Ιστορίες για ήρωες και τέρατα Δήμητρα Τσίγκα Κατερίνα Φερεντίνου

-Δημιουργία κατάλληλου φιλαναγνωστικού περιβάλλοντος -Δημιουργία κατάλληλου φιλαναγνωστικού περιβάλλοντος -Εκφραστική ανάγνωση Προϋποθέσεις: -Χρήση προσωπικού ανθολογίου- λευκώματος

Ι. να προβληματιστούν και να συζητήσουν ερωτήματα όπως: α) Ποιες είναι εκείνες οι ποιότητες-αξίες που χαρακτήριζαν έναν άνθρωπο στην αρχαιότητα ως ήρωα. β) Από τι θα μπορούσε να νικηθεί ένας ήρωας και να αποσυμβολιστεί ως πρότυπο; γ) Υπάρχουν σήμερα ήρωες; Τι είναι ένας σύγχρονος ήρωας; Επιχειρείται: ΙΙ. να συνειδητοποιήσουν την ενότητα της ελληνικής γλώσσας, αρχαίας και νέας. ΙΙΙ. να συζητήσουν τις συνάφειες που έχουν τα κείμενα με: α) το εικαστικό υλικό που τα πλαισιώνει καθώς και με β) νεότερα ποιητικά έργα της ίδιας θεματικής και να παραγάγουν δικό τους λόγο. IV. να λειτουργήσει η ενότητα ως ένας οδηγός φιλαναγνωσίας.

Α΄ φάση (2 ώρες) Πρώτη προσπέλαση Κοινό φύλλο επεξεργασίας και μελέτης

Αἴσωπος: Ἡρακλῆς καὶ Ἀθηνᾶ 1,2 Ἡρακλῆς καὶ Πλοῦτος Η Ηρακλής σκοτώνει τη Λερναία Ύδρα. Θραύσμα ερυθρόμορφης υδρίας, περίπου 375-340 π.Χ. Massachusetts, Fitchburg, Fitchburg Art Museum Η Ηρακλής σκοτώνει τη Λερναία Ύδρα, Θραύσμα ερυθρόμορφης υδρίας, περίπου 375-340 π.Χ. Massachusetts, Fitchburg Art Museum

Ι. Ηρακλής-η καταλυτική δύναμη της έριδας Αἴσωπος, Ἡρακλῆς καὶ Ἀθηνᾶ (1) Διὰ στενῆς ὁδοῦ ὥδευεν Ἡρακλῆς. Ἰδὼν δὲ ἐπὶ γῆς μήλῳ ὅμοιόν τι ἐπειρᾶτο συντρῖψαι. Ὡς δὲ εἶδε διπλοῦν γενόμενον, ἔτι μᾶλλον ἐπέβαινεν, καὶ τῷ ῥοπάλῳ ἔπαιεν. Τὸ δὲ φυσηθὲν εἰς μέγεθος τὴν ὁδὸν ἀπέφραξεν. Ὁ δὲ ῥίψας τὸ ῥόπαλον ἵστατο θαυμάζων. Ἀθηνᾶ δὲ αὐτῷ ἐπιφανεῖσα εἶπε· Πέπαυσο δέ, ἄδελφε, τοῦτό ἐστι φιλονεικία καὶ ἔρις· ἄν τις αὐτὸ καταλείπῃ ἀμάχητον, μένει οἷον ἦν πρῶτον· ἐν δὲ ταῖς μάχαις οὕτως οἰδεῖται. Ὅτι πᾶσι φανερὸν καθέστηκεν ὡς αἱ μάχαι καὶ ἔριδες αἰτίαι μεγάλης βλάβης ὑπάρχουσιν.

Λέξεις –κλειδιά φῐλονεικία, ἡ, 1. αγάπη για έριδες, πρόθυμος ανταγωνισμός, εριστικότητα, 2. με καλή έννοια, άμιλλα ἔρις, -ιδος, ἡ, αιτ. ἔριν και ἔριδα· πληθ. ἔριδες, έπειτα ἔρεις· διαμάχη, φιλονικία, τσακωμός, αντιπαράθεση, ως κύριο όνομα, Έριδα, θεότητα που προκαλεί τον πόλεμο, αδελφή και σύντροφος του Άρη. πειράω (ἐπειρᾶτο): προσπαθώ, αποπειρώμαι, προσπαθώ να κάνω, με εχθρική σημασία, επιχειρώ κάτι εναντίον κάποιου, δοκιμάζω την τύχη μου, δοκιμάζω την ικανότητά μου στο κλέψιμο , «ναυσὶ πειράω», κάνω απόπειρα από τη θάλασσα, πρβλ. πειρατής. οἷος, οἵα, οἷον (αντων.): τέτοιος, αυτού του είδους, τέτοιας ποιότητας, τέτοιου είδους ή χαρακτήρα. οἰδέω, (οἰδεῖ), παρατ. ᾤδεον, αόρ. αʹ ᾤδησα, παρακ. ᾤδηκα,πρήζομαι, διογκώνομαι, φουσκώνω. πρβλ.οἴδημα  

