Υπεύθυνες καθηγήτριες: Κουσκουνά Μ. Παπαδοπούλου Ρ.-Ε. Υπεύθυνες καθηγήτριες: Κουσκουνά Μ. Παπαδοπούλου Ρ.-Ε. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Ε.Ε. «ΕξαιρΕσεις στην ελευθερΙα κυκλοφορΙας των εμπορευμΑτων» Επιμέλεια: Ανδρεόλα Α.-Μ. Καβαδάκη Μ. Καυκαλάς Ι. Λαζαράτος Φ. Αθήνα, 2018

ΠεριεχΟμενα Εσωτερική αγορά Εμπόρευμα Ελευθερία κυκλοφορίας των εμπορευμάτων (φορείς, αποδέκτες, εδαφικό πεδίο εφαρμογής) Τελωνειακή ένωση (ποσοτικοί περιορισμοί, μέτρα ισοδύναμου αποτελέσματος) Εξαιρέσεις στην ελευθερία κυκλοφορίας των εμπορευμάτων Επιτακτικές ανάγκες Αρχή της αναλογικότητας Διαδικασία σταθμίσεως Βάρος αποδείξεως

ΕσωτερικΗ αγορΑ θεμελιώδες στοιχείο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης άρθρο 3 παρ. 3 ΣΛΕΕ άρθρο 26 παρ. 2 ΣΛΕΕ Υπόθεση 15/81, Schul

ΕσωτερικΗ αγορΑ ελευθερία κυκλοφορίας των εμπορευμάτων ελευθερία κυκλοφορίας των προσώπων ελευθερία κυκλοφορίας των υπηρεσιών ελευθερία κυκλοφορίας των κεφαλαίων

ΕμπΟρευμα Υπόθεση 7/68, Επιτροπή κατά Ιταλίας: «όλα τα αγαθά που μπορούν να αποτιμηθούν σε χρήμα, οπότε μπορούν να αποτελέσουν και αντικείμενο εμπορικής συναλλαγής» Υπόθεση 218/87, Schumacher: κρίσιμο στοιχείο η εμπορευσιμότητα κέρματα (Υπόθεση 7/78, Regina-Thompson, Υπόθεση C-318/07, Perche) απόβλητα (Υπόθεση C-2/90, Επιτροπή κατά Βελγίου – Walloon Waste) πίνακες και άλλα έργα τέχνης (Υπόθεση 97/78, Gustaffson) ηλεκτρικό ρεύμα και φυσικό αέριο (Υπόθεση C-159/94, Επιτροπή κατά Γαλλίας, Υπόθεση C- 393/92, Almelo)

ΕμπΟρευμα προβλήματα οριοθέτησης του καθ’ ύλην πεδίου εφαρμογής της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων με εκείνο των άλλων οικονομικών ελευθεριών Υπόθεση C-387/01, Weigel κρίσιμο στοιχείο: ποια από τις δύο ελευθερίες έχει πρωτεύοντα χαρακτήρα έναντι της άλλης σχετικά με την κρατική ρύθμιση

ΕλευθερΙα κυκλοφορΙας εμπορευμΑτων εξάλειψη των τελωνειακών δασμών και των ποσοτικών περιορισμών απαγόρευση των μέτρων που έχουν ισοδύναμο αποτέλεσμα με τους τελωνειακούς δασμούς ή τους ποσοτικούς περιορισμούς

ΦορεΙς και αποδΕκτες της ελευθερΙας κυκλοφορΙας των εμπορευμΑτων Φορείς απαγόρευση διακρίσεων βάση της προέλευσης σχέση ad rem προς την ελευθερία Αποδέκτες κράτη-μέλη (Υπόθεση 132/82, Επιτροπή κατά Βελγίου) ευρωπαϊκά όργανα μη κρατικά όργανα (Υπόθεση C-171/11, Fra.boSpA)

