της Σοφίας Χατζηνικολάου Εναλλακτικές μορφές αξιολόγησης του μαθητή/τριας Mια απόπειρα δημιουργίας ενός συνδυαστικού μοντέλου αξιολόγησης της Σοφίας Χατζηνικολάου

Αξιολόγηση στο σχολείο?

Αξιολόγηση στο σχολείο Είναι η στάθμιση των δυνατοτήτων που ο μαθητής διαθέτει, της προσπάθειας που καταβάλλει και των αποτελεσμάτων που πετυχαίνει. Ακόμη, με την αξιολόγηση σταθμίζεται το έργο του εκπαιδευτικού και η προσφορά του σχολείου. Σκοπός είναι η παρώθηση του παιδιού και η σωστή αυτοαντίληψη, καθώς και η ανατροφοδότηση της διδασκαλίας και της μάθησης για την προαγωγή του εκπαιδευτικού έργου.

Η αξιολόγηση είναι σημαντική?

Η αξιολόγηση είναι σημαντική Γιατί μαθαίνει στο μαθητή να αξιολογεί και να αξιολογείται, κάτι το οποίο θα γίνεται σε όλη τη ζωή του. Κάθε αξιολόγηση θετική ή αρνητική, αποτελεί κίνητρο και γίνεται ερέθισμα για παραπέρα δράση και μελλοντική σωστή συμπεριφορά. Κατά την αξιολόγηση, ο εκπαιδευτικός στηρίζεται στην επιστημονική αρχή ότι η διδακτέα ύλη δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μέσο που βοηθάει το μαθητή να εξελιχθεί σε ολοκληρωμένη προσωπικότητα.

Η αξιολόγηση για να είναι αντικειμενική, πρέπει να είναι ευέλικτη, ώστε να επιτρέπει την επίτευξη των στόχων της, οι οποίοι είναι: να επισημαίνει αδυναμίες και λάθη, να βελτιώνει προγράμματα και μεθόδους, να καλλιεργεί τη συνολική προσωπικότητα του μαθητή, εφόσον ο μαθητής μας ενδιαφέρει ως «όλον», να μυήσει το μαθητή στη δια βίου παιδεία, να ενισχύσει την επιμονή, την υπομονή, την αυτοπεποίθηση, την εργατικότητα, τη μετριοφροσύνη και τη θετική στάση του μαθητή, απέναντι στο αντικείμενο της μάθησης.

Η αξιολόγηση Δεν περιορίζεται μόνο στον έλεγχο της στείρας αποστήθισης πληροφοριακών στοιχείων, ούτε αναφέρεται επιλεκτικά στην επίδοση του μαθητή στα διάφορα σχολικά μαθήματα. Η αξιολόγηση οφείλει να καλύπτει και άλλα χαρακτηριστικά του μαθητή, τα οποία σχετίζονται με τη συνολική παρουσία και τη δράση του στο σχολείο, όπως είναι:

η συμμετοχή του στη σχολική εργασία, η προσπάθεια την οποία καταβάλλει, το ενδιαφέρον που δείχνει, οι πρωτοβουλίες τις οποίες αναπτύσσει, η συνεργασία του με τους συμμαθητές του και με τα άλλα πρόσωπα της σχολικής κοινότητας, η τήρηση των κανόνων λειτουργίας του σχολείου. Ο,τιδήποτε άλλο, εντάσσεται στην ενεργό συμμετοχή του μαθητή στη διδακτική / μαθησιακή διαδικασία και στην όλη δραστηριότητα του σχολείου.

Αξιολόγηση ή βαθμολογία?

Αξιολόγηση ή βαθμολογία Στο ελληνικό πρωτοβάθμιο σχολείο οι έννοιες “αξιολόγηση” και “βαθμολογία” στην πράξη ταυτίζονται. Οι σχολικές επιδόσεις των μαθητών/τριών χαρακτηρίζονται με εγγράμματη κλίμακα (Α΄, Β΄, Γ΄, Δ΄) ή αριθμητική κλίμακα (1 έως 10). Οι βαθμολογίες των μαθημάτων αποτυπώνονται στην καρτέλα ελέγχου και παραδίδονται στο γονιό κάθε μαθητή/τριας στο τέλος του διδακτικού τριμήνου. Ο όρος “βαθμολογία” είναι πιο στενός από τον όρο “αξιολόγηση”, διότι ο βαθμός αποτελεί έκφραση του αποτελέσματος της διαδικασίας της αξιολόγησης. Πρόκειται για ποσοτική αποτίμηση της μέτρησης της επίδοσης σε ένα ορισμένο γνωστικό αντικείμενο. Το σχολείο κατατάσσει τον μαθητή/τρια σε μια βαθμολογική κλίμακα, κυρίως με βάση τις γνώσεις του. Ο όρος “αξιολόγηση” είναι ευρύτερος. Είναι η διαδικασία κατά την οποία αποδίδουμε μια αξία σύμφωνα με συγκεκριμένα κριτήρια/δείκτες, η οποία περιλαμβάνει πολλές παραμέτρους, αναλυτικές εκτιμήσεις και ποιοτικά χαρακτηριστικά.

