Επιχειρηματολογώ στο μάθημα της γλώσσας Άννα Ιορδανίδου

ΣΤΟΧΟΣ ΤΟΥ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (Α.Π.) ΣΤΟΧΟΣ ΤΟΥ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (Α.Π.) Συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας προσαρμογής του ύφους και των μέσων του λόγου ανάλογα με τον αποδέκτη, το θέμα, την αιτία, τον σκοπό και το είδος του κειμένου που πρόκειται να παραχθεί.

Ο μαθητής ασκείται βαθμιαία, ώστε, τελειώνοντας το Δημοτικό, να είναι σε θέση να αναγνωρίζει τις διαφορές ανάμεσα σε διαφορετικά είδη προφορικού λόγου, να κατανοεί τις σχετικές με την περίσταση φραστικές επιλογές του συνομιλητή, να χρησιμοποιεί διάφορα είδη λόγου, για διάφορους σκοπούς και για διάφορους αποδέκτες, να συνειδητοποιεί τις λειτουργικές διαφορές μεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου...

... να αντιλαμβάνεται τον ρόλο του γλωσσικού και εξωγλωσσικού περιβάλλοντος στον προσδιορισμό της σημασίας των λέξεων, να συνειδητοποιεί πώς η πρόταση παράγεται και λειτουργεί ως μονάδα επικοινωνίας μέσα σε συμφραζόμενα και σε πραγματικές περιστάσεις, να διαπιστώνει ότι ο ομιλητής, ανάλογα με την περίσταση επικοινωνίας, επιλέγει και χρησιμοποιεί το κατάλληλο επίπεδο ύφους.

είδη λόγου (Α.Π.) αναφορικός (περιγραφή – αφήγηση) κατευθυντικός (οδηγίες – επιχειρηματολογία)

ποια είδη λόγου/κειμένων; με βάση την ορολογία του Α.Π. και με δεδομένη την ανάγκη σχηματοποίησης για διδακτικούς λόγους, έχουν επιλεγεί κείμενα που αναδεικνύουν κεντρικά ζητήματα δόμησης της αφήγησης, της περιγραφής, των οδηγιών και της (πλέον απλής μορφής) επιχειρηματολογίας

επιχειρήματα Τα επιχειρήματα τεκμηριώνουν ή υποστηρίζουν μία γνώμη ή άποψη. Η παράθεση ενός επιχειρήματος μπορεί, σταδιακά, να δημιουργήσει μία ακολουθία επιχειρημάτων. Είτε πρόκειται για ένα είτε πρόκειται για περισσότερα επιχειρήματα, αναμένεται να διαφοροποιήσει/ουν την αρχική γνώμη, στάση ή συμπεριφορά του δέκτη προς την κατεύθυνση του πομπού.

επιχειρήματα O πομπός εκφράζει και αιτιολογεί τη γνώμη ή την άποψή του και διατυπώνει το συμπέρασμά του. Οι ρόλοι μπορεί να αντιστραφούν, με αποτέλεσμα ο δέκτης να αρθρώνει λόγο όπως ο πομπός. Καθώς η θέση οδηγεί στην αντίθεση, το τελικό ζητούμενο είναι η σύνθεση. Τα απλά επιχειρήματα σχετίζονται συνήθως με την αποδοχή μιας θέσης, ενώ σε ένα μετέπειτα στάδιο μπορεί να είναι σύνθετα, όπως είναι η αξιολόγηση μιας κατάστασης, και επομένως να είναι αξιολογικού τύπου.

επιχειρήματα λογική συσχέτιση και διαλεκτική σύνθεση των δεδομένων είδος που παρουσιάζει δυσκολία για τα παιδιά λόγω υψηλών γνωστικών απαιτήσεων σε σχέση με τη γνωστική/συναισθηματική ανάπτυξή τους επιχειρηματολογικά κείμενα στα σχολικά εγχειρίδια Δ΄, Ε΄ και Στ΄ με έμφαση στα γλωσσικά μέσα που χρησιμοποιούνται

επιχειρήματα Γλώσσα Στ΄, τεύχος 1, σ. 93

κείμενα ενημερωτικό κείμενο (Δ΄ τάξη, «Εμένα με νοιάζει» Σε ένα μικρό νησί του Αιγαίου έχει γίνει πρόταση από μια περιβαλλοντική οργάνωση να δημιουργηθεί Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο […] Έτσι, σε κάποιες περιοχές θα απαγορευτεί το ψάρεμα, όπως και οποιαδήποτε τουριστική δραστηριότητα. Οι ψαράδες και οι κάτοικοι που ασχολούνται με τον τουρισμό είναι αναστατωμένοι.

παραγωγή λόγου Συζητήστε στην τάξη ποια μπορεί να είναι τα θετικά και τα αρνητικά αποτελέσματα της δημιουργίας ενός τέτοιου πάρκου. Χωριστείτε σε τρεις ομάδες: α) στους υπεύθυνους του πάρκου, που πρέπει να πείσουν ότι το πάρκο, εκτός από το περιβάλλον, θα ωφελήσει και τους κατοίκους β) στους ψαράδες, που διαμαρτύρονται ότι θα χάσουν τη δουλειά τους γ) στους κατοίκους που ασχολούνται με τον τουρισμό  

κείμενα άρθρο εφημερίδας (Ε΄ τάξη, «Τηλεόραση») Ο αριθμός των διαφημίσεων που «καταβρο-χθίζουν» τα παιδιά έχει διπλασιαστεί από τη δεκαετία του ’70, ξεπερνώντας σήμερα τις 40.000 το χρόνο. Τα παιδιά στην Αμερική περνούν περισσότερη ώρα στην τηλεόραση (1.023 ώρες) παρά στο σχολείο (900 ώρες). Και μη νομίζετε πως στην Ελλάδα τα πράγματα είναι διαφορετικά. ..........

παραγωγή λόγου και γραμματική Με τη βοήθεια του άρθρου, αλλά και με αυτά που μπορείτε να σκεφτείτε, συμπληρώστε τις παρακάτω προτάσεις: Δε θα ήταν άσχημο να κλείναμε για μερικές μέρες την τηλεόραση... γιατί ..............................................................  

επιχειρηματολογία ΘΕΣΗ που υποστηρίζεται ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ που στηρίζουν την προβαλλόμενη θέση ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ και ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ που ενισχύουν τα προβαλλόμενα επιχειρήματα ΠΑΡΑΘΕΣΗ ΑΝΤΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ και ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ για τη στήριξη αντεπιχειρημάτων ΑΝΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΑΝΤΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΩΝ ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΕΛΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ

Ενδεικτική βιβλιογραφία Αρχάκης Α. (2005), Γλωσσική διδασκαλία και σύσταση των κειμένων, Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη. Baynham M. (2002), Πρακτικές γραμματισμού, Αθήνα: Μεταίχμιο. Γεωργακοπούλου Α. & Γούτσος Δ. (1999), Κείμενο και επικοινωνία, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Knapp P. & Watkins M. (1994), Context – Text – Grammar, Australia: Text Productions. Πολίτης Π. (2000), Λόγος-Κείμενο: Επιχειρηματολογία. (http://www.greek-language.gr/greekLang/studies/discourse/2_1_4/index.html)

αντί για συμπέρασμα... Όπως έχει ήδη διαπιστώσει ο Αμερικανός γλωσσολόγος Leonard Bloomfield το 1933: «Το αποτέλεσμα της διδασκαλίας εξαρτάται πολύ λιγότερο από τη θεωρητική θεμελίωση και πολύ περισσότερο από τις συνθήκες της διδασκαλίας και από την ικανότητα του δασκάλου».