ΕδαφικΟ πεδΙο εφαρμογΗς της ελευθερΙας κυκλοφορΙας των εμπορευμΑτων διασυνοριακό στοιχείο: εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών Υπόθεση C-320/03, Επιτροπή κατά Αυστρίας Υπόθεση 286/81, Oosthoek (αντίστροφη διακριτική μεταχείριση)

Τελωνειακη ενωση βασική προϋπόθεση για τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και για τη διασφάλιση της κινητικότητας των προϊόντων άρθρο 28 παρ. 1 ΣΛΕΕ εσωτερικό στοιχείο / εξωτερικό στοιχείο

Ποσοτικοι περιορισμοι Υπόθεση 2/73, Geddo: «τα κρατικά μέτρα που εμποδίζουν, απαγορεύουν ή αποκλείουν την εισαγωγή ή την εξαγωγή ή την διαμετακόμιση ενός εμπορεύματος, του οποίου όμως η πώληση επιτρέπεται σε άλλα κράτη-μέλη»

Ποσοτικοι περιορισμοι Υπόθεση 13/68, Salgoil Υπόθεση 21/84, Επιτροπή κατά Γαλλίας Υπόθεση 7/61, Επιτροπή κατά Ιταλίας Υπόθεση 27/67, Fink-Fruch αποτελούν παραβίαση των άρθρων 34 και 35 ΣΛΕΕ εξαιτίας απλώς και μόνο του αποτελέσματός τους

Φορολογικες επιβαρυνσεις ισοδυναμου αποτελεσματος με δασμο «κάθε οικονομική επιβάρυνση, που επιβάλλεται από τη δημόσια αρχή, η οποία εμφανίζει αποτελέσματα ισοδύναμα στο κοινοτικό εμπόριο με εκείνα ενός δασμού» 3 στοιχεία της έννοιας: μονομερής χαρακτήρας της επιβάρυνσης επιβάλλεται λόγω της διέλευσης συνόρων ενός κράτους θίγει μόνο προϊόντα από άλλο κράτος-μέλος Υπόθεση 3/69, Diamonds Υπόθεση 7/68, Επιτροπή κατά Ιταλίας Υπόθεση 26/62, Van Gend en Loos

Μετρα ισοδυναμου αποτελεσματος με ποσοτικο περιορισμο «κάθε εμπορική ρύθμιση που θεσπίζεται από τα κράτη μέλη και είναι κατάλληλη για να εμποδίσει άμεσα ή έμμεσα, πραγματικά ή εν δυνάμει, το ενδοκοινοτικό εμπόριο» 2 κατηγορίες: αυτά που εφαρμόζονται με διάκριση αυτά που εφαρμόζονται αδιακρίτως Υπόθεση 8/74, Dassonville Υπόθεση 120/78, Cassis de Dijon Υπόθεση 249/81, Επιτροπή κατά Ιρλανδίας

Εξαιρεσεις στην ελευθερια κυκλοφοριας των εμπορευματων άρθρο 36 ΣΛΕΕ: «οι διατάξεις των άρθρων 34 και 35 δεν αντιτίθενται στις απαγορεύσεις ή στους περιορισμούς εισαγωγών, εξαγωγών ή διαμετακομίσεων που δικαιολογούνται από λόγους δημοσίας ηθικής, δημοσίας τάξεως, δημοσίας ασφαλείας, προστασίας της υγείας και της ζωής των ανθρώπων και των ζώων ή προφυλάξεως των φυτών, προστασίας των εθνικών θησαυρών που έχουν καλλιτεχνική, ιστορική ή αρχαιολογική αξία, ή προστασίας της βιομηχανικής και εμπορικής ιδιότητας»

Δημοσια ηθικη «οι αντιλήψεις ενός κοινωνικού συνόλου σε μια ορισμένη χρονική στιγμή και σε ορισμένο τόπο σχετικά με την ηθική» Υπόθεση 34/79, Henn & Darby (κατάσχεση πορνογραφικού υλικού) έννοια μεταβλητή -> διακριτική ευχέρεια των κρατών μελών να προσδιορίσουν τα όρια της δημόσιας ηθικής

