς/κηδεμόνες χωρίς τιμωρητική διάθεση Εκπαιδεύστε τους γονείς, παρέχοντάς τους τις αναγκαίες πληροφορίες για τη φυσιολογική ανατροφή και ανάπτυξη του παιδιού

Βία ανάμεσα σε ερωτικούς συντρόφους (1/2) Πρόκειται για τη σωματική ή ψυχολογική βία έναντι του ερωτικού συντρόφου, με σκοπό τον εκφοβισμό και τον εξευτελισμό του Τα θύματα βίας έχουν 15 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα κατάχρησης αλκοόλ ή άλλων ουσιών από το γενικό πληθυσμό, και 5 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα διάπραξης απόπειρας αυτοκτονίας Η συχνότητα ποικίλλει, από αρκετές φορές το χρόνο έως και κάθε εβδομάδα

Βία ανάμεσα σε ερωτικούς συντρόφους (2/2) Η ψυχολογική βία μπορεί να καταστεί ανυπόφορη με συνεχείς απειλές βίας ή ακόμη και θανάτου Ο δράστης μπορεί να απειλεί ότι θα πάρει τα παιδιά, θα σκοτώσει ή θα τραυματίσει τα κατοικίδια ζώα της οικογένειας Τα θύματα βίας ενδέχεται να εγκαταλείψουν το δράστη, και να επιστρέψουν αρκετές φορές σε αυτόν, σε μια προσπάθειά τους ν' αλλάξουν τη συμπεριφορά του Η πιο επικίνδυνη περίοδος είναι όταν το θύμα εγκαταλείπει τη σχέση

Βία κατά ηλικιωμένων ατόμων Αφορά στην άσκηση σωματικής, συναισθηματικής, ψυχολογικής ή σεξουαλικής βίας σε άτομο άνω των 65 ετών Οι κυριότερες μορφές κακοποίησης ηλικιωμένου είναι: α. Σωματική βία (σωματικές βλάβες-τραυματισμοί) β. Συναισθηματική ή ψυχολογική βία (λεκτικές επιθέσεις, απειλές ή εκφοβισμό) γ. Παραμέληση, η οποία αφορά σε μη παροχή της αναγκαίας φροντίδας

Αιτιολογία και ψυχοπαθολογία Ο δράστης είναι, συνήθως, μέλος της οικογένειας Ο δράστης μπορεί να έχει προσωπικά προβλήματα Ο δράστης, ενδεχομένως, να βρίσκεται κάτω από πίεση λόγω της φροντίδας του ηλικιωμένου Τις περισσότερες φορές προϋπάρχει ιστορικό οικογενειακής βίας Ενδέχεται να υφίστανται προηγούμενες συγκρούσεις που δεν έχουν επιλυθεί Η βία μπορεί να έχει το χαρακτήρα αντεκδίκησης για συμπεριφορές των ηλικιωμένων στο παρελθόν

Σχεδιασμός και Εφαρμογή Περιποιηθείτε τα τραύματα του ατόμου Αξιολογήστε ενδεχόμενες παθολογικές καταστάσεις, που δεν έχουν αντιμετωπιστεί ιατρικά Αξιολογήστε τον επικείμενο κίνδυνο για τον ηλικιωμένο: 1) Πόσο συχνές και σοβαρές είναι οι επιθέσεις; 2) Υπάρχουν όπλα στο σπίτι; 3) Φοβάται ο ηλικιωμένος για τη ζωή του; Καταγγείλετε τη βία εναντίον ηλικιωμένων Συστήστε ενδεδειγμένες κοινωνικές υπηρεσίες

Βία κατά εγκυμονούσας γυναίκας Η εγκυμοσύνη αποτελεί χρονική περίοδο αυξημένου κινδύνου για να υποστεί μία γυναίκα βία Η έγκυος γυναίκα υφίσταται συχνότερα χτυπήματα στην περιοχή της κοιλίας Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές της κύησης (όπως αποκόλληση πλακούντα, πρόωρο τοκετό) ή σε τραυματισμό της μητέρας (ρήξη της μήτρας και αιμορραγία) Ως προς την αιτιολογία, η βία ενδεχομένως να σχετίζεται με το γεγονός ότι ο σύντροφος νιώθει να απειλείται από την προσοχή που λαμβάνει η εγκυμονούσα Η αξιολόγηση, η διάγνωση και οι παρεμβάσεις είναι ίδιες με την περίπτωση βίας κατά συντρόφου Επιπρόσθετα, απαιτείται να αξιολογηθούν η στάση του συντρόφου αναφορικά με την εγκυμοσύνη και η κατάσταση της υγείας του εμβρύου

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΒΙΑ/ΕΠΙΘΕΣΗ Περιλαμβάνει σεξουαλική παρενόχληση, βιασμό ή σεξουαλική επίθεση σε ενήλικο ή σε παιδί Αποτελεί εκούσια πράξη = οφειλόμενη στην πρόθεσή του δράστη να τραυματίσει και να εκφοβίσει

Τύποι Σεξουαλική παρενόχληση (αφορά σε ανεπιθύμητες ερωτικές προτάσεις, ή συμπεριφορές σεξουαλικής φύσης στο χώρο της εργασία) Σεξουαλική επίθεση = είναι έγκλημα βίας Οι άμεσες συνέπειες της σεξουαλικής επίθεσης περιλαμβάνουν, εκτός από το σωματικό τραυματισμό, εγκυμοσύνη ή μόλυνση από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα Μακροχρόνιες συνέπειες (κατάθλιψη, το θύμα αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ευάλωτο και αδύναμο, διαταραχή άγχους, προβλήματα σεξουαλικότητας)

Σχεδιασμός και εφαρμογή Μη επικριτική ενεργητική ακρόαση, καθώς και ψυχολογική υποστήριξη Προσδιορίστε τις άμεσες ανησυχίες και προτεραιότητες του ατόμου Επιτρέψτε στο άτομο να συζητήσει τα συναισθήματά του Υποστηρίξτε τη λήψη αποφάσεων (Αναγκαία) συγκέντρωση αποδεικτικών στοιχείων Ελέγξτε για ενδεχόμενη εγκυμοσύνη και σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα Καθησυχάστε το θύμα ότι δεν ευθύνεται εκείνο για τη σεξουαλική επίθεση που υπέστη Ενημερώστε το άτομο για το ενδεχόμενο εγκυμοσύνης ή λοίμωξης Πληροφορήστε το άτομο για τις διαθέσιμες κοινοτικές υπηρεσίες Αν η σεξουαλική επίθεση έγινε από το σύντροφο, εκπαιδεύστε το θύμα αναφορικά με τις διαθέσιμες επιλογές (παραμονή του νοσηλευτή κοντά στο θύμα εάν ο δράστης είναι παρών) Καταρτίστε από κοινού με το θύμα ένα σχέδιο ασφαλείας για την περίπτωση επιστροφής του θύματος στο ίδιο περιβάλλον με το δράστη