Το έντονα ανταγωνιστικό κλίμα στη σχολική τάξη, ευνοεί τη δημιουργία μη βοηθητικών συναισθημάτων και τάσεων, όπως η υπεροψία, ο φθόνος, η μνησικακία, η κακεντρέχεια, η υποκρισία και η υπερβολική φιλοπρωτία, ειδικά στις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού σχολείου, όπου το κυρίαρχο θέμα ανάμεσα στους μαθητές και στους γονείς, είναι ποιος θα πάρει τη σημαία, γεγονός που λειτουργεί ως επιλεκτικός μηχανισμός και χρήζει το μαθητή σαν τον πρώτο μεταξύ των συμμαθητών του.

Άρα η αξιολόγηση δεν είναι μόνο ποσοτική, αλλά κυρίως ποιοτική Άρα η αξιολόγηση δεν είναι μόνο ποσοτική, αλλά κυρίως ποιοτική. Την ποιοτική διάσταση της αξιολόγησης, έρχεται να καλύψει η περιγραφική αξιολόγηση, η οποία περιγράφει την εργασιακή και κοινωνική συμπεριφορά του μαθητή. Είναι κατά κάποιο τρόπο ένας ενδοατομικός βαθμός, που δείχνει πόσο «καλός» είναι ο μαθητής, όχι σε σύγκριση με τους άλλους μαθητές, αλλά με βάση τις δικές του μαθησιακές ικανότητες και τις δικές του μαθησιακές ευκαιρίες. Με την περιγραφική αξιολόγηση, επιδιώκεται όχι μόνο να αποφευχθούν τα αρνητικά στοιχεία της βαθμολογίας, αλλά ταυτόχρονα, να εκμεταλλευτούν τα θετικά στοιχεία της αξιολόγησης.

Τα κύρια χαρακτηριστικά της περιγραφικής αξιολόγησης είναι τα εξής: Στόχο να καλλιεργήσει την αυτογνωσία του μαθητή. Εξασφαλίζει έτσι, την απαραίτητη για κάθε μαθητή ανατροφοδότηση και παιδαγωγική ενίσχυση, για να πετύχει τους στόχους που δεν έχει κατακτήσει ακόμη, βοηθώντας τον παράλληλα να κατανοήσει τι μπορεί να κάνει, τι πρέπει να κάνει και πώς μπορεί να το κάνει. Βοηθά περισσότερο τους αδύναμους μαθητές, ενθαρρύνοντας κάθε θετική τους προσπάθεια.

Συχνά, οι αδύναμοι μαθητές γίνονται δέκτες υποτιμητικών και ειρωνικών σχολίων ή περιφρόνησης ακόμη και αγνόησης. Έτσι το υποτιμημένο παιδί, το παιδί του οποίου όλη του η σχολική πορεία προσδιορίζεται από ένα βαθμό, μπορεί να οδηγηθεί στην παθητικότητα, στην αδιαφορία ή να περάσει στην αντεπίθεση. Η βαθμοθηρική συμπεριφορά ορισμένων μαθητών, συμβάλλει στη μετατόπιση του βασικού σκοπού του σχολείου, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η συμπεριφορά της οικογένειας. Η βαθμοθηρία είναι δυνατό να οδηγήσει στη χρήση μη «θεμιτών» μέσων

Για τον αδύνατο μαθητή, η κατάργηση της βαθμολογίας, είναι ένα ψυχολογικά δίκαιο μέτρο, αφού σημαίνει κατάργηση μιας επίσημης επιβεβαίωσης της αποτυχίας. Ο φόβος της αποτυχίας προκαλεί άγχος που καταστρέφει την αυτοπεποίθηση του μαθητή και καταστρέφει τη χαρά που προκύπτει από τη μάθηση (Εbel, 1979). Όπου υπάρχει βαθμολόγηση, υπάρχει και αποτυχία. Αποτυχία σημαίνει ματαίωση, συμπλέγματα και άλλες αρνητικές καταστάσεις για την ομαλή εξέλιξη του παιδιού. Ο κίνδυνος της αποτυχίας δημιουργεί στο μαθητή άγχος, ανασφάλεια, κίνδυνο για κοινωνικό στιγματισμό και περιθωριοποίηση. Έρευνες που έχουν διεξαχθεί σε σχολεία τα οποία δε χρησιμοποιούν τους βαθμούς για την αξιολόγηση των μαθητών τους, έδειξαν χαμηλά επίπεδα άγχους και ικανοποιητικές σχέσεις μεταξύ των συμμαθητών.