Δημοσια ηθικη ζήτημα: όρια στη διακριτική ευχέρεια κάθε κράτους μέλους Υπόθεση 121/85, Conegate (αρχή ίσης μεταχειρίσεως) Υπόθεση C-65/05, Επιτροπή κατά Ελλάδος (αρχή αναλογικότητας) Υπόθεση C-1/96, Compassion (συνολική αντίληψη) Υπόθεση C-124/97, Läärä (κρίση in concreto)

Δημοσια ταξη «η τήρηση όλων των βασικών κανόνων που τίθενται κυριαρχικά από το κράτος, με σκοπό να διασφαλιστούν όλα τα ζωτικά συμφέροντα αυτού» τάση κρατών να ερμηνεύουν διασταλτικά την έννοια νομολογιακή αντιμετώπιση προς την αντίθετη κατεύθυνση Υπόθεση 36/75, Rutili: απαραίτητη προϋπόθεση για την επίκληση

Δημοσια ταξη Υπόθεση 7/78, Thompson (απόφαση σταθμός) Υπόθεση C-265/95, Επιτροπή κατά Γαλλίας Υπόθεση 231/83, Cullet Υπόθεση 177/83, Kohl Υπόθεση 113/80, Επιτροπή κατά Ιρλανδίας

Δημοσια ασφαλεια «τα βασικά και ουσιώδη συμφέρονται του κράτους μέλους, όπως είναι η διασφάλιση της αποτελεσματικής λειτουργίας αυτού» νομολογία: συμπεριλαμβάνεται τόσο η εσωτερική όσο και η εξωτερική ασφάλεια δισδιάστατος χαρακτήρας-> σχέση 36 με 346-347 ΣΛΕΕ Υπόθεση C-367/89, Richardt Υπόθεση C-70/94, Fritz Werner Υπόθεση C-83/94, Leifer

Δημοσια ασφαλεια Υπόθεση 72/83, Campus Oil (ιρλανδικός νόμος υποχρέωσε εισαγωγείς πετρελαίου να αγοράζουν το 35% των προϊόντων τους από κρατικό διυλιστήριο) Υπόθεση 347/88, Επιτροπή κατά Ελλάδος (ελληνικός νόμος επεφύλαξε στο ελληνικό δημόσιο τη διατήρηση αποκλειστικών δικαιωμάτων εισαγωγής και εμπορίας πετρελαιοειδών σε ποσοστό 65%) Υπόθεση C-367/89, Richardt (εμπόριο στρατηγικά ευαίσθητων αγαθών) Υπόθεση C-83/94, Leifer (εμπόριο αγαθών διπλής χρήσης)

Προστασια της υγειας και της ζωης των ανθρωπων, των ζωων και των φυτων Υπόθεση 104/75, De Peijper: «η υγεία και η ζωή των ανθρώπων υπερισχύουν των περιουσιακών στοιχείων ή συμφερόντων τα οποία προστατεύονται από το άρθρο 36 ΣΛΕΕ και υπόκειται στην αρμοδιότητα των κρατών μελών, εντός των ορίων που επιβάλλει η Συνθήκη, να αποφασίζουν το βαθμό της προστασίας που προτίθενται να διασφαλίσουν, και ιδίως την αυστηρότητα των ελέγχων που πρέπει να διενεργούνται»

Προστασια της υγειας και της ζωης των ανθρωπων, των ζωων και των φυτων κάθε μέτρο μπορεί να λάβει τις εξής μορφές: αστυνομική μορφή μορφή υγειονομικών ελέγχων μορφή τεχνικών ελέγχων ασφαλείας π.χ. Υπόθεση C-405/98 (KO vs. GIP), Υπόθεση C-169/99 (Schwarzkopf) προστασία των ζώων: όριο η καλή μεταχείριση (Συνθήκη του Άμστερνταμ) προστασία των φυτών: ευρύτερο πλαίσιο προστασίας της βιοποικιλότητας

