Πώς πήραν τα ονόματά τους οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες; Ποιο όνομα ευρωπαϊκής πρωτεύουσας σημαίνει «η πόλη της χαράς»; Ποια πόλη της Γηραιάς Ηπείρου συνδέεται με... αρκούδες; Τι δουλειά έχει ο Οδυσσέας στη Λισαβόνα και γιατί μία από τις σπουδαιότερες πρωτεύουσες της Γηραιάς Ηπείρου οφείλει το όνομά της σε μια αδελφοκτονία; Η ετυμολογία και η ονοματολογία των ευρωπαϊκών πρωτευουσών κρύβουν μικρά μυστικά, από απλώς ενδιαφέροντα έως αναπάντεχα και πιπεράτα.

Αθήνα, πώς πήρε το όνομα της η πόλη Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία στην θεά Αθηνά οφείλει το όνομα της η πρωτεύουσα της Ελλάδας, Αθήνα από την οποία και πήρε το όνομα της. Ο Κέκροπας ήταν βασιλιάς μιας πολύ όμορφης πόλης που οι κάτοικοι της φυσικά την αγαπούσαν πολύ. Καθισμένος στο βασίλειο του και κοιτώνας την πόλη του θέλησε να της δώσει ένα όνομα το οποίο θα ήταν ισάξιο της ομορφιάς της. Σκέφθηκε λοιπόν να καλέσει τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου, να δώσουν ο καθένας από ένα όνομα και συγχρόνως θα γινόταν και προστάτης της πόλης. Από τους δώδεκα θεούς όμως μόνο δύο από αυτούς θέλησαν να δώσουν το όνομα τους στην πόλη. Η Αθηνά και ο Ποσειδώνας. Η Αθηνά ήταν η θεά των τεχνών και των επιστημών, ενώ ο Ποσειδώνας ήταν ο θεός της θάλασσας. Για να αποφασιστεί ποιανού εκ των δύο η πόλη θα έπαιρνε το όνομα του διοργανώθηκε ένας αγώνας κατά τον οποίο όποιος θα προσέφερε το καλύτερο δώρο αυτός θα ήταν και ο νικητής. Οι δύο θεοί ανέβηκαν πάνω στο βράχο της ακρόπολης και πρώτος ο Ποσειδώνας πρόσφερε το δικό του δώρο. Με την τρίαινα που κρατούσε χτύπησε δυνατά στο έδαφος και αμέσως άρχισε να αναβλύζει αλμυρό νερό όπου σχηματίστηκε μια λίμνη. Μετά ήρθε η σειρά της Αθηνάς η οποία φύτεψε πάνω στο βράχο μια ελιά η οποία μεγάλωσε και ήταν γεμάτη καρπούς για να μπορούν οι κάτοικοι να τρέφονται. Μετά το δώρο της Αθηνάς, ο Δίας είπε στους άλλους θεούς να κρίνουν ποιο δώρο ήταν καλύτερο και συγχρόνως ζήτησαν και την γνώμη του βασιλιά Κέκροπα ο οποίος είχε καλέσει όλο τον λαό της πόλης για να αποφασίσουν όλοι μαζί. Τότε οι άνθρωποι φώναξαν ¨την ελιά¨ . Κοιτώντας και ο Κέκροπας γύρω του από τον βράχο ψηλά που βρισκόταν είδε πως όπου και να γύριζε το κεφάλι του έβλεπε μόνο αλμυρό νερό, αποφάσισαν λοιπόν πως το δώρο της θεάς Αθηνάς ήταν πολύ πιο χρήσιμο από του θεού Ποσειδώνα. Και έτσι έδωσαν στην πόλη το όνομα Αθήνα.  Χαρακτηριστικό παράδειγμα της σημαντικότητας που είχε για τους Αθηναίους το δώρο Αθηνάς η οποία τους έμαθε πώς να την καλλιεργούν είναι το γεγονός πως στα νομίσματα τους απεικόνιζαν την Αθηνά με στεφάνι ελιάς στο κράνος της και έναν αμφορέα η με ένα κλαδί ελιάς.  Το δέντρο αυτό σωζόταν για πολλά χρόνια αργότερα.  Το ιερό δέντρο της Αθηνάς έγραψε τη δική του ιστορία στην Αθήνα. Λέγεται πως το 480 π.Χ. όταν κατέκτησαν οι Πέρσες την Ακρόπολη, έκαψαν την ιερή ελιά της Αθήνας προς μεγάλη θλίψη των Αθηναίων που το θεώρησαν κακό σημάδι. Όμως η θλίψη μετατράπηκε σε αισιοδοξία όταν την άλλη μέρα κιόλας ο ξερός και καμένος κορμός είχε βλαστήσει και πάλι: Ένα καινούριο δροσερό βλαστάρι ύψους δυο πήχεων αποτελούσε πια το καινούριο ιερό δέντρο της Αθήνας. Μέχρι και τα ύστερα ρωμαϊκά χρόνια οι Αθηναίοι έδειχναν με καμάρι το ιερό δέντρο και πίστευαν πως απ` αυτό είχε ξεκινήσει η ελαιοκαλλιέργεια και απ` αυτό κατάγονται όλα τα δέντρα ελιάς που υπήρχαν στον κόσμο.