Δίνει τη δυνατότητα στο δάσκαλο να εκφράσει τη γνώμη του, όχι μόνο για το βαθμό επίτευξης των γνωστικών στόχων, αλλά και για την προσωπικότητα του μαθητή. Δε χρησιμοποιεί βαθμολογικούς ή εγγράμματους χαρακτηρισμούς, αλλά απλές περιγραφές, κατανοητές σε γονείς και μαθητές, με αποτέλεσμα την πληρέστερη πληροφόρηση.

Ο εκπαιδευτικός μέσω της περιγραφικής αξιολόγησης, χρησιμοποιεί ως κριτήριο αναφοράς τις ατομικές επιδόσεις του μαθητή, τοποθετώντας τα πράγματα σε μια εξελικτική προοπτική, συγκρίνει δηλαδή τις σημερινές με τις προηγούμενες επιδόσεις του.

Έτσι, λοιπόν, με την περιγραφική αξιολόγηση, επιτυγχάνεται η ακριβής και περιεκτική πληροφόρηση των γονέων του μαθητή για την πρόοδό του και η διαφοροποιημένη ανατροφοδότηση κάθε μαθητή, αλλά και του δασκάλου για το βαθμό επιτυχίας της διδασκαλίας του.

Τα πλεονεκτήματα της περιγραφικής αξιολόγησης: Δε συντηρεί την ανταγωνιστική συμπεριφορά στην τάξη, λειτουργεί αντισταθμιστικά, καλλιεργεί τη συνεργατικότητα, δε δημιουργεί άγχος επίδοσης στους μαθητές, ενισχύει την αυτοπεποίθηση, παρουσιάζει την πρόοδο και τις επιδόσεις του μαθητή με βάση τις ατομικές δυνατότητες αντιμετώπισής τους, προάγει την κριτική σκέψη.

Τα πλεονεκτήματα της περιγραφικής αξιολόγησης: καλλιεργεί πνεύμα αναζήτησης και έρευνας, προωθεί τις ιδιαίτερες κλίσεις και τα ενδιαφέροντα, οι μαθητές μυούνται στη συστηματική και υπεύθυνη εργασία, λαμβάνει υπόψη την ολότητα του μαθητή, εφόσον αξιολογεί εξίσου τις γνωστικές ικανότητές του και τη συναισθηματκή και κοινωνική περιοχή της προσωπικότητας και της συμπεριφοράς του.

Σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, όπως το Βέλγιο, σε ορισμένα κρατίδια της Γερμανίας, στη Δανία, στην Ολλανδία σε ορισμένα καντόνια της Ελβετίας, στην Ισπανία, στην Ιταλία, στη Νορβηγία και στη Σουηδία, η αξιολόγηση των μαθητών της Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, γίνεται χωρίς βαθμούς.

Προϋποθέσεις για θετικά αποτελέσματα από την περιγραφική αξιολόγηση Ευαισθησία και θέληση των δασκάλων, αφού η περιγραφική αξιολόγηση των μαθητών τους, απαιτεί χρόνο και διάθεση, προκειμένου να καταστεί λειτουργική και όχι επιφανειακή. Συστηματική ενημέρωση και άσκηση των εκπαιδευτικών στις διαδικασίες παρατήρησης και στην καταγραφή των σχετικών διαπιστώσεων. Εξατομικευμένη παρακολούθηση του μαθητή για σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα, όχι μόνο στο χώρο της σχολικής τάξης, αλλά και στο προαύλιο, στις σχολικές εκδηλώσεις, κτλ. Ευρύτερη ενημέρωση των μαθητών, των γονέων τους και της κοινής γνώμης, για το ρόλο και την αποστολή της περιγραφικής αξιολόγησης.

Ως καταλληλότερη μέθοδος διδασκαλίας, ορίζεται η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, η οποία προάγει τη συνεργασία, την αλληλοβοήθεια, την κατανόηση και συμβάλλει στην απρόσκοπτη «λειτουργία» των μελών της σχολικής τάξης.