Προστασια της υγειας και της ζωης των ανθρωπων, των ζωων και των φυτων συχνά χρησιμοποιείται ως δικαιολογία από τα κράτη μέλη τα μέτρα που λαμβάνονται πρέπει να περιορίζονται στο επίπεδο που είναι απαραίτητο για να επιτευχθεί ο νόμιμος στόχος της προστασίας της δημοσίας υγείας Υπόθεση C-270/02, Επιτροπή κατά Ιταλίας

Προστασια της υγειας και της ζωης των ανθρωπων, των ζωων και των φυτων Υπόθεση C-157/96, National Farmers’ Union: «οσάκις υφίστανται αμφιβολίες ως προς τη συνδρομή ή τη σημασία κινδύνων για την υγεία των ατόμων, τα κοινοτικά όργανα μπορούν να λαμβάνουν μέτρα προστασίας, χωρίς να οφείλουν να αναμένουν να αποδειχθεί πλήρως το υπαρκτό και η σοβαρότητα των εν λόγω κινδύνων» Υπόθεση C-249/07, Επιτροπή κατά Κάτω Χωρών Υπόθεση C-132/03, Codacons και Feberconsumatori Υπόθεση C-236/01, Monsanto Agricoltura Italie Υπόθεση C-41/02, Επιτροπή κατά Κάτω Χωρών

Προστασια εθνικων θησαυρων με καλλιτεχνικη, ιστορικη ή αρχαιολογικη αξια λόγος δημοσίου συμφέροντος – ειδική εξαίρεση στην ελευθερία κυκλοφορίας των εμπορευμάτων βάση: το γενικό καθήκον των κρατών για την προστασία του εθνικού θησαυρού και της πολιτιστικής κληρονομιάς του Υπόθεση 7/68, Επιτροπή κατά Ιταλίας: έκρινε την επιβολή φόρου στην εξαγωγή καλλιτεχνικών θησαυρών ως ισοδύναμη με φορολογική επιβάρυνση (εκτός ρυθμιστικού πεδίου 36 ΣΛΕΕ) Οδηγία 93/7/ΕΟΚ: τα κράτη μέλη μπορούν να προσδιορίζουν μόνα τους την έννοια του εθνικού θησαυρού, έχοντας την ίδια ως ερμηνευτικό εργαλείο, που ρυθμίζει ζητήματα επιστροφής πολιτιστικών αγαθών τα οποία έχουν απομακρυνθεί παράνομα από το έδαφος ενός κράτους μέλους / καλύπτει μόνο την επιστροφή αντικειμένων που έχουν ήδη εξαχθεί παράνομα και δε θεσπίζει κανένα μέτρο ελέγχου για την πρόληψη αυτών των παράνομων εξαγωγών

Προστασια εθνικων θησαυρων με καλλιτεχνικη, ιστορικη ή αρχαιολογικη αξια η τακτική των κρατών μελών κατευθύνεται προς την αποθάρρυνση εξαγωγής εθνικών θησαυρών κρίνεται επιφυλακτική η στάση των κρατών μελών ως προς τις εισαγωγές θησαυρών αμφιβολίες ως προς τη νομιμότητα κτήσης

Προστασια εθνικων θησαυρων με καλλιτεχνικη, ιστορικη ή αρχαιολογικη αξια οι εθνικοί θησαυροί μπορεί να περιλαμβάνουν: αντικείμενα που περιέχονται στους καταλόγους μουσείων ή σε συλλογές συντήρησης βιβλιοθηκών ζωγραφικούς πίνακες και γλυπτά βιβλία μεταφορικά μέσα αρχεία Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 116/2009: ενιαίοι έλεγχοι στις εξαγωγές προστατευόμενων αγαθών, αλλά μόνο προς μη κράτη μέλη (απουσία διακριτικής ευχέρειας)