Τα αντανακλαστικά του ήρωα Τι αντιπροσωπεύει ως μυθολογικό πρότυπο ο Ηρακλής; Πώς φαίνεται αυτό στα κείμενα 1 και 2; Ποιες είναι οι πρώτες του αντιδράσεις στο εμπόδιο- πρόβλημα; Είχαν αποτέλεσμα; Έλυσε το πρόβλημα; Τι ένιωσε ο Ηρακλής όταν συνειδητοποίησε ότι η σωματική του δύναμη δεν ήταν αρκετή; Εντοπισμός των λέξεων που αποδίδουν αυτά του τα συναισθήματα και στα δύο κείμενα. Ο λέων της Νεμέας, μυκηναϊκό δαχτυλίδι Ο λέων της Νεμέας, μυκηναϊκό δαχτυλίδι

Η συνδρομή της θηλυκής θεότητας Ο ρόλος της Αθηνάς: Η συνδρομή της θηλυκής θεότητας Τι αντιπροσωπεύει η Αθηνά στο πάνθεον του Ολύμπου; Πώς ονόμασε η θεά το εμπόδιο που βρέθηκε στο δρόμο του Ηρακλή; Στους λόγους της Αθηνάς κρύβεται και το επιμύθιο της κάθε μιας από τις δύο παραλλαγές του Αισώπειου μύθου. Ζητείται από τα παιδιά να το επισημάνουν και να το ερμηνεύσουν. Άγαλμα της θεάς Αθηνάς, μουσείο Ακροπόλεως Άγαλμα της θεάς Αθηνάς, μουσείο Ακροπόλεως

ΙΙ. Πλοῦτος, ὁ «συνών τοῖς πονηροῖς» Αἴσωπος, Ἡρακλῆς καὶ Πλοῦτος Ἡρακλῆς ἰσοθεωθεὶς καὶ παρὰ Διὶ ἑστιώμενος ἕνα ἕκαστον τῶν θεῶν μετὰ πολλῆς φιλοφροσύνης ἠσπάζετο. Καὶ δὴ τελευταίου εἰσελθόντος τοῦ Πλούτου, κατὰ τοῦ ἐδάφους κύψας ἀπεστρέψατο αὐτόν. Ὁ δὲ Ζεὺς θαυμάσας τὸ γεγονὸς ἐπυνθάνετο αὐτοῦ τὴν αἰτίαν δι᾿ ἣν πάντας τοὺς δαίμονας προσαγορεύσας ἀσμένως μόνον τὸν Πλοῦτον ὑποβλέπεται. Ὁ δὲ εἶπεν· Ἀλλ᾿ ἔγωγε διὰ τοῦτο αὐτὸν ὑποβλέπομαι ὅτι παρ᾿ ὃν καιρὸν ἐν ἀνθρώποις ἤμην, ἑώρων αὐτὸν ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον τοῖς πονηροῖς συνόντα. Ὁ λόγος λεχθείη ἂν ἐπ᾿ ἀνδρὸς πλουσίου μὲν τὴν τύχην, πονηροῦ δὲ τὸν τρόπον.

Λέξεις –κλειδιά ἑστιάω, παρατ. εἱστίων, μέλ. ἑστιάσω [ᾱ]· αόρ. αʹ εἱστίᾱσα, παρακ. εἱστίᾱκα (ἑστία)· I. δέχομαι, φιλοξενώ στην εστία μου ή στο σπίτι μου, φιλοξενώ, περιποιούμαι, παραθέτω γεύμα, φιλεύω, τέρπω, ἑστιῶμαι(ἑστιώμενος): φιλοξενούμαι, συμμετέχω σε συμπόσιο, γλεντοκοπώ. πυνθάνομαι, παρατ. πυνθανόμην, μέλ. πεύσομαι, αόρ. βʹ ἐπῠθόμην, παρακ. πέπυσμαι, υπερσ. ἐπεπύσμην: μαθαίνω εξ ακοής ή ρωτώντας, ζητώ να μάθω από κάποιον για κάτι. δαίμων, -ονος, ἡ, ὁ: 1. θεός, θεά, θείο ον 2. το «δαιμόνιο» κάποιου ή το πνεύμα κάποιου, τύχη ή μοίρα, ευνοϊκή ή δυσμενής τύχη, μοίρα, τύχη, πεπρωμένο. σύν-ειμι(συνόντα): 1.είμαι μαζί, συνυπάρχω, 2. (για πρόσωπα) ζω ή έχω σχέσεις με κάποιον: φιλικῶς σύνειμί τινι= έχω φιλικές σχέσεις με κάποιον. ἀσμένως(επίρρημα): μετά χαράς, ευχάριστα, πρόθυμα  

παραδείγματος χάριν: 1η περίοδος : Ποιος ἠσπάζετο; Ποιον; Πώς; 1η περίοδος : Ποιος ἠσπάζετο; Ποιον; Πώς; Ἰσοθεωθείς, ποιος; Ἑστιώμενος, ποιος; από ποιον;   Gérard (de) Lairesse 1640-1711, Αλληγορία του Πλούτου, μουσείο Άμστερνταμ

3η περίοδος Να βρείτε το ρήμα και τον ρηματικό τύπο(μετοχή) που αναφέρονται στον Δία καθώς και το ρήμα και τον ρηματικό τύπο(μετοχή) που αναφέρονται στον Ηρακλή. Ποια αντωνυμία υπάρχει στη θέση του ονόματός του; ποια είναι η απορία του Διός;   Χρυσό νόμισμα ,απεικόνιση Διός, πιθανώς από τηνΛάμψακο,4ος αι. π.Χ.