Άμστερνταμ Σημαίνει φράγμα του ποταμού Άμστελ – για πρώτη φορά αναφέρθηκε τον 13ο αιώνα, όταν επρόκειτο ακόμη για ένα μικρό ψαροχώρι κοντά στο φράγμα του ποταμού, οι κάτοικοι του οποίου έχτισαν μια γέφυρα, και ο Κόμης της περιοχής τους παρείχε ένα πιστοποιητικό, ότι «οι κάτοικοι κοντά στο φράγμα του Άμστελ (Amestelledamme) εξαιρούνται από την πληρωμή προμήθειας για να περάσουν τη γέφυρα». Η λέξη Amstel με τη σειρά της προέρχεται από την ολλανδική φράση «Aeme stelle», δηλαδή «περιοχή όπου αφθονεί το νερό». Βαρσοβία Η πολωνική πρωτεύουσα ονομάζεται από τους ντόπιους Warszawa, και στην κυριολεξία σημαίνει «αυτή που ανήκει στον Warsz». Σύμφωνα με τον θρύλο, ένας ψαράς με το όνομα Wars ερωτεύτηκε μια γοργόνα που ζούσε στον ποταμό Βιστούλα και ονομαζόταν Sawa, και από τον γάμο τους προέκυψε το όνομα της πόλης. Η πιο «πεζή» εκδοχή θέλει τον Warsz να είναι ένας ευγενής του 13ου αιώνα ο οποίος είχε στην ιδιοκτησία του ολόκληρη την περιοχή όπου σήμερα εκτείνεται η συνοικία Mariensztat. Βελιγράδι Το όνομα Beograd της σερβικής πρωτεύουσας προέρχεται από τις σλαβικές λέξεις beo και grad, που σημαίνουν αντίστοιχα «λευκή πόλη». Το Βελιγράδι ονομάστηκε «Λευκή Πόλη» εξαιτίας του άσπρου τείχους του φρουρίου μέσα στο οποίο φώλιαζε ο οικισμός. Βερολίνο Δύο διαφορετικές εκδοχές υπάρχουν για την ετυμολογία της ονομασίας Berlin, που ωστόσο μοιράζονται την ίδια… αγριότητα. Σύμφωνα με την προφορική παράδοση των Γερμανών, το όνομα προκύπτει από την γερμανική λέξη Bär, που σημαίνει αρκούδα – εξ ου και η άρκτος έχει γίνει σύμβολο της σημαίας της πόλης. Ωστόσο, η πιο πιθανή εξήγηση είναι αυτή που θέλει την ρίζα «berl» να έχει σλαβική προέλευση. Συγκεκριμένα, σημαίνει «βάλτος» και οι πρώτοι σλάβοι έποικοι της περιοχής έδωσαν στην πόλη αυτό το όνομα επειδή χτίστηκε στο επίπεδο του «βαλτώδους» ποταμού Spree.

