ΠΡΟΛΑΚΤΙΝΗ Η προλακτίνη (PRL) ονομάζεται και ωχρινοτρόπος ορμόνη (LTH-luteotrophic hormone) επειδή στους μυς και επίμυς δρα παρατείνοντας τη διάρκεια λειτουργίας του ωχρού σωματίου σε κάθε ωοθηκικό κύκλο(ωχρινοτπόπος δράση), ενώ στον άνθρωπο δεν φαίνεται να υπάρχει μια τέτοια δράση. Είναι μια πρωτεϊνη που παράγεται στην αδενοϋπόφυση και συγκεκριμένα στα λακτοτρόπα κύτταρα. Μεγαλύτερα ποσά προλακτίνης ανιχνεύονται στο δεύτερο ήμισυ της κυήσεως και κατά τις αρχικές φάσεις της γαλουχίας. Οι μεγαλύτερες τιμές απαντούν στην περίοδο του τοκετού, ενώ μετά η στάθμη πέφτει προοδευτικά, ιδίως από την 8η ημέρα μετά τον τοκετό. Η προλακτίνη δίνει το έναυσμα για την έναρξη της γαλουχίας και συντελεί στη διατήρηση της λειτουργίας αυτής. Απαραίτητη, πάντως, για την παραγωγή γάλακτος είναι επιπλέον η παρουσία και άλλων ορμονών (προγεστερόνη, οιστρογόνα, αυξητική ορμόνη GH, θυρεοειδικές ορμόνες, γλυκοκορτικοειδή, ανθρώπειος χοριακή σωματομαστοτροπίνη HCS). Το έναυσμα της προλακτίνης για έναρξη της γαλουχίας φαίνεται ότι οφείλεται στο γεγονός ότι με τον τοκετό διακόπτεται η ανασταλτική επίδραση της προγεστερόνης του πλακούντα στην οδωτική δράση της προλακτίνης στον αδενικό ιστό των μαζικών αδένων. Πράγματι, η προγεστερόνη σε μεγάλες ποσότητες εξασκεί μια διπλή δράση διότι 1) αναστέλλει την απελευθέρωση της προλακτίνης από την αδενοϋπόφυση και 2) εμποδίζει τη δράση της προλακτίνης στους μαζικούς αδένες. Έτσι, η ελάττωση της προγεστερόνης προκαλεί εμμέσως όχι μόνο αύξηση της εκκρίσεως, αλλά και επίταση της δραστηριότητας της προλακτίνης.

ΠΡΟΛΑΚΤΙΝΗ Η προλακτίνη δρα διαμέσου υποδοχέων ανάλογων με εκείνων της αυξητικής ορμόνης και συμβάλλει στην ενεργοποίηση των γονιδίων που είναι υπεύθυνα για την παραγωγή διαφόρων πρωτεϊνών του γάλακτος (καζεϊνη, β-λακτοσφαιρίνη κ.ά.), καθώς και ορισμένων ενζύμων αναγκαίων για την παραγωγή του κύριου υδατάνθρακα του γάλακτος, της λακτόζης. Κατά τη διάρκεια της γαλουχίας η προλακτίνη εμποδίζει την εμφάνιση ωοθυλακιορρηξίας, δηλαδή κανονικών συνθηκών κύκλου, δρώντας ανασταλτικά στην επενέργεια τόσο της GnRH όσο και των γοναδοτροπινών. Άλλος ρόλος της προλακτίνης αφορά στην αύξηση και εξέλιξη του μαζικού αδένα ακριβώς για να προετοιμαστεί η φάση της γαλουχίας. Εδώ η προλακτίνη εμφανίζει σαφή συνέργεια με την αυξητική ορμόνη, ενώ η παρουσία των ορμονών των ωοθηκών και του φλοιού των επινεφριδίων παίζει επίσης σημαντικό ρόλο. Η προλακτίνη ασκεί επίσης ορισμένες γενικότερες μεταβολικές επενέργειες ανάλογες με αυτές της αυξητικής ορμόνης, μεταξύ των οποίων είναι η αύξηση της γλυκόζης του αίματος (διαβητογόνος δράση), η αύξηση της περιεκτικότητας του ήπατος σε γλυκογόνο και λίπος, καθώς επίσης και μικρού βαθμού αύξηση της στάθμης των ελέυθερων λιπαρών οξέων, του β-υδροξυβουτυρικού οξέος και του ακετοξικού οξέος στο αίμα.

ΥΠΕΡΠΡΟΛΑΚΤΙΝΑΙΜΙΑ Η προλακτίνη είναι μια ορμόνη της πρόσθιας υπόφυσης, της οποίας η έκκριση αναστέλλεται από την υποθαλαμική ντοπαμίνη. Όπως και η GnRH, η ντοπαμίνη φθάνει μέσω του πυλαίου συστήματος στην υπόφυση όπου δρα σε D2 υποδοχείς των λακτοτρόπων κυττάρων και αναστέλλει τη σύνθεση και την έκκριση προλακτίνης. Τα συμπτώματα υπερπρολακτιναιμίας περιλαμβάνουν αμηνόρροια, στειρότητα, ελάττωση της libido, μετεμμηνοπαυσικά συμπτώματα (π.χ. μείωση της πυκνότητας των οστών και ανεπιθύμητες δράσεις αγγειακής προέλευσης λόγω ανεπάρκειας οιστρογόνων) και γαλακτόρροια. Η αυξημένη παραγωγή προλακτίνης οφείλεται συνήθως είτε σε κάποιο αδένωμα των εκκριτικών λακτοτρόπων κυττάρων είτε σε διάφορες υποθαλομο-υποφυσιακές διαταραχές που συντελούν στην άρση της αναστολής της έκκρισης προλακτίνης από την ντοπαμίνη. Η υπερέκκριση προλακτίνης αποτελεί μια συνήθη αιτία στειρότητας και γαλακτόρροιας, ενώ ενδέχεται να συνδυάζεται με συμπτώματα όπως οι κεφαλαλγίες και η πίεση των οπτικών νεύρων, ανάλογα με το μέγεθος του υποφυσιακού όγκου.

