«Εξωτερικές Σχέσεις της Ε.Ε: Δίκαιο και Πολιτικές» ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΕΘΝΩΝ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ & ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «Εξωτερικές Σχέσεις της Ε.Ε: Δίκαιο και Πολιτικές» Ακαδημαϊκό Έτος 2018-2019 Κ.Μ: 120522 ΕΞΑΜΗΝΟ: ΣΤ΄ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Δρ Αλέξανδρος Καΐλης

Η Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) ΚΕΠΠΑ - Αρχές και Στόχοι: [Άρθρο 23 ΣΕΕ] Oι Αρχές που οφείλει να προωθεί η ΕΕ στη διεθνή σκηνή, οπότε και στον τομέα της ΚΕΠΠΑ - είναι σύμφωνα με το άρθρο 21(1): η δημοκρατία, το κράτος δικαίου, η οικουμενικότητα και το αδιαίρετο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών, ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, οι αρχές της ισότητας και της αλληλεγγύης, και ο σεβασμό των αρχών του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και του διεθνούς δικαίου.

Η Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) Στόχοι των Εξωτερικών Δράσεων της ΕΕ – και της ΚΕΠΠΑ - [άρθρο 21(2)]: διαφύλαξη των αξιών της, των θεμελιωδών της συμφερόντων, της ασφάλειας, της ανεξαρτησίας και της ακεραιότητάς της εδραίωση και στήριξη της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των αρχών του διεθνούς δικαίου, διατήρηση της ειρήνης, την πρόληψη των συγκρούσεων και την ενίσχυση της διεθνούς ασφάλειας, σύμφωνα με τους στόχους και τις αρχές του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, καθώς και σύμφωνα με τις αρχές της τελικής πράξης του Ελσίνκι και τους στόχους του Χάρτη του Παρισιού, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που αφορούν τα εξωτερικά σύνορα, προώθηση, στις αναπτυσσόμενες χώρες, της βιώσιμης ανάπτυξης από οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική άποψη, με πρωταρχικό στόχο την εξάλειψη της φτώχειας, (νέα παράγραφος) προώθηση της ενσωμάτωσης όλων των χωρών στην παγκόσμια οικονομία, μεταξύ άλλων και μέσω της προοδευτικής κατάργησης των περιορισμών του διεθνούς εμπορίου, (νέα παράγραφος) συμβολή στην ανάπτυξη διεθνών μέτρων για τη διαφύλαξη και τη βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος και τη βιώσιμη διαχείριση των παγκόσμιων φυσικών πόρων, με στόχο τη διασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης, (νέα παράγραφος) την παροχή συνδρομής σε πληθυσμούς, χώρες και περιοχές που αντιμετωπίζουν φυσικές ή ανθρωπογενείς καταστροφές, (νέα παράγραφος) και την προώθηση διεθνούς συστήματος που θεμελιώνεται στην ενισχυμένη πολυμερή συνεργασία και τη χρηστή παγκόσμια διακυβέρνηση (νέα παράγραφος)

Η Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) ΚΕΠΠΑ: βασικά καθήκοντα των κρατών μελών [αρθ. 24 (3)ΣΕΕ] ενεργή και ανεπιφύλακτη υποστήριξη της ΚΕΠΠΑ εκδήλωση πνεύματος πίστης και αμοιβαίας αλληλεγγύης σεβασμός της δράσης της ΕΕ στον τομέα της ΚΕΠΠΑ από κοινού προσπάθεια για την ανάπτυξη και ενίσχυση της αμοιβαίας πολιτικής αλληλεγγύης αποχή από κάθε δράση αντίθετη προς τα συμφέροντα της Ένωσης ή ικανή να θίξει την αποτελεσματικότητά της ως συνεκτικής δύναμης στις διεθνείς σχέσεις