Βουδαπέστη Είναι ευρέως γνωστό ότι η ουγγρική πρωτεύουσα οφείλει το όνομά της στο «πάντρεμα» των δύο της πλευρών, της Βούδας και της Πέστης. Πού οφείλει όμως το όνομά της η καθεμία από αυτές; Οι γλωσσολόγοι και ιστορικοί καταλήγουν ότι η Βούδα ονομάστηκε έτσι εξαιτίας του Bleda ή Buda, αδελφού του γνωστού Ούννου, Αττίλα, ο οποίος ίδρυσε τον οικισμό. Μια άλλη εκδοχή κάνει λόγο για ετυμολογική σύνδεση με την λέξη «voda», ήτοι «νερό». Από την άλλη, η Πέστη ίσως οφείλει το όνομά της στον χαρακτηρισμό «Πέσσιον» που της απέδωσε ο Πτολεμαίος και στην ουσία σημαίνει φρούριο ή και σπηλιά. Βουκουρέστι Το όνομα της ρουμανικής πρωτεύουσας (Bucuresti), παρ’ ότι συνδέεται με το αρσενικό όνομα Bucur – που διάφοροι μύθοι τον θέλουν να είναι είτε πρίγκιπας, είτε ληστής, είτε βοσκός/ψαράς/κυνηγός, οι ντόπιοι προτιμούν την πιο «ευχάριστη» ετυμολογική εκδοχή: Αυτή που υποστηρίζει πως Βουκουρέστι σημαίνει «η πόλη της χαράς» - από την λέξη bucur που στα ρουμανικά σημαίνει χαρά, ευτυχία. Βρυξέλλες Η πρώτη αναφορά στο όνομα του μικρού τότε οικισμού που θεμελίωσε την πόλη με την κατασκευή ναού σε ένα νησάκι του ποταμού Senne, έγινε από έναν επίσκοπο της περιοχής το 695μ.Χ. Τότε ήταν που ανέφερε έναν οικισμό με το όνομα Brosella, που ετυμολογικά σημαίνει «το σπίτι πάνω στον βάλτο». Πεζό… αλλά ακριβές. Δουβλίνο Η ιρλανδική πρωτεύουσα πήρε το όνομά της από τις λέξεις «dubh» και «linn» που σημαίνουν «μαύρη λίμνη». Στην ιρλανδική διάλεκτο μάλιστα το «dubh» διαβάζεται «δουφ», δηλαδή το αρχικό όνομα της πόλης ήταν Δουφλίνο. Παρ’ όλα αυτά, στην συνέχεια επικράτησε αντί για “dubh” να γράφεται “dub” με μια τελεία πάνω από το “b”. Στην συνέχεια η τελεία παραλείφθηκε και το όνομα πήρε την τελική του (γραπτή και ακουστική) μορφή «Dublin».

Ζάγκρεμπ Ο θρύλος της «βάφτισης» της κροατικής πρωτεύουσας συνοδεύεται από την ιστορία ενός κροάτη αντιβασιλέα, ο οποίος οδηγούσε το στράτευμά του σε μια έρημη, άνυδρη περιοχή, με αποτέλεσμα να έχουν διψάσει όλοι σε επικίνδυνο βαθμό. Κάποια στιγμή, ο αντιβασιλέας έμπηξε το σπαθί του στη γη σε μια κίνηση απόγνωσης, και τότε ανάβλυσε νερό. Διέταξε τους στρατιώτες του να σκάψουν στην περιοχή και εκείνοι βρήκαν ολόκληρη υπόγεια «δεξαμενή» νερού, στο σημείο όπου τελικά θεμελιώθηκε η πόλη Ζάγκρεμπ (“zagrabiti” στα κροατικά σημαίνει «ξεθάβω λαβράκι»). Κίεβο Το «Κίεβο» προέρχεται από την αγγλική ονομασία «Kiev», ωστόσο οι αρχές της Ουκρανίας υποστηρίζουν την γραφή «Kyiv», η οποία αντιστοιχεί στην πραγματική ονομασία της πόλης. Αυτή προέρχεται από τον Kyi και τα τρία του αδέρφια, που ίδρυσαν τον Μεσαίωνα την πόλη, της οποίας το όνομα σημαίνει «αυτή που ανήκει στον Kyi». Κοπεγχάγη Το όνομα της δανικής πρωτεύουσας προέρχεται από το αρχικό όνομα Køpmannæhafn, που σημαίνει «το λιμάνι των εμπόρων». Λευκωσία Στα αρχαία χρόνια, η πόλη ονομαζόταν Λήδρα. Αργότερα, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του δήμου, μετονομάστηκε σε Καλλινίκιση και στην συνέχεια σε Λευκοθέα, Λευκουσία και Λευκωσία. Οι Φράγκοι κατακτητές, για ανεξήγητους λόγους, μετά το πέρασμά τους από την περιοχή έγραψαν για την «Civitas Nicosie», δίνοντας στην πόλη το διεθνές της όνομα «Nicosia». Ωστόσο, το Λευκωσία συνδέεται με το προσωνύμιο της αρχαιότητας «η πόλη των Λευκών Θεών» ή με την φράση «Λευκή Περιουσία».

