عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار صدا تهیه کننده : احمد خاکساری کارشناس بهداشت حرفه ای مرکز بهداشت استان اصفهان

تعریف عوامل فیزیکی زیان آور هرگونه عامل فیزیکی که درمحیط کار سلامت جسمی روحی وروانی کارگران را به خطر بیاندازد عامل فیزیکی زیان آور گفته میشود

تقسیم بندی عوامل فیزیکی زیان آور 1- سروصدا 2- ارتعاش 3- روشنایی ودرخشندگی 4-استرس گرمایی 5- استرس سرمایی 6- پرتوها 7- میدان های الکترومغناطیس 8- فشار در ارتفاعات واعماق

سرو صدا سرو صدا یکی از مهمترین وشایعترین عامل فیزیکی زیان آور محیط کار است که در اکثر صنایع وجود دارد وعوارض جبران ناپذیری بر سلامتی کارگران می گذارد که بسیاری از این عوارض متاسفانه غیر قابل برگشت می باشد وتنها میتوان از پیشرفت آن جلوگیری کرد لذا بررسی شناسایی واندازه گیری این عامل نسبت به سایر عوامل فیزیکی از اهمیت بیشتری برخوردار است 0

تعریف سرو صدا از نظر علمی سرو صدا مخلوطی از صوتهای مختلف با طول موجها وشدتهای متفاوت است که ترکیب مشخص ومعینی نداشته وبرای گوش انسان ناخوشایند باشد 0 ازنظر روان شناسی صوت نامطلوب ناخوشایند وناخواسته را سرو صدا یا NOISE مي گويند0 واحد اندازگيري صدا دسی بل dB )) است که عبارت است از لگاریتم شدت برحسب وات برسانتی متر مربع ومعادل کمترین مقدار تغییر انرژی است که گوش قادر به درک وشنیدن آن است 0

اثرات فيزيولوژيكي سرو صدا خستگي شنوايي ( ماسكه كردن گوش ) افزايش ضربان قلب افزايش فشارخون بازشدن مردمك كم شدن قدرت تشخيص رنگها كم شدن ميدان ديد

اثرات پاتولوژيكي صدا كري موقتي : قابل برگشت بوده وكارگر ا گراز محيط پرسروصدا خارج شود به تدريج شنوايي خود را به دست مي اورد 0 كري دائمي : كري غير قابل برگشت است كه دراثركار طولاني مدت درمحيط پرسروصدا بوجود مي آ يد وكارگر به تدريج شنوايي خود راازدست مي دهد واگركارگر دراين محيط به كارخود ادامه دهد ممکن است شنوايي خود را بطوركامل از دست بدهد

درجات کاهش شنوایی درجه کاهش شنوایی شدت صدا نقص مهمی به شمار نمی رود نشنیدن صدا با شدت 20 دسی بل نقص در مکالمه ظاهر میشود نشنیدن صدا با شدت 30 دسی بل سنگینی گوش حادث میشود نشنیدن صدا با شدت 45 دسی بل کری کامل محسوب میشود نشنیدن صدا با شدت 85 دسی بل

انواع کری 1- کری انتقالی خالص 2- کری درکی خالص 3- کری مختلط در کری انتقالی در مسیر عبور صدا تا گوش داخلی اشکال بوجود می آید که ممکن است مربوط به پاره شدن پرده گوش در اثرانفجاریا صدای شدید وناگهانی باشدویا مربوط به ایراد در سیستمهای استخوانی گوش باشد در منحنی های اودیو گرام افت شنوایی در فرکانس های ابتدایی (3000-63 )دیده میشود

کری درکی به هر نحوی که گوش داخلی واعصاب وراههای ارتباطی (بصل النخاع تنه مغز ومراکز غشایی ) آسیب دیده باشد کری درکی حادث میشود در این نوع کری افت شنوایی بیشتر در فرکانس های بالا (8000-3000 ) دیده میشودمنحنی کری شغلی ناشی از سر وصدا نیز از این دسته هستند

کری مختلط توام شدن کری عصبی با کری انتقالی کری را کری مختلط گویند پیرگوشی که یک نوع کری عصبی است وغیر قابل برگشت است اگر همراه با ضایعه گوش میانی باشد یک نوع کری مختلط بوجود می آورد ویا افرادی که دچار بیماری سیفلیس می شوند دچار یک نوع کری مختلط میشوند در منحنی های اودیو گرام افت شنوایی در اکثر فرکانس های پایین وبالا دیده میشود وشیب منحنی بیشتر متوجه فرکانس های بالاست

تقسیم بندی کری از نظر شدت کری مختصر : فرد صدا را در فاصله 5 متری میشنود نجوا رادر فاصله 5/0 متری میشنود کاهش شنوایی این افرد 35-15 دسی بل است کری متوسط : صدای بلند را در فاصله 5/3 متری ونجوا رادر فاصله 10 سانتی متری میشنوند کاهش شنوایی این افراد 45-35 دسی بل است کری شدید : صدای بلند را در فاصله نزدیک میشنوند ونجوا را نمیشنوند نقصان شنوایی 70 دسی بل است کری کامل : نقصان شنوایی بیش از 85 دسی بل است وهیچگونه صدایی را نمی شنوند

