Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά Η ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων αποτελεί εργαλείο για την εξυπηρέτηση του βασικού στόχου της Οδηγίας 2000/60/ΕΕ, που είναι η προστασία και αναβάθμιση του υδάτινου περιβάλλοντος. Ιδιαίτερη σημασία αποκτά η διαχείριση της ζήτησης

Βασικός στόχος της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ είναι η καλή οικολογική κατάσταση των υδάτων ως το 2015 Επιφανειακά ύδατα με βάση τα εξής ποιοτικά στοιχεία : Βιολογικά Υδρομορφολογικά Φυσικό-χημικά Υπόγεια ύδατα: Ποιοτική (χημική) - Ποσοτική Εναρμόνιση του Ελληνικού Δικαίου με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ  Νόμος 3199/2003 (ΦΕΚ 280/Α΄/9.12.2000)

Χρονοδιάγραμμα εφαρμογής Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά Χρονοδιάγραμμα εφαρμογής 2000 ΕΕ ΕΛ 2001 2002 Ενσωμάτωση-Λεκάνες απορροής-Φορείς 2003 Ν 3199 2004 Πιέσεις-επιπτώσεις 2005 2006 Καθορισμός Δικτύου Παρακολούθησης 2007 ΠΔ 51 2008 2009 Διαχειριστικά Σχέδια 2010 2011 2012 Εφαρμογή Σχεδίων 2013 2014 2015 Επίτευξη Στόχου ? Τα 14 Υ.Δ. της Ελλάδας

Νομικό πλαίσιο Ν. 3199/2003 Προεδρικό Διάταγμα 51/2007 Εναρμόνιση του εθνικού δικαίου με την Οδηγία 2000/60/Ε.Ε. Καθορισμός των πεδίων εφαρμογής της Οδηγίας Συνιστά τους φορείς και τα υπεύθυνα όργανα Εισάγει το περιβαλλοντικό κόστος - Ύδρευση ως προτεραιότητα Προεδρικό Διάταγμα 51/2007 Ολοκληρωμένη προστασία και ορθολογική διαχείριση υδάτων Παρακολούθηση της κατάστασης των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων Καθορισμός τρόπου και διαδικασίας ελέγχου των πηγών ρύπανσης

Τυπολογία 1) Προσδιορισμός της λεκάνης απορροής [Άρθρο 3 (1)] 2) Κατάταξη των συστημάτων επιφανειακών υδάτων [Παράρτημα ΙΙ 1.1 (i)] 4 βασικές κατηγορίες: Ποτάμια Λίμνες Μεταβατικά Παράκτια Διακρίσεις: Φυσικό σύστημα (NWB) Ιδιαιτέρως τροποποιημένο σύστημα (HMWB) Τεχνητό σύστημα (AWB) Προστατευόμενες περιοχές (Παράρτημα IV) 3) Τα συστήματα των επιφανειακών υδάτων διακρίνονται σε τύπους με τη χρήση περιγραφέων των Συστημάτων Α ή Β [Παράρτημα ΙΙ 1.1 (ii)]

Why is typology necessary? Τυπολογία Why is typology necessary? - To group sites with similar biology in human disturbance absence (reference conditions) - To compare site conditions with the aforementioned - To enable detection of human disturbance effects - To have smaller variability of biological parameter within the same type than between types

Τυπολογία Defining water Bodies By its natural characteristics & by evaluating – analyzing the pressures and impacts

Ποιοτική κατάσταση υδάτινου περιβάλλοντος

Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά Ποιότητα νερών Η Οδηγία 2000/60/ΕΕ χωρίς να την καταργεί, δεν περιορίζεται στην λογική της αξιολόγησης της ποιότητας των υδάτων, σε συνάρτηση με τη χρήση τους.

επιτρεπτό /μη επιτρεπτό, βάσει οριακών τιμών χημικών παραμέτρων. Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά Ποιότητα νερών Εισάγεται η λογική της κλιμακωτής διαβάθμισης (από εξαίρετη ποιότητα έως κακή ποιότητα) με βάση βιολογικούς δείκτες, αντί της ισχύουσας διάκρισης επιτρεπτό /μη επιτρεπτό, βάσει οριακών τιμών χημικών παραμέτρων.