ΑΙΤΙΑ ΥΠΕΡΠΡΟΛΑΚΤΙΝΑΙΜΙΑΣ Αδένωμα των λακτοτρόπων κυττάρων της υπόφυσης (προλακτίνωμα) Συμπίεση του μίσχου της υπόφυσης από όγκο Φάρμακα: αντιψυχωσικά (ανταγωνιστές ντοπαμίνης), σιμετιδίνη, βεραπαμίλη, οπιούχα Νεφρική ανεπάρκεια Κίρρωση ήπατος Ορμονικές επιδράσεις: εγκυμοσύνη, θεραπεία με οιστρογόνα, υποθυρεοειδισμός Φυσιολογικά ερεθίσματα: θηλασμός, τραυματισμός θωρακικού τοιχώματος

ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΟΥ ΚΑΤΑΣΤΕΛΛΟΥΝ ΤΗΝ ΥΠΕΡΕΚΚΡΙΣΗ ΠΡΟΛΑΚΤΙΝΗΣ Η έκκριση προλακτίνης, ακόμα και αυτή που πραγματοποιείται από αδενώματα της υπόφυσης, καταστέλλεται με ντοπαμινεργικούς αγωνιστές. Η βρωμοκρυπτίνη και η καμπεργολίνη είναι δύο εκ των συνηθέστερα χρησιμοποιούμενων ντοπαμινεργικών αγωνιστών της ερυσιβώδους όλυρας. Και τα δύο αυτά φάρμακα ελαττώνουν την έκκριση προλακτίνης, αλλά συνοδεύονται από ανεπιθύμητες ενέργειες, συμπεριλαμβανομένης της ναυτίας. Στις ανεπιθύμητες ενέργειες αναπτύσσεται ανοχή, ενώ η δραστικότητα επί των λακτοτόπων κυττάρων της υπόφυσης παραμένει αμετάβλητη. Η θεραπεία με ντοπαμινεργικούς αγωνιστές αποβαίνει αποτελεσματική στην ταχεία συρρίκνωση των αδενωμάτων της υπόφυσης, ακόμα και σε αυτά που προκαλούν συμπίεση του οπτικού χιάσματος. Οι φαρμακευτικοί, επομένως, αυτοί παράγοντες έχουν αντικαταταστήσει σήμερα τη χειρουργική αντιμετώπιση και θεωρούνται ως η πρωτεύουσα μορφή θεραπείας για αυτού του είδους τους υποφυσιακούς όγκους. Μπορούν, βέβαια, να εφαρμοστούν και χειρουργικές ή ακτινοθεραπευτικές τεχνικές.

Φαρμακα για την καταστολη τησ γαλουχιασ Η βρωμοκρυπτίνη είναι ένας αγωνιστής της ντοπαμίνης που αναστέλλει την απελευθέρωση της προλακτίνης από την υπόφυση. Χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση της γαλακτόρροιας και των προλακτινωμάτων. Η καμπεργολίνη παρουσιάζει δράσεις και χρήσεις παρόμοιες με αυτές της βρωμοκρυπτίνης, αλλά η διάρκεια δράσης της είναι μεγαλύτερη. Εμφανίζει διαφορετικό προφίλ ανεπιθύμητων ενεργειών από την βρωμοκρυπτίνη, οπότε ασθενείς που δεν ανέχονται τη χορήγηση βρωμοκρυπτίνης πιθανόν να ανέχονται την καμπεργολίνη και το αντίθετο. Αν και η βρωμοκρυπτίνη και η καμπεργολίνη έχουν εγκριθεί για την καταστολή της γαλουχίας, δεν συνιστώνται ως καταστολή ρουτίνας ή για την ανακούφιση των συμπτωμάτων μετά τον τοκετό που σχετίζονται με πόνο ή διόγκωση του στήθους , τα οποία μπορούν να αντιμετωπιστούν επαρκώς με αναλγητικά και συντηρητικά μέσα υποστήριξης.

ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΝΤΟΠΑΜΙΝΕΡΓΙΚΩΝ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ Οι ανεπιθύμητες ενέργειες των ντοπαμινεργικών αγωνιστών που χορηγούνται για τη μείωση της έκκρισης προλακτίνης είναι: 1) Ναυτία και έμετος 2) Ορθοστατική υπόταση 3) Ρινική συμφόρηση 4) Επιδείνωση ψυχωσικής διαταραχής 5) Αγγειόσπασμος στα δάκτυλα