Λισαβόνα Η επικρατέστερη άποψη για την ετυμολογία της πορτογαλικής πρωτεύουσας αναφέρεται σε μια φοινικική φράση που σημαίνει «ασφαλές λιμάνι». Υπάρχει όμως και μια πιο… ελληνικού ενδιαφέροντος εκδοχή, αυτή που θέλει τον Οδυσσέα να περνά από την περιοχή και να ιδρύει την πόλη που ονόμασε «Ολισσιπόνα», (πόλη του Ulysses, δηλαδή του Οδυσσέα). Λονδίνο Υπάρχουν δεκάδες θεωρίες για την «βάφτιση» της αγγλικής πρωτεύουσας, αλλά καμία δεν έχει εδραιωθεί με βεβαιότητα ως η σωστή. Από τις επικρατέστερες πάντως είναι αυτή που κάνει λόγο για τον Βασιλιά Lud που εξουσίασε την πόλη στα προ-ρωμαϊκής εποχής χρόνια. Δείτε εδώ αναλυτικά την εκτεταμένη «φιλολογία» περί του ονόματος του Λονδίνου. Λουξεμβούργο Η ονομασία της πόλης (και κατ’ επέκταση της χώρας) του Λουξεμβούργου προέρχεται από την κέλτικη φράση «lucilem burg», που σημαίνει «μικρό κάστρο». Μαδρίτη Κάποτε οι ρωμαίοι θεμελίωσαν έναν οικισμό στις όχθες του ποταμού Manzanares, τον οποίο ονόμασαν Matrice. Σταδιακά, και με το πέρασμα διαφόρων κατακτητών, κυρίως Αράβων από εκεί, το όνομα εξελίχθηκε σε Mayrit και Majerit, ως αναφορά στον ποταμό που «έδινε ζωή» (από το αραβικό «al-Majrit» - πηγή νερού). Σταδιακά, το Majerit εξελίχθηκε στο σημερινό Madrid. Επιπλέον, κάποιοι υποστηρίζουν πως το όνομα συνδέεται και με την λέξη «madroño», που σημαίνει «φραουλιά» στα ισπανικά. Προφανώς, το συγκεκριμένο φυτό ευδοκιμούσε στην περιοχή, γι’ αυτό αποτέλεσε και μέρος του εμβλήματος της πόλης στα μεσαιωνικά χρόνια.

Μόσχα Η Μόσχα πήρε το όνομά της από τον ποταμό Moskva που την διασχίζει, του οποίου το όνομα με τη σειρά του σημαίνει «σκοτεινός» και «θολός». Άλλες εκδοχές αναφέρουν πως το όνομα σημαίνει «το ποτάμι των αρκούδων» ή πως συνδέεται με την μογγολική λέξη «mushka», που σημαίνει «απόκρημνος» και αναφέρεται στο τοπίο της αρχικής πόλης. Μπρατισλάβα Ο Πρίγκιπας Bräslav έδωσε το όνομά του στην πρωτεύουσα της Σλοβακίας, το όνομα της οποίας στην κυριολεξία σημαίνει «η δόξα του Μπράσλαβ». Ο συγκεκριμένος ευγενής πολέμησε για να εξαπλωθεί προς το Βασίλειο της Ανατολικής Φραγκίας τον 9ο αιώνα μ.Χ. – και τα κατάφερε μέχρι το 900, χρονολογία κατά την οποία οι Ούγγροι τερμάτισαν τη βασιλεία του. Όσλο Η νορβηγική πρωτεύουσα ήταν αρχικά γνωστή ως Áslo (και αργότερα ως Óslo). Ως εκ τούτου, θεωρείται πως το όνομά της προέρχεται είτε από την λέξη ås (κορυφή) – και επομένως σημαίνει «το λιβάδι ανάμεσα στις κορυφογραμμές» - είτε από τους θεούς της νορβηγικής παράδοσης Aesir – και επομένως σημαίνει «πόλη των θεών». Παρίσι Στην εποχή του χαλκού, στις όχθες του ποταμού Σηκουάνα ζούσαν οι άνθρωποι μιας βελγικής φυλής που ονομαζόταν Parisii, η οποία μάλιστα πρωτοστάτησε στην επανάσταση απέναντι στον Ιούλιο Καίσαρα αργότερα, το 52π.Χ. Η πόλη που αναπτύχθηκε σταδιακά στην περιοχή πήρε το όνομά της από αυτή τη φυλή.

