ارگونومی فصل نهم

روشنایی در محیط کار روشنایی با طراحی مناسب در محیط کار عامل مهم در افزایش کیفیت فرآورده و بهره وری صنعتی و نیز عملکرد کارور و راحتی و آسایش وی می باشد .

بهبود روشنایی و طراحی مناسب در محیط کار : 1- اندازه گیری شدت روشنایی و درخشندگی 2 – اندازه گیری تباین 3 – استفاده از نور سنج 4 – میزان روشنایی پیشنهاد شده 5 – پیر چشمی 6 – استفاده از روشنایی غیر مستقیم 7 – بازده اقتصادی روشنایی 8 – روشنایی خاص- منظوره برای بازرسی و کنترل کیفیت

1-اندازه گیری شدت روشنایی و درخشندگی 1-اندازه گیری شدت روشنایی و درخشندگی شدت روشنایی : میزان نوری است که به سطح تابیده میشود . برای اندازه گیری نوری که از پایانه های تصویری انتشار می یابد از درخشندگی استفاده می کنند . ضریب بازتاب : ضریبی که برای اندازه گیری قدرت بازتابش و درخشندگی یک سطح مورد استفاده قرار میگیرد . که میزان آن بین 0و 1 است . در نظام SI واحد اندازه گیری شدت روشنایی لوکس و درخشندگی کاندلا بر مترمربع یا نیت است . (cd/m2)

تبدیل روشنایی و درخشندگی تبدیل روشنایی به درخشندگی : درنظام SI : ضریب بازتاب در روشنایی (لوکس) = درخشندگی π در نظام انگلیسی : ضریب بازتاب x روشنایی (FC) = درخشندگی (FL) جدول 27 واحد کمیت های شدت روشنایی و درخشندگی (واحد های نظام متریک برتری دارند) SIنظام نظام انگلیسی کمیت لوکس(LUX) (یا لومن بر متر مربع) کاندلا بر متر مربع یا نیت فوت – کندل ( FC) (یالومن بر فوت مربع) فوت – لامبرت(FL) یا کاندلا بر فوت مربع شدت روشنایی ( میزان نوری که بر سطح می تابد ) درخشندگی ( میزان نور خارج شده از سطح )

2 – اندازه گیری تباین تباین عبارتست از اختلاف درخشندگی میان دو شی که در نزدیکی یکدیگر قرار میگیرند . تباین: 1 – نسبت تباین : برابر است با درخشندگی منطقه ی الف به درخشندگی منطقه ی ب 2 – مدولاسیون تباین : اختلاف درخشندگی بیشینه و کمینه بر جمع آنها . بتاین لازم در کارهای تولیدی در فرایند مونتاژ تباین بسیار شدید میان اشیا بزرگ می تواند سبب خیرگی ناراحت کننده ای بشود .

3 – استفاده از نور سنج نور سنج : 1- اندازه گیری شدت روشنایی . 2 – اندازه گیری درخشندگی . برای اندازه گیری شدت روشنایی که به سطح میرسد باید به همه ی منابع روشنایی توجه کرد . این منابع عبارتند از : 1 – چراغها 2 – پنجره ها 3- بازتاب دیوارها درخشندگی :دریافت نور از زاویه های گوناگون همراه با تصحیح کسینوس. روشنایی زاویه ی کوچک پذیرش و دریافت پرتو نوری برای اندازه گیری نقطه ای.

4 – میزان روشنایی پیشنهاد شده روشهای تعیین روشنایی : 1 – آزمایشات بلاک ول 2 – انجمن مهندسان روشنایی آزمایشات بلاک ول : هرگاه درخشندگی زمینه کاهش یابد تباین صفحه باید افزایش یابد تا بارد هم قابل دیدن شود . انجمن مهندسان روشنایی : 1 – اندازه ی شی 2 – تباین آن با صفحه 3 – سن کارگر 4 – اهمیت سرعت و دقت 5 – ضریب بازتاب

5 – پیر چشمی دیوپتر : گستره ی بینایی واضح F =1/D دومین اثر مهم افزایش سن بر دستگاه بینایی تار شدن بینایی است . یکی از راه های از میان بردن مشکل خیرگی مستقیم و غیر مستقیم، استفاده از روشنایی موضعی میباشد .

6 - استفاده از روشنایی غیر مستقیم (بازتابی) 6 - استفاده از روشنایی غیر مستقیم (بازتابی)

7 - بازده اقتصادی روشنایی بازده منبع روشنایی بصورت لومن بروات اندازه گیری می شود شاخص تجلی رنگ CRI : چگونگی تجلی رنگ در زیر نور لامپ در مقایسه با نور روز بیشترین میزان شاخص تجلی رنگ برابر با 100 می باشد

جدول 29- بهره نوری و شاخص تجلی رنگ در منابع روشنایی گوناگون (برگرفته از وتون، 1986) توضیحات شاخص تجلی رنگ *(CRI) بهره نوری Lm/w منبع روشنایی دارای کمترین بازدهی،اما رایج ترین منبع روشنایی مورد استفاده 92 17 تا 23 لامپ های التهابی بهره نوری و شاخص تجلی رنگ به میزانی چشم گیر با نوع لامپ تغییر می کند 52 تا 89 89 72 50 تا 80 لامپ های فلورسنت - با کاتد سرد - با کاتد گرم دارای عمر بسیار کوتاه 45 50تا 55 لامپ جیوه دارای شاخص تجلی رنگ مناسب 65 89 تا 90 لامپ هالید فلزی بهره نوری بسیار زیاد،اما شاخص تجلی رنگ ضعیف 26 85 تا 125 لامپ سدیم با فشار زیاد دارای بیشترین بهره نوری، اما شاخص تجلی رنگ بسیار ضعیف برای روشنایی گذرگاه ها از آن استفاده می شود 20 100 تا 180 لامپ سدیم با فشار کم

8 - روشنایی خاص منظور برای بازرسی و کنترل کیفیت انواع نورها : 1 - نورهای قطبی 2 – نور نقطه ای 3 – نورهای همگرا 4 – نورهای پلارایزاسیون متقاطع .