Η Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) ΚΕΠΠΑ: Αρμοδιότητες Θεσμικών Οργάνων [αρθ. 26 ΣΕΕ] Κεντρικός ο ρόλος του Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και του Συμβούλιο: χαράσσουν και υλοποιούν την ΚΕΠΠΑ Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προσδιορίζει τα στρατηγικά συμφέροντα της Ένωσης - ορίζει τους στόχους - καθορίζει τους γενικούς προσανατολισμούς της ΚΕΠΠΑ, συμπεριλαμβανομένων των θεμάτων που έχουν συνέπειες στην άμυνα Το Συμβούλιο καταρτίζει και εφαρμόζει την ΚΕΠΠΑ, βάσει των γενικών προσανατολισμών και στρατηγικών κατευθυντήριων γραμμών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου – μεριμνά, με τον ΥΕ, για τη συνοχή, την ενότητα και την αποτελεσματικότητα της ΚΕΠΠΑ [Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων (ΣΕΥ)] Ο ρόλος της Επιτροπής στα θέματα ΚΕΠΠΑ είναι, σε μεγάλο βαθμό, περιορισμένος – υποβολή προτάσεων προς το Συμβούλιο, μόνο μέσω του ΥΕ για την ΚΕΠΠΑ Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει δικαίωμα ενημέρωσης και γνωμοδότησης (πολιτικός διάλογος) πάνω σε θέματα ΚΕΠΠΑ [Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων (AFET)]. Ασκεί, όμως, και εξουσία, μέσω της δημοσιονομικής διαδικασίας (έγκριση ετήσιου προϋπολογισμού της ΚΕΠΠΑ) Το Δικαστήριο δεν έχει καμία αρμοδιότητα/δικαιοδοσία σε θέματα ΚΕΠΠΑ

Η Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) Βασικά Μέσα/Πράξεις Υλοποίησης της ΚΕΠΠΑ [αρθ. 25 ΣΕΕ] Η Ένωση ασκεί την ΚΕΠΠΑ, μέσα από: τον καθορισμό γενικών προσανατολισμών, την έκδοση αποφάσεων, σε σχέση με: τις δράσεις που αναλαμβάνει (π.χ. αναγκαία επιχειρησιακή δράση) - τις θέσεις που λαμβάνει (π.χ. σε διεθνείς οργανισμούς και διασκέψεις), και - τους λεπτομερείς κανόνες που απαιτούνται την εφαρμογή των δράσεών της τη συστηματική συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών για την άσκηση της πολιτικής τους τις διεθνείς συμφωνίες που μπορεί να συνάπτει, στον εν λόγω τομέα, με τρίτα κράτη ή διεθνείς οργανισμούς [αρθ. 37 ΣΕΕ]

Η Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) ΚΕΠΠΑ: Διαδικασία Λήψης Αποφάσεων [αρθ. 31 ΣΕΕ] Οι αποφάσεις στο πεδίο της ΚΕΠΠΑ, λαμβάνονται ομόφωνα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και από το Συμβούλιο, πλην των περιπτώσεων στις οποίες οι Συνθήκες ορίζουν άλλως. Η θέσπιση νομοθετικών πράξεων αποκλείεται (διακυβερνητικός χαρακτήρας της ΚΕΠΠΑ) Σε κάθε κράτος μέλος αναγνωρίζεται το δικαίωμα της αρνησικυρίας (veto) Εξαιρέσεις από τη μέθοδο της ομοφωνίας: α) στην περίπτωση της εποικοδομητικής αποχής ενός κράτους από τη διαδικασία λήψη απόφασης, η οποία εν τέλει δεν επηρεάζει τη λήψη απόφασης από τα υπόλοιπα κράτη μέλη [άρθρο 31(1) ΣΕΕ] β) δυνατότητα λήψης απόφασης με ειδική πλειοψηφία, στις περιπτώσεις που οι αποφάσεις δεν έχουν στρατιωτικές συνέπειες ή συνέπειες για την άμυνα [άρθρο 31(2) ΣΕΕ]

Η Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) ΚΕΠΠΑ: Διαδικασία Λήψης Αποφάσεων [αρθ. 31 ΣΕΕ] Εξαιρέσεις από τη μέθοδο της ομοφωνίας: β) δυνατότητα λήψης απόφασης με ειδική πλειοψηφία, στις περιπτώσεις που οι αποφάσεις δεν έχουν στρατιωτικές συνέπειες ή συνέπειες για την άμυνα [άρθρο 31(2) ΣΕΕ] όταν εκδίδει απόφαση που καθορίζει δράση ή θέση της Ένωσης, βάσει απόφασης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, που αφορά τα στρατηγικά συμφέροντα και τους στόχους της Ένωσης όταν εκδίδει απόφαση που καθορίζει δράση ή θέση της Ένωσης μετά από πρόταση του ΥΕ για ΚΕΠΠΑ, που υποβλήθηκε κατόπιν συγκεκριμένου αιτήματος που του υπέβαλε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, εξ ιδίας πρωτοβουλίας ή με πρωτοβουλία του ύπατου εκπροσώπου, όταν υιοθετεί απόφαση που προβλέπει την εφαρμογή απόφασης που καθορίζει δράση ή θέση της Ένωσης, όταν διορίζει ειδικό εντεταλμένο για συγκεκριμένα θέματα πολιτικής (άρθρο 33 ΣΕΕ) Αν κράτος μέλος του Συμβουλίου δηλώσει ότι, για ζωτικούς και δεδηλωμένους λόγους εθνικής πολιτικής, προτίθεται να αντιταχθεί στην θέσπιση απόφασης, η οποία πρόκειται να ληφθεί με ειδική πλειοψηφία, δεν διεξάγεται ψηφοφορία. Ο ΥΕ για ΚΕΠΠΑ, αναζητεί αποδεκτή λύση [άρθρο 31(2) ΣΕΕ]

Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για την ΚΕΠΠΑ (ΥΕ) Α. Συνθήκη του Άμστερνταμ (1997) Θέσπιση του Ύπατου Εκπροσώπου για την ΚΕΠΠΑ/Γενικού Γραμματέα του Συμβουλίου (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Δεκέμβριος 1999) Άρθρο 26 (πρώην άρθρο Ι.16): Ο ΥΕ για την ΚΕΠΠΑ, επικουρεί το Συμβούλιο σε θέματα που υπάγονται στην ΚΕΠΠΑ Συμβάλλει στη διατύπωση, την προπαρασκευή και την εφαρμογή αποφάσεων πολιτικής, και, όπου απαιτείται, ενεργώντας εξ ονόματος του Συμβουλίου κατ' αίτηση της Προεδρίας, διεξάγει πολιτικό διάλογο με τρίτους Για πρώτη φορά, η ΚΕΠΠΑ υποστηρίζεται από έναν μόνιμο θεσμικό παράγοντα, ο οποίος προσδίδει ένα «πρόσωπο» και ένα όραμα στην εξωτερική πολιτική της Ένωσης Πρώτος ΥΕ για την ΚΕΠΠΑ: Javier Solana (1999-2009)

Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για την ΚΕΠΠΑ (ΥΕ) Β. Συνθήκης της Λισαβόνας Η Συνταγματική Συνθήκη της ΕΕ (2004) προσπάθησε να αναβαθμίσει το ρόλο του ΥΕ Πρόβλεψη για θέση του «Υπουργού Εξωτερικών της ΕΕ», με κύριες αρμοδιότητες τις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ και το συντονισμό της εμπορικής πολιτικής, αποκτώντας μάλιστα και την ιδιότητα του Προέδρου του Συμβουλίου εξωτερικών υποθέσεων Η θέση αυτή συνάντησε τη σθεναρή αντίδραση κρατών μελών - κυρίως της Μ. Βρετανίας, της Γαλλίας και των Κάτω Χωρών - καθώς ο τίτλος αυτός παρέπεμπε σε κάποιας μορφής κρατική υπόσταση. Ο τίτλος αυτός εξαλείφθηκε από το κείμενο της Μεταρρυθμιστικής Συνθήκης (Συνθήκη Λισαβόνας), και ο «υπουργός εξωτερικών» μετονομάστηκε σε ΥΕ για την ΚΕΠΠΑ. Όμως, οι αρμοδιότητες που προβλέπονταν από τη Συνταγματική Συνθήκη αποτυπώθηκαν σχεδόν αυτούσια στο άρθρο 18 ΣΕΕ.

Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για την ΚΕΠΠΑ (ΥΕ) Βασικά Χαρακτηριστικά του ΥΕ: Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, αποφασίζοντας με ειδική πλειοψηφία και με τη συμφωνία του Προέδρου της Επιτροπής, διορίζει τον ΥΕ για την ΚΕΠΠΑ [άρθ. 18 ΣΕΕ], η θητεία του οποίου διαρκεί 5 έτη Ο ΥΕ ασκεί την ΚΕΠΠΑ, συμβάλλει με τις προτάσεις του στον σχεδιασμό της πολιτικής αυτής, και την εκτελεί ως εντολοδόχος του Συμβουλίου [άρθ. 18 ΣΕΕ] Ο ΥΕ προεδρεύει του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων [άρθ. 18 ΣΕΕ] Κατέχει μία εκ των θέσεων του Αντιπροέδρου της Επιτροπής. Μαζί με τον πρόεδρο της Επιτροπής, και τα υπόλοιπα μέλη της, υπόκεινται σε ψήφο έγκρισης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου [άρθ. 17 (7) και 18 ΣΕΕ] Οπότε, ο ΥΕ αποκτά μια διπλή ιδιότητα στο θεσμικό οικοδόμημα της Ένωσης: έχει την ιδιότητα του Προέδρου του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων, και του Αντιπροέδρου της Επιτροπής Ως πρώτη ΥΕ διορίστηκε η βρετανίδα C. M Ashton (2009-2014), ενώ σημερινή ΥΕ είναι η Ιταλίδα M. Mogerini  (2014-2019)

Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για την ΚΕΠΠΑ (ΥΕ) Κύριες Αρμοδιότητες του ΥΕ Συμβάλλει, με τις προτάσεις του, στη διαμόρφωση της ΚΕΠΠΑ [άρθ. 27 ΣΕΕ] Διασφαλίζει την εφαρμογή των αποφάσεων για την ΚΕΠΠΑ, που εκδίδουν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Συμβούλιο [άρθ. 27 ΣΕΕ] Εκπροσωπεί την Ένωση στη διεθνή σκηνή για ζητήματα ΚΕΠΠΑ, εκφράζει τις θέσεις της ΕΕ, σε διεθνείς οργανισμούς και διεθνείς διασκέψεις, και διεξάγει τον πολιτικό διάλογο με τρίτες χώρες [άρθ. 27 ΣΕΕ και 220 ΣΛΕΕ] Καθίσταται υπεύθυνος για τις «αντιπροσωπείες της ΕΕ», στις τρίτες χώρες και στους διεθνείς οργανισμούς, και αναπτύσσει στενή συνεργασία με τις διπλωματικές και προξενικές αποστολές των κρατών μελών [άρθ. 221 ΣΛΕΕ] Στο πλαίσιο της Επιτροπής, ως Αντιπρόεδρός της, μεριμνά για: τη συνοχή της εξωτερικής δράσης της Ένωσης, την άσκηση των καθηκόντων της στον τομέα των εξωτερικών σχέσεων, και τον συντονισμό των άλλων πτυχών της εξωτερικής δράσης της Ένωσης [άρθ. 18(4) ΣΕΕ] Κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του, ο ΥΕ επικουρείται από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ)

Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για την ΚΕΠΠΑ (ΥΕ) Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) Αρμοδιότητες: Η ΕΥΕΔ, η οποία ιδρύθηκε το 2011, αποτελεί τη διπλωματική υπηρεσία της ΕΕ Επικουρεί την ΎΕ της ΕΕ, στην άσκηση μιας συνεκτικής και αποτελεσματικής ΚΕΠΠΑ [αρθ. 27(3) ΣΕΕ] Διαχειρίζεται τις διπλωματικές σχέσεις και τις στρατηγικές συμπράξεις της ΕΕ με τρίτες χώρες Συνεργάζεται με τις εθνικές διπλωματικές υπηρεσίες των χωρών της ΕΕ, και τις υπηρεσίες διεθνών οργανισμών, όπως των ΗΕ Σύνθεση - Λειτουργία: Διοικείται από την ΥΕ για την ΚΕΠΠΑ Συγκροτείται από εξειδικευμένο προσωπικό που προέρχεται από, τη Γενική Γραμματεία του  Συμβουλίου της ΕΕ, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις διπλωματικές υπηρεσίες των χωρών της ΕΕ [αρθ. 27(3) ΣΕΕ] Υποδιαιρείται σε γεωγραφικές και θεματικές διευθύνσεις Στον κόσμο, ασκεί τις αρμοδιότητές της, μέσω ενός δικτύου Αντιπροσωπειών της ΕΕ

Συνολική Στρατηγική για την Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2016) Η Συνολική Στρατηγική της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας της EE, προάγει την ανάπτυξη και την εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου πλαισίου διακυβέρνησης των εξωτερικών σχέσεων της Ένωσης Ανάγκη εκπλήρωσης πέντε κοινών συμφερόντων: τη διασφάλιση της ειρήνης, την εγγύηση της ασφάλειας της ΕΕ, την προαγωγή της ευημερίας, την εμπέδωση της δημοκρατίας, και την προώθηση μιας παγκόσμιας τάξης που βασίζεται στους κανόνες Εστίαση, στη χάραξη και επιδίωξη πέντε στρατηγικών προτεραιοτήτων: (α) την ασφάλεια της ΕΕ, (β) την ανθεκτικότητα κρατών και των κοινωνιών, πέρα από τα ανατολικά και νότια σύνορα, (γ) την ολοκληρωμένη προσέγγιση έναντι των συγκρούσεων, (δ) τις περιφερειακές δομές συνεργασίας, και (στ) την παγκόσμια διακυβέρνηση για τον 21ο αιώνα

Σας Ευχαριστώ για την Προσοχή σας…