Πράγα «Πράγα» στα σλαβικά σημαίνει «πέρασμα» και το όνομα της τσεχικής πρωτεύουσας κατά πάσα πιθανότητα αναφέρεται στο «πέρασμα» που αποτελεί για την ευρύτερη περιοχή που διασχίζει ο ποταμός Βλατάβας. Μία πιο «επική» εκδοχή αναφέρει πως το όνομα Praha προέρχεται από την τσέχικη λέξη práh (κατώφλι) και η πόλη ονομάστηκε έτσι όταν η σύζυγος του μυθικού ιδρυτή της δυναστείας των Premyslid, η οποία διέταξε «η πόλη να χτιστεί εκεί που ένας άνδρας μπορεί να λαξεύσει το κατώφλι του σπιτιού του», κάνοντας αναφορά σε κάποιο φυσικό «κατώφλι» από πέτρα, το οποίο όμως δεν έχει βρεθεί ποτέ. Ρέυκιαβικ Στα ισλανδικά σημαίνει «καπνισμένος κόλπος», και δεν είναι δύσκολο να αντιληφθούμε το γιατί, αν λάβουμε υπόψη τα μπαρουτοκαπνισμένα ηφαίστεια που αναστατώνουν την βόρεια Ευρώπη ανά διαστήματα. Ρώμη Μάλλον ευρέως γνωστή, η ιστορία της ονομασίας της αιώνιας πόλης θέλει τον Ρέμο και τον Ρωμύλο να την ιδρύουν. Συγκεκριμένα, η παράδοση αναφέρει πως την ίδρυσε και την βάφτισε ο Ρωμύλος, αφού σκότωσε τον αδερφό του μετά από μια φιλονικία. Πιο σύγχρονες γλωσσολογικές προσπάθειες να εντοπίσουν την ετυμολογία της λέξης, κάνουν λόγο για την ελληνική λέξη «ρώμη» (γενναιότητα). Σαράγιεβο Η πρωτεύουσα της Βοσνίας οφείλει το όνομά της στις τουρκικές λέξεις «saray ovasi» που στην κυριολεξία σημαίνουν «το χωράφι γύρω από το σαράι».

Σόφια Η βουλγαρική πρωτεύουσα πήρε το όνομά της από τον περίφημο αρχαίο ναό της Ιερής Σοφίας που είχε χτιστεί στην πόλη τον 6ο αιώνα – και ως εκ τούτου σχετίζεται με την ελληνική έννοια της σοφίας. Το όνομά της βέβαια το έδωσε στην πόλη αρκετά αργότερα, τον 14ο αιώνα – ως τότε η πόλη ονομαζόταν Sredets. Στοκχόλμη Η λέξη stock στα σουηδικά σημαίνει «κορμός» και η λέξη holm «νησάκι». Με άλλα λόγια, το «νησάκι των κορμών» αναφέρεται πιθανότατα στο νησάκι Helgeandsholmen στο κέντρο της σημερινής πόλης, όπου ίδρυσε την Στοκχόλμη ο Birger Jarl για να προστατεύσει την Σουηδία από ξένες επιδρομές. Τίρανα Η αλβανική πρωτεύουσα, σύμφωνα με τις επικρατέστερες θεωρίες, πήρε το όνομά της είτε από το οχύρωμα Tirkan στην πλαγιά του Dajti, είτε από την ελληνική λέξη «τύρος» που αναφέρεται στα γαλακτοκομικά προϊόντα, το εμπόριο των οποίων αποτελούσε την κυριότερη πηγή εσόδων της περιοχής.