Κατηγοριοποίηση/2000/60 Χημικές Βιολογικές Μορφολογικά Χημικές Μορφολογικές Κατηγοριοποίηση Χημικές Βιολογικές Μορφολογικές

Πως καθορίζεται η ποιότητα, WFD,2000/60/ΕΕ) A) με βάση τα οικολογικά χαρακτηριστικά (function) Β) με βάση τα υδρο-μορφολογικά (…volume that sustains) Γ) με βάση τα φυσικοχημικά (water quality) απο τον συνδυασμό (Α,Β,Γ) προκύπτει η «κατάσταση του συστήματος» Απαίτηση για «καλή οικολογική κατάσταση» μέχρι το 2015 Συμβατική Υποχρέωση έναντι: ΕΕ –IES/ Εθνική νομοθεσία ΥΠΕΚΑ-/Ειδική Γραμματεία Υδάτων ΥΠΕΚΑ

Ποιοτικά στοιχεία Ποταμοί: 1. Σύνθεση & αφθονία της υδατικής χλωρίδας Βιολογικά στοιχεία Ποταμοί: 1. Σύνθεση & αφθονία της υδατικής χλωρίδας 2. Σύνθεση & αφθονία της πανίδας βενθικών ασπονδύλων 3. Σύνθεση, αφθονία & κατανομή κατά ηλικίες της ιχθυοπανίδας Λίμνες: 1. Σύνθεση, αφθονία & βιομάζα φυτοπλαγκτού 2. Σύνθεση & αφθονία της λοιπής υδατικής χλωρίδας 3. Σύνθεση & αφθονία της πανίδας βενθικών ασπονδύλων 4. Σύνθεση , αφθονία & κατανομή κατά ηλικίες της ιχθυοπανίδας Μεταβατικά ύδατα: 4. Σύνθεση & αφθονία της ιχθυοπανίδας Οδηγία 2000/60/ΕΚ, Παράρτημα V Προσπάθειες ένταξης του ζωοπλαγκτού (Moss et al. 2003) Ποιοτικά βιολογικά στοιχεία για τα λιμναία συστήματα (Παράρτημα V, Οδηγία 2000/60/ΕΚ) :

Quality Elements Rivers Lakes Transitional Coastal (flowing waters) Biological Quality Elements -Macrophytes -Benthic Invertebrates -Fish Fauna -Phytoplankton Supportive Hydro-morphological Elements -Hydrological status -River continuum & Connectivity -Morphological conditions -Tidal conditions Chemical – Physical parameters General (salinity, Oxygen, pH, Conductivity, nutrients) - Priority substances & EQS Compliance

Φυτοπλαγκτό (υποχρεωτική για Οδηγία) μικρά «φυτά» με τα οποία αρχίζει η τροφική αλυσίδα 

groups Phytoplankton (φυτοπλαγκτόν) Macrophytes ( υδρόβια μακροφυτική βλάστηση) Benthic invertebrates (βενθικά μακροασπόνδυλα) Fish (ιχθυοπανίδα)

Υδρολογικά & Υδρομορφολογικά Ποιοτικά στοιχεία Υδρολογικά & Υδρομορφολογικά Ποταμοί: Υδρολογικό καθεστώς Συνέχεια του ποταμού Μορφολογικές συνθήκες Λίμνες: Μεταβατικά ύδατα: Παλιρροιακό καθεστώς Οδηγία 2000/60/ΕΚ, Παράρτημα V

Εξίσωση υδατικού ισοζυγίου βροχή, χιόνι, χαλάζι, δροσιά γραμμική συσχέτιση με το υψόμετρο P E I R (Precipitation): Ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα Δυνητική (ΕΔ) & Πραγματική (ΕΠ) ρυθμιστικός παράγοντας υδατικού ισοζυγίου (Evapotranspiration): Εξατμισοδιαπνοή Ενεργή κατείσδυση: το μετεωρικό νερό που συμμετέχει στις κινήσεις του υπόγειου νερού (Infiltration): Κατείσδυση το μετεωρικό νερό που εισέρχεται στο υδρογραφικό δίκτυο ρυθμίζεται από κλιματικούς, γεωμορφολογικούς, λιθολογικούς & εδαφικούς παράγοντες (Run off): Επιφανειακή απορροή