Προστασια της βιομηχανικης και της εμπορικης ιδιοκτησιας αφορά δικαιώματα που απορρέουν από διπλώματα ευρεσιτεχνίας, εμπορικά σήματα, δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, ονομασίες προέλευσης και γεωγραφικές ενδείξεις αρχή της αναγνώρισης της νομιμότητας των εθνικών διατάξεων αρχή της ανάλωσης των δικαιωμάτων προστασία του ειδικού αντικειμένου του δικαιώματος της βιομηχανικής/εμπορικής ιδιοκτησίας Οδηγία 89/104/ΕΚ και λοιπή εναρμονισμένη νομοθεσία Υπόθεση 78/70, Deutsche Grammophon Υπόθεση C-235/89, Επιτροπή κατά Ιταλίας Υπόθεση 187/80, Merck vs. Stephar

Επιτακτικες αναγκες Υπόθεση 120/78, Cassis de Dijon: «μη πλήρης κατάλογος προστατευόμενων συμφερόντων στο πλαίσιο του άρθρου 34 ΣΛΕΕ» δικαιολογία μόνο για τους αδιακρίτως εφαρμοστέους κανόνες Υπόθεση C-2/90, Επιτροπή κατά Βελγίου: τρόποι υπέρβασης αυτού του διαχωρισμού κατεύθυνση απλούστευσης και αντιμετώπισης των επιτακτικών αναγκών με τον ίδιο τρόπο όπως και των δικαιολογιών του άρθρου 36 ΣΛΕΕ

Προστασια του περιβαλλοντος απαγόρευση εισαγωγής αποβλήτων από άλλα κράτη μέλη (Υπόθεση C-2/90, Επιτροπή κατά Βελγίου) σύστημα χρέωσης και επιστροφής κενών συσκευασιών (Υπόθεση 302/86, Επιτροπή κατά Δανίας) ρητή απαγόρευση ορισμένων χημικών ουσιών (Υπόθεση C-473/98, Toolex) υποχρέωση των φορέων παροχής ηλεκτρικής ενέργειας να αγοράζουν το σύνολο της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας από το εσωτερικό μιας περιορισμένης περιοχής εφοδιασμού (Υπόθεση C-379/98, PreussenElektra) Υπόθεση 302/86, Επιτροπή κατά Δανίας: η προστασία του περιβάλλοντος είναι «ένας από τους ουσιώδεις στόχους της Κοινότητας», δυνάμενος για αυτό να δικαιολογήσεις ορισμένους περιορισμούς της αρχής της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων

Προστασια του καταναλωτη αποδεκτά ορισμένα εμπόδια του εμπορίου στο εσωτερικό της Ε.Ε. αναγκαία η αναλογικότητα των συγκεκριμένων περιορισμών μη αποδεκτοί οι περιορισμοί που δεν είναι απαραίτητοι Υπόθεση C-448/98, Guimont Υπόθεση 261/81, Rau vs. De Smedt

αλλες επιτακτικες αναγκες Η βελτίωση των συνθηκών εργασίας (Υπόθεση 155/80, Oebel) Οι πολιτιστικοί στόχοι (Υποθέσεις 60/84 και 61/84, Cinetheque) Η διατήρηση της πολυφωνίας του τύπου (Υπόθεση C-368/95, Familiapress) Η χρηματοοικονομική ισορροπία του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης (Υπόθεση C- 120/95, Decker) Η οδική ασφάλεια (Υπόθεση C-54/05, Επιτροπή κατά Φινλανδίας) Η προστασία της καλής διαβίωσης των ζώων (Υπόθεση C-219/07, Nationale Raad van Dierenkwekers en Liefhebbers and Andibel)