Είναι απαραίτητο ο δάσκαλος να διατηρεί ατομικό φάκελο ή αλλιώς παιδαγωγικό ημερολόγιο (Δ.Ε.Π.Π.Σ.σς.20-22), για τον κάθε μαθητή, στο οποίο θα περιέχονται πληροφορίες που δείχνουν τη σφαιρική εικόνα της προσωπικότητας του μαθητή, όπως:

οι επιδόσεις του στα μαθήματα, οι γνωστικές του δεξιότητες, η ικανότητά του να μαθαίνει (να βρίσκει πηγές, να ενημερώνεται, να συνθέτει το υλικό που βρήκε και να το παρουσιάζει στην αμάδα της τάξης, κτλ), οι πρακτικές του δεξιότητες, οι κοινωνικές του δεξιότητες, άλλες δεξιότητες, ικανότητες, αδυναμίες, ενδιαφέροντα, ασχολίες στον ελεύθερο χρόνο κτλ.

Κατά τη διάρκεια της καταγραφής των παρατηρήσεων είναι: (α) οι λέξεις «πάντα», «ποτέ», «ενοχλητικό», «κακό» κ.ο.κ. και (β) οι εκφράσεις «το παιδί αγαπάει...», «του αρέσει...», «φαίνεται ότι...», «περνάει πολύ ώρα σε...», «σκέφτηκα ότι...», «ένιωσα ότι...», «αναρωτιέμαι αν...», «αυτό είναι δύσκολο για...» κ.ο.κ., καθώς είναι-υποκειμενικές.

Αντίθετα, καλό είναι να χρησιμοποιούνται φράσεις, όπως: «συχνά επιλέγει να...», «τον είδα να...», «την άκουσα να λέει...», «ασχολήθηκε, επί πέντε λεπτά με...», «είπε...», «σχεδόν κάθε μέρα...», «μία ή δύο φορές τον μήνα...» κ.ο.κ. (Gronlund & Engel, 2001' Gronlund & James, 2005).

Τα στάδια εφαρμογής της περιγραφικής αξιολόγησης είναι: Καθορισμός κριτηρίων: Οι μορφές συμπεριφοράς και τα κριτήρια αξιολόγησής τους, πρέπει να είναι καθορισμένα με ακρίβεια. Παρατήρηση: Απαιτείται συστηματική, διαφοροποιημένη και πολύπλευρη παρατήρηση του μαθητή από τον εκπαιδευτικό. Αναγκαία σε αυτή τη διαδικασία είναι τα τεχνικά φύλλα (π.χ. φύλλα αξιολόγησης, έντυπα εκθέσεων, κατάλογοι παρατηρήσεων).

Περιγραφή – καταγραφή: Συστηματική καταγραφή της συμπεριφοράς, χωρίς προσωπικές, αξιολογικές κρίσεις και προκαταλήψεις. Αξιολόγηση: (Καψάλης σσ.116-117).

Μεικτό σύστημα αξιολόγησης στο Δημοτικό Σχολείο Στο Π.Δ.8/1995 άρθρο 3, αναφέρεται η καθιέρωση ενός μεικτού συστήματος αξιολόγησης στο Δημοτικό Σχολείο. Η περιγραφική αξιολόγηση κρίνεται υποχρεωτική, παράλληλα με το σύστημα της βαθμολόγησης στις δύο τελευταίες τάξεις, αλλά ελάχιστοι δάσκαλοι την υιοθετούν.

Τι είναι το Portfolio Τι είναι Τι δεν είναι Ένα πλαίσιο με ξεκάθαρους στόχους εργασίες και κριτήρια. Ένας χώρος για «οτιδήποτε». Μια ευκαιρία να χρησιμοποιήσουμε πιο πολλούς, αυθεντικούς, βασισμένους στις επιδόσεις, δείκτες των ικανοτήτων των παιδιών. Χώρος αποθήκευσης ασύνδετων εργασιών. Μια συνεχής διαδικασία αξιολόγησης ενσωματωμένη στη διδασκαλία. Μια φορά τον χρόνο, αξιολόγηση από ένα άτομο που δεν λαμβάνει μέρος στην καθημερινή εκπαιδευτική διαδικασία. Ένας ανοιχτός, προσβάσιμος χώρος αποθήκευσης των εργασιών των παι­διών και των καταγραφών της μαθησιακής τους εξέλιξης. Ένας χώρος συλλογής δειγμάτων εργασίας των παιδιών. Μια συμπληρωματική αξιολόγηση σε άλλες αξιολογήσεις κριτηρίου ή σταθμισμένες αξιολογήσεις. Ένας τρόπος να αποφύγει κανείς συμπεράσματα για τη μάθηση που δεν πέτυχε το προσδοκώμενο επίπεδο ποιότητας.

Η αυτοαξιολόγηση και η ετεροαξιολόγηση

Σας ευχαριστώ…