Πληθυσμός x (180-250) l/κάτοικο/ημέρα Απώλειες υδρευτικού δικτύου 30% Υπολογισμός και σε Υδατικές ανάγκες Ύδρευση Πληθυσμός x (180-250) l/κάτοικο/ημέρα Απώλειες υδρευτικού δικτύου 30% Κτηνοτροφία Είδος ζώου Μέση ετήσια κατανάλωση νερού ανά ζώο (m3/ζώο/χρόνο) Βοοειδή 25,55 Προβατοειδή 5,47 Αίγες Χοίροι Ιπποειδή Πουλερικά 0,18 Βιομηχανία Άρδευση

Μορφολογικές αλλοιώσεις Αγροτικές εκτάσεις > 40 % της ολικής έκτασης της λεκάνης απορροής (LAWA, 2002) Αστικές εκτάσεις > 2,5 % της ολικής έκτασης της λεκάνης (Environment Agency, 2005) Με μορφολογικούς δείκτες, όπως HMS (Raven et al. 1998 a,b) & QBR (Munne et al. 2003)

Ποτάμια (σύστημα RHS)

Καταγραφή/μορφολογία Διάβρωση Αποθέσεις Βλάστηση όχθης και προφίλ όχθης Ροή Μορφολογία κοίτης Μορφολογία πυθμένα Παρόχθια δενδρώδης βλάστηση Χρήσεις γής

Χημικά και φυσικό-χημικά στοιχεία Ποιοτικά στοιχεία Χημικά και φυσικό-χημικά στοιχεία Ποταμοί: Θερμικές συνθήκες Συνθήκες οξυγόνωσης Αλατότητα Κατάσταση οξίνισης Συνθήκες θρεπτικών ουσιών Λίμνες: Διαφάνεια Θερμικές συνθήκες Μεταβατικά ύδατα: Οδηγία 2000/60/ΕΚ, Παράρτημα V

Χημικά και φυσικό-χημικά στοιχεία Ποιοτικά στοιχεία Χημικά και φυσικό-χημικά στοιχεία Άμεσες και τυπικές αναλύσεις ΤΟΠΟΣ ΠαρAμετροΣ Οργανα / ΜέθοδοΣ ΠΕΔΙΟ Διαλυμένο οξυγόνο (D.O., mg/l, %) PDO-519 Θερμοκρασία νερού (oC) pH PH-220 Αγωγιμότητα (μS/cm) CD-4302 Bάθος Secchi (m) Δίσκος Secchi ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Ολικά αιωρούμενα στερεά (T.S.S., mg/l) APHA, 1985 Άζωτο των νιτρωδών αλάτων (Ν-NO2, mg/l) Άζωτο των νιτρικών αλάτων (Ν-NO3, mg/l) Φώσφορος των ορθοφωσφορικών ιόντων (Ρ-PO4, mg/l) FIAStarTM 5000 Analyzer Άζωτο των αμμωνιακών αλάτων (Ν-NH4, mg/l) Β.Ο.D.5 (mg/l) Σύγκριση με τα επιτρεπόμενα όρια της Οδηγίας 2006/44/ΕΚ για την διαβίωση των ιχθύων και για το πόσιμο νερό ΚΥΑ ΥΑ/2600/2001

Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά

Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά Φυτοφάρμακα Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά

Τοξικά - Ουσίες Προτεραιότητας Ενευλοφαινόλες (4-π-ενευλοφαινόλη): Υπέρβαση σε τρεις (3) περιοχές (Λίμνη Τριχωνίδα, Έβρος, Νέστος). Μόλυβδος: Υπέρβαση σε είκοσι (20) περιοχές (Μεγάλη Πρέσπα, Κορώνεια, Λίμνη Αμβρακία, Αλιάκμονας, Λίμνη Πολυφύτου, Λεκάνη Πτολεμαΐδας, Βεγορίτιδα, Λίμνη Πετρών, Λίμνη Οζερός, Αξιός, Μικρή Πρέσπα, Έβρος, Ερυθροπόταμος, Άρδας, Χείμαρρος Λουτρού, Νέστος, Λισσός, Κομψάτος, Φρ.Βοζβοζή, Βιστωνίδα). Νικέλιο: Υπέρβαση σε δέκα (10) περιοχές (Λίμνη Καστρακίου, Σπερχειός, Αλιάκμονας, Λεκάνη Πτολεμαΐδας, Νέστος, Κομψάτος, Λίμνη Μαραθώνα, Λίμνη Κορώνεια, Λίμνη Βόλβη, Λίμνη Βιστονίδα). Υδράργυρος: Υπέρβαση σε πέντε (5) περιοχές (Πηνειός Ηλείας, Μεγανίτης, Ευρώτας, Μόρνος, Βοιωτικός Κηφισός). Φθαλικό δι (2-αιθυλεξύλιο): Υπέρβαση σε πέντε (5) περιοχές (Βοιωτικός Κηφισός, Αλιάκμονας, Στυμόνας-Προμαχώνας, Λίμνη Τριχωνίδα, Μικρή Πρέσπα). Εξαχλώροβουταδιένιο: Υπέρβαση σε τρεις (3) περιοχές (Βοιωτικός Κηφισός, Σπερχειός, Λίμνη Καστοριάς).

Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά

Classification of Ecological Status Ecological Quality Ratio (EQR): Ratio of Observed Parameter Value to Expected Parameter Value 5 categories-levels for classification of quality status Ecological status represented by the lower of the EQR-values (biological, physical-chemical & hydromorphological monitoring results) for the assessed quality elements (One out  All out principle) Intercalibration is necessary to ensure comparability on the biological elements. Important to select indicators for the biological quality elements ensuring practicability and cost-effectiveness) High Good Bad Poor Moderate 1

Classification of Ecological Status One out – All out

Προϋποθέσεις για επιτυχημένη ανάλυση Πιέσεων - Επιπτώσεων Ανάλυση Πιέσεων - Διαχείρισης Προϋποθέσεις για επιτυχημένη ανάλυση Πιέσεων - Επιπτώσεων Κατανόηση των περιβαλλοντικών στόχων Κατάλληλη και επιτυχημένη ανάλυση πιέσεων – επιπτώσεων Πλήρης γνώση του υδατικού συστήματος Σωστά προσεγγιστικό μοντέλο CIS working group 2,1:IMPRESS, 2003

Ανάλυση πιέσεων - Διαχείριση Άρθρο 5 Παράρτημα ΙΙ Τμήμα 1: Επιφανειακά ύδατα 1.1 Χαρακτηρισμός 1.2 Οικοπεριοχές 1.3 Τυποχαρακτηριστικές συνθήκες αναφοράς 1.4 Πιέσεις 1.5 Επιπτώσεις καθώς και περαιτέρω χαρακτηρισμός όπου κρίνεται απαραίτητο Τμήμα 2: Υπόγεια ύδατα 1.1 Αρχικός χαρακτηρισμός 1.2 Περαιτέρω χαρακτηρισμός 1.3 Επιπτώσεις στα υπόγεια ύδατα 1.4 Επιπτώσεις από αλλαγές στη στάθμη των υπόγειων υδάτων 1.5 Επιπτώσεις από ρύπανση στη ποιότητα των υπόγειων υδάτων Χαρακτηρισμός Επισκόπηση ανθρώπινων δραστηριοτήτων Οικονομική ανάλυση Παράρτημα ΙΙΙ CIS working group 2,1:IMPRESS, 2003

Βασικά στάδια για την ανάλυση πιέσεων επιπτώσεων Ανάλυση Πιέσεων Βασικά στάδια για την ανάλυση πιέσεων επιπτώσεων Αναγνώριση κατευθυντήριων δυνάμεων και πιέσεων Εκτίμηση των επιπτώσεων Αναγνώριση εν δυνάμει σημαντικών πιέσεων Περιγραφή του υδατικού σώματος και της λεκάνης Δεδομένα παρακολούθησης Περιβαλλοντικοί στόχοι Εκτίμηση της πιθανότητας αποτυχίας επίτευξης των περιβαλλοντικών στόχων CIS working group 2,1:IMPRESS, 2003

Frequency & Sampling of Monitoring Monitoring types 3 types: surveillance, operational & investigative Intensity of monitoring is risk and pressure proportional Monitoring Types, Frequency & Timing are Case- Specific

Types of Monitoring (Surveillance ) Surveillance Monitoring Why: - Validate the impact assessment procedure Serve as basis for future monitoring programmes, Assess long-term changes in natural conditions & others resulting from anthropogenic activity Where: - At points of significant water flow (> 2500 km² catchment) At rivers crossing a Member State boundary, At sampling sites identified under the 77/795/EEC

Types of Monitoring (Surveillance ) Surveillance Monitoring Frequency: Biological parameters from 6 months to 3 years, Hydro-morphological every 6 years (hydrology continuously), Physical-Chemical every 3 months (priority substances every month) Rivers providing drinking water monitored 4-12 times/year BUT countries can adjust frequency & timing according to specific conditions & needs