علل کری 1- ضایعه گوش خارجی 2- گرفتگی شیپور استاش 3- پیر گوشی 4- گوش درد 5- اختلال در گوش داخلی ولابیرنت 6- کریهای ضربه ای 7- کری ناشی از مسمویت (جنتومایسین ) 8- تمور اعصاب شنوایی 9- ضایعات مرکزی شنوایی 10- بیماری عفونی گوش 11- کری شغلی

کری شغلی کری شغلی بیشتر در فرکانس های 4000 هرتز به بالا دیده میشود ولی ضایعه معمولا از فرکانس 2000 هرتز شروع ودر فرکانس 4000 هرتز تشدید می یابد وتا8000 هرتز ادامه می یابد منحنی های کری شغلی اصولا با منحنی های آنالیز فرکانسی صدا در کارگاههای هم خوانی دارد وکری شغلی در فرکانس هایی دیده میشود که صدای کارگاه در همان فرکانس ها بالاتر از حد مجاز است

مفاهیم کاربردی صوت ماهيت صوت : امواج صوتي امواج مكانيكي طولي اند اين امواج مي توانند درجامدات مايعات وگازها منتشر شوند ذرات مادي منتقل كننده اين امواج درراستاي انتشار موج نوسان مي كنند بسامدهاي امواج صوتي در محدوده اي قرارگرفته اند كه مي توانند گوش ومغز انسان را براي شنيدن تحريك كنند محدوده 20 هرتز تا20000 هرتز را گستره شنيده شدني ياگستره شنوايي گويند بالاتر از اين محدوده رافرا صوت وپايين تررافروصوت گويند

مشخصه هاي امواج صوتي امواج صوتي داراي دامنه - طول موج - فركانس و سرعت هستند :v = ƒ. λ رفتارهاي امواج صوتي : بازتابش – شكست – پخش يا انحراف انواع صوت ازنظر شكل موج : ساده – مختلط دوره اي – مختلط غير دوره اي – ضربه اي انواع صوت از نظر احساس فيزيولوژيك : موسيقي – صدا انواع صوت از نظر توزيع انرژي : باند باريك – باند پهن

بیناب صوتی : Fn+1 – Fn =BW برای یک اکتاو باند داریم : Fn+1 = 2Fn فرکانس مرکزی در یک اکتاو باند Fc=1.4Fn برای یک دهم اکتاو باند Fn+1 = 1.07Fn فرکانس مرکزی در یک دهم اکتاو باند Fc=1.04Fn

کمیتهای اندازه گیری صوت ترازهای فشار صوت : برحسب دسي بل تراز توان صوت :SWL=10 logw+120 تراز شدت صوت : SI L=10 logI+120 تراز فشار صوت : SPLrms=20 logPrms(Pa)+94 تراز فشار صوت : SPLrms=20 logPrms(µbar)+74 تراز فشار صوت SPLpeak=20 logppeak(Pa)+ 94 : تراز فشار صوت : SPLAvg=20logpAvg(Pa)+94 Pa = 10 µbar

انواع صدا ازنظر تداوم صوت الف - پیوسته شامل : یکنواخت با تغییرات حداکثر 5 دسی بل متغییر با زمان با تغییرات حد اکثر 15 دسی بل نوبتی با تغییرات بیش از 15 دسی بل ب – کوبه ای وضربه ای ج – کوبه ای وضربه ای هم پوشان

جمع ترازهای صوتی تفاضل دوتراز (دسي بل ) عددي كه بايد به تراز بزرگ تر اضافه شود 3 1 2.6 2 2.1 1.8 4 1.5 5 1.2 6 7 0.8 8 0.6 9 0.5 10 0.4 12 0.3 14 0.2 16 0.1 19.4 در صورتی که دومنبع غیر یکسان داشته باشیم وتراز صوتی هر منبع را نیزجداگانه داشته باشیم براي جمع تراز دومنبع از جدول مقابل استفاده میکنیم

جمع تراز هاي صوتي اگرمنابع صوتي داراي تراز هاي صوتي يكسان باشند به قرار زير عمل ميكنيم : A=10 log (N) LPT = LPi + A مقداري كه به دسي بل يك دستگاه اضافه ميشود ( A ) تعداد دستگاهها ( N ) تراز كلي د ستگاهها (LPT ) تراز صوتي يك دستگاه ( LPi )

برنامه ريزي بازرسي كارگاه جهت اندازه گيري صدا الف : هدف ب: گردأوري اطلاعات دقيق از كارگاه وفرايند توليد ج: گرد أوري اطلاعات نحوه مواجهه كارگربا صدا د: انتخاب وسيله اندازه گيري مناسب كاليبراسيون دستگاه استاندارد ها وحدود مجاز مواجهه انتخاب روش اندازه گيري اندازه گيري صحيح ارزيابي