Αρχη της αναλογικοτητας στάθμιση μεταξύ των αντικρουόμενων συμφερόντων ελευθερία της κυκλοφορίας και ενοποίηση της εσωτερικής αγοράς εξυπηρέτηση των εννόμων συμφερόντων των κρατών-μελών ένα κρατικό μέτρο πρέπει να είναι απαραίτητο για την επίτευξη ενός διακηρυγμένου στόχου, ο οποίος δε θα μπορούσε να επιτευχθεί με μικρότερης κλίμακας απαγορεύσεις ή περιορισμούς ή με απαγορεύσεις ή περιορισμούς που θα είχαν μικρότερη επίπτωση στο εμπόριο στο εσωτερικό της Ε.Ε.

Αρχη της αναλογικοτητας θετικά αποτελέσματα ≠ αρνητική επίδραση τρία στάδια: καταλληλότητα εθνικού μέτρου να ικανοποιήσει τον επιδιωκόμενο στόχο (Υπόθεση C-28/09, Επιτροπή κατά Αυστρίας) αναγκαιότητα για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού stricto sensu αναλογικότητα Υπόθεση C-297/05, Επιτροπή κατά Ολλανδίας Υπόθεση C-448/08, Solgar Vitamins France Yποθέσεις C-570/07 και C-571/07, Perez Υπόθεση C-110/05, Επιτροπή κατά Ιταλίας (Italian Trailers)

Διαδικασια σταθμισεως οι περιορισμοί πρέπει να «δικαιολογούνται» τήρηση της αρχής της αναλογικότητας σε κάθε υφιστάμενο περιορισμό Υπόθεση C-390/99, Canal Satelite Digital Υπόθεση C-254/05, Επιτροπή κατά Βελγίου

Διαδικασια σταθμισεως Υπόθεση C-319/05, Επιτροπή κατά Γερμανίας: το εν λόγω μέτρο πρέπει να είναι απαραίτητο για την επίτευξη συγκεκριμένου στόχου και αναλογικό ως προς αυτόν Υπόθεση 34/79, Henn and Darby Υπόθεση C-405/98, Konsumentimbundsmonnen: έννοια αυθαίρετης διάκρισης Υπόθεση 4/75, Rewe-Zentralfinanz: έννοια συγκεκαλυμμένου περιορισμού Στάθμιση μεταξύ: αναγκαίου μέτρου – σκοπού για τον οποίο επιβάλλεται

Διαδικασια σταθμισεως σχέση μεταξύ θεμελιωδών δικαιωμάτων (άρθρο 6 ΣΕΕ) και κοινοτικών ελευθεριών-> στάθμιση στην οποία προβαίνει το ΔΕΚ Υπόθεση C-368/95, Familiapress: αυστριακή νομοθετική ρύθμιση απαγόρευσε στα περιοδικά να συνοδεύονται από δυνατότητα συμμετοχής Υπόθεση C-112/00, Schmidberger: κατάληψη από οικολογικές οργανώσεις ενός τμήματος μεγάλου αυτοκινητόδρομου της Αυστρίας, ο οποίος αποτελούσε σημείο διέλευσης εμπορευμάτων

βαροσ αποδειξεωσ το βάρος της απόδειξης το φέρει το κράτος μέλος το οποίο επικαλείται την εξαίρεση Υπόθεση 251/78, Dankovit το δικαστήριο ρητώς ανέφερε πως το βάρος της απόδειξης αναλαμβάνουν οι εθνικές αρχές

εΠΙΛΟΓΟΣ «Ποια είναι εν τέλει η σημασία της κατοχύρωσης της ελευθερίας της κυκλοφορίας των εμπορευμάτων τον 21ο αι.;» εγγενές στοιχείο της Ε.Ε αφορά πολίτες και επιχειρήσεις

Σας ευχαριστούμε πολύ για την προσοχή σας! τελοσ Σας ευχαριστούμε πολύ για την προσοχή σας!