Types of Monitoring (Operational) Operational Monitoring Why: - Establish and monitor the status of rivers being at risk to fail the environmental objectives - Monitor rivers that receive priority list substances Where: - At sufficient points according to the sources of pollution/disturbance (hot spots) How often: - Frequency chosen by MS on a case-by-case basis. General set of rules for frequency should be used as a guideline

Κατάταξη ποταμών και λιμνών βάσει της Οδηγίας 75/440 (υδροληψία για πόση) Στις περισσότερες περιπτώσεις, με βάση τα διαθέσιμα ποιοτικά χαρακτηριστικά, τα νερά των ποταμών και των λιμνών πληρούν τις προϋποθέσεις για παραγωγή πόσιμου νερού μετά από κατάλληλη επεξεργασία. Εξαίρεση αποτελούν οι λίμνες Λαγκαδά, Βιστωνίδα, Χειμαδίτιδα το ρέμα Σουλού και οι ποταμοί Ασωπός, Πηνειός Ηλείας, Λουδίας και τμήμα του ποταμού Αλφειού Προβληματική αν και όχι ακατάλληλη είναι η ποιότητα των νερών των ποταμών Πηνειός Θεσσαλίας Αξιός Τιταρήσιος Κόσυνθος Έβρος Νέστος

Ευαισθησία λιμνών ως προς τον ευτροφισμό Λίμνες θεσμοθετημένες ως ευαίσθητες Λίμνες που εξετάζεται να χαρακτηρισθούν ως ευαίσθητες Μητρικού Βιστωνίδα Βόλβη Πετρών Λαγκαδά Μαραθώνα Μόρνου Υλίκη Παραλίμνη Σταμάτας Βεγορίτιδα Δοϊράνη Ζάζαρη Καστοριάς Λυσιμαχία Κερκίνη Παμβώτιδα Χειμαδίτιδα

Υπόγεια ύδατα Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα δεδομένα (2008) σε ποσοστό περίπου 20% παρατηρείται υπέρβαση του ορίου των 50 mg/l NO3. Σε ένα άλλο ποσοστό περί το 20% η συγκέντρωση νιτρικών βρίσκεται μεταξύ 25 και 50 mg/l NO3 ενώ στο υπόλοιπο 60% η συγκέντρωση νιτρικών είναι μικρότερη των 25 mg/l NO3.

Ευπρόσβλητες σε νιτρορύπανση ζώνες Ζώνες χαρακτηρισμένες ως ευπρόσβλητες βάσει της 91/676 Ζώνες που εξετάζονται να χαρακτηρισθούν ως ευπρόσβλητες βάσει της 91/676 Κωπαΐδα Αργολικό πεδίο Πηνειός Ηλείας Θεσσαλικός κάμπος Λεκάνη Στρυμώνα Κάμποι Θεσσαλονίκης, Πέλλας Ημαθίας Πεδιάδα Άρτας Πρέβεζας Περίπου 10% της επικράτειας Μ.Ο. ΕΕ 37% Γαργαλιάνοι-Κυπαρισσία Άστρος-Λεωνίδιο Λεκάνη απορροής της λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου-Αιτωλικού Λεκάνη απορροής της λίμνης Λυσιμαχίας Βόνιτσα-Αμφιλοχία Λεκάνες απορροής των λιμνών Βεγορίτιδας Χειμαδίτιδας Ζάζαρης Καστοριάς Δοϊράνης Κερκίνης Βιστωνίδας Λεκάνες απορροής των ποταμών Αγγίτη Χρυσορρόη Έβρου Κομψάτου Δυτικού Παραπόταμου.

Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά Οικολογική Κατάταξη % Ποταμών Κατάταξη 6,80 Υψηλή 40,83 Καλή 38,60 Μέτρια 12,52 Ελλιπής 1,19 Κακή

Οικολογική Κατάταξη Υ.Σ.Θεσσαλίας Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά Οικολογική Κατάταξη Υ.Σ.Θεσσαλίας

Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά Οικολογική Κατάταξη % Παράκτιων και Μεταβατικών Κατάταξη 66,09 Υψηλή 17,60 Καλή 15,02 Μέτρια 1,29 Ελλιπής - Κακή