Α΄ ΟΜΑΔΑ Αφήγηση στην τάξη του μύθου του Ηρακλή και της Αρετής. αφού έχει προηγηθεί αναζήτηση του μύθου στην ηλεκτρονική διεύθυνση ttps://el.wikipedia.org/wiki/Ηρακλής. 2. Σύνδεση του μύθου αυτού με τη στάση του Ηρακλή τόσο απέναντι στην Έριδα όσο και στον θεό-δαίμονα Πλούτο και προσχεδιασμένη προφορική απάντηση.

Β΄ΟΜΑΔΑ Οι μαθητές/τριες παρατηρούν τις δύο εκδοχές του μύθου Ἡρακλῆς καὶ Ἀθηνᾶ: « Διὰ στενῆς ὁδοῦ ὥδευεν Ἡρακλῆς». Εντοπίζουν τις συμβουλές της Αθηνάς- μία για τη ζωή και τον κόσμο και μία για τον εαυτό του- τις μελετούν και τις καταγράφουν. 2. Οι μαθητές/ τριες πληροφορούνται για τον βίο του Αισώπου στην ηλεκτρονική διεύθυνση https://el.wikipedia.org/wik i/Αίσωπος και κάνουν αντιστοιχίες ανάμεσα στη ζωή του και τους μύθους που μελέτησαν (το έργο του).  

Γ΄ΟΜΑΔΑ 1. Οι μαθητές εντοπίζουν υφολογικές και νοηματικές διαφορές με την αλλαγή του ρηματικού χρόνου στα κείμενα Ἡρακλῆς καὶ Ἀθηνᾶ 1,2.   2. Δημιουργία μιας παγωμένης εικόνας (tableau vivant) για κάθε μύθο, αποτυπώνοντας την -κατά τη γνώμη τους- πιο κρίσιμη στιγμή τους.

Δ΄ΟΜΑΔΑ: 1.Ανάπτυξη επιχειρημάτων από τους Ηρακλή-Πλούτο, με φόντο το παλάτι των θεών στον Όλυμπο και δραματοποίηση της σκηνής .

Ε΄ΟΜΑΔΑ: 1. Αξιοποίηση του εικαστικού υλικού και σύνταξη σχετικής παραγράφου. 2.α) Ζωγραφική απόδοση της σκηνής της συνάντησης του Ηρακλή με τον Πλούτο β) Αποτύπωση των χαρακτηριστικών του ήρωα (προφορικός λόγος).   

Οι άθλοι του Ηρακλή, ταπισερί υπό την επίβλεψη του Michiel van Orley, Oudenaarde, c. 1550/65, μαλλί- μετάξι, 418 x 544 cm. Kunsthistorisches Museum, Kunstkammer.

Hercules and the Nemean Lion, Peter Paul Rubens (1577-1640)

Ο Ηρακλής και ο λέων της Νεμέας, (αναπαράσταση σε οινοχόο 520 π.Χ περίπου)

Gerard de Lairesse, Η επιλογή του Ηρακλή

[The Labours of Hercules.Cornelis Cort.1565.]

Peter Paul Rubens( 1577 – 1640) ο Ηρακλής σκοτώνει το λιοντάρι της Νεμέας

Γ΄φάση (1 ώρα) Αναλόγιο (για ολους/ες)

Ο θάνατος του Διγενή (ακριτικό τραγούδι) Ρίτσος Γιάννης, Ρωμιοσύνη (απόσπασμα) Εγγονόπουλος Nίκος, Μπολιβάρ (απόσπασμα) δίνονται 5 ποιήματα : Νίκος Γκάτσος, Οι ήρωες είναι πάντα ευγενικοί Ο θάνατος του Διγενή (ακριτικό τραγούδι) Κ. Δημουλά, Σημεῖο Ἀναγνωρίσεως

1. Εκφραστική ανάγνωση. 2. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα και πεδίο δράσης των ηρώων σε κάθε ποίημα. 3. Η γυναίκα ηρωίδα; 4. Σύνθεση μιας ιστορίας στο τύπο του παραμυθιού με πρωταγωνιστή/στρια έναν ήρωα ή μια ηρωίδα.

Καθορισμός της έννοιας «ήρωας» στη σύγχρονη εποχή. Συζήτηση στην τάξη.

Ευχαριστούμε πολύ Επιμέλεια-Παρουσίαση: Τσίγκα Δήμητρα Φερεντίνου Κατερίνα