اهداف اندازه گيري 1- عيب يابي دستگاه هاي معيوب اهداف اندازه گيري 1- عيب يابي دستگاه هاي معيوب اندازه گيري سروصداي محيط كار مشخص نمودن منابع اصلي صدا تعيين ميزان مواجهه كارگر با صدا أناليز فركانسي صدا كنترل صدا تعيين گوشي مناسب جهت كارگران

دستگاه صداسنج مناسب براساس استاندارد شماره ANSI-SI 4-1971 (انستيتوي استاندارد ملي أمريكا ) ترازسنج هاي صوتي در 4 گروه طبقه بندي ميشود 1- گروه 1 ترازسنج هاي دقيق ( Precision integrated )با بالاترین کیفیت وکمترین خطا اندازه گیری در شبکه A,B,C,Lin 2-گروه 2 ترازسنج های عمومی (General purpose) كيفيت كمتري نسبت به گروه 1 دارد ولي در بررسي صدا در محيط كار كاربرد دارد 3- گروه 3 نوع بازرسي ( Inspection ) براي اهداف بازرسي ومونيتورينگ كاربرد دارد و5-2 دسي بل خطا دارد 4- گروه S نوع استفاده ویژه ( Special purpose ) كاربردي اختصاصي و ویژه دارد وممكن است جزيي از دستگاه باشد

ساختمان وعمل ترازسنج ها 1- ميكروفن ( كريستالي – الكتره – ديناميك – خازني ) 2- أمپلي فاير 3- مدار انتخاب سرعت پاسخ دستگاه ( slow -fast-imp-peak ) 4- مدار انتخاب فشار ( RMS – AVG-PEAK) 5- مدار توزين فركانس ( A-C-D-Lin ) 6- مدار محاسباتي ( SPL-SEL-Leq-MIN-MAX) 7- خروجی ها 8- نمایشگر

استاندارد زمان مواجهه بر اساس قانون 3 دسی بل واستاندارد 85 دسی بل تراز فشار صوت dBA مواجهه مجاز روزانه محدوده 82 16 ساعات مجاز 85 8 88 4 91 2 94 1 97 30 دقيقه هاي مجا ز 100 15 103 5/7 106 75/3 109 88/1 112 94/0

تراز فشار صوت dBA مواجهه مجاز روزانه محدوده 115 12/28 ثانيه هاي مجاز 118 06/14 121 03/7 124 52/3 127 76/1 130 88/0 133 44/0 136 22/0 139 11/0

روش هاي اندازه گيري صدا منبع 1- اندازه گيري صداي منبع : اگردستگاه يكي باشد درفاصله 90 سانتي متري منبع صدا درسه نقطه اطراف منبع اندازه گيري انجام ومقادير ميانگين گرفته ميشود اگر دستگاهها متعدد باشد وتراز فشار صوت تغییرات زیادی نداشته باشد به روش ایستگاه بندی عمل می کنیم ومیانگین اعداد به دست آمده را حساب می کنیم اگر دستگاهها متعدد باشد وتراز فشار صوت نامنظم باشد تنها راه اندازه گیری دقیق انجام دوزیمتری است

اندازه گیری حدود مواجهه کارگر با صدا 1- اگر کارگر در کنار یک دستگاه کار میکند وصدای این دستگاه نیز یکنواخت باشد کافی است در محل حضور کارگر کنار دستگاه اندازه گیری انجام وبا استاندارد مقایسه گردد 2- اگر دستگاه دارای صدای یکنواخت نباشد ویا محل فیزیکی کار کارگر مرتب عوض میشود بهتر است دوزیمتر به کارگر متصل وپس از گذشت یک سیکل کاری میزان مواجهه محاسبه شود

اندازه گیری صدا ي محيط كار ابتدا پلان كارگاه تهيه وموقعيت دستگاهها روي پلان مشخص شود مربع هاي اين پلان با توجه به وسعت كارگاه انتخاب ميشود : تا مساحت 100 متر مربع مربع ها 2*2و مساحت 100 تا 1000 متر مربع 3*3تا5*5 وبالاتر از 1000 متر مربع مربع ها 10*10 انتخاب ميشود A B C D 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 A1 $ D10

بعد از تهيه پلان كارگاه وتعيين موقعيت دستگاهها وايستگاههاي اندازه گيري در هر ايستگاه اندازه گيري انجام ودر فرم مربوطه يادداشت ميشود براي تعيين نقاط ايمن – نقاط احتياط – نقاط خطر از كدهاي زير استفاده ميشود ودر پلان نمايش داده ميشود S کد نقااط ایمن با رنگ سبز C کد نقااط احتياط با رنگ زرد D کد نقااط خطر با رنگ قرمز