Ο ρόλος της οικογένειας στην ανάπτυξη των παιδιών Μιχαήλ Κωνσταντόπουλος Μιχαήλ Τσαγανέας Μαρτίνος Μούτσιος Κωνσταντίνος Κυριαζής

Λειτουργίες Οικογένειας Η οικογένεια έχει ποικίλους ρόλους σε μια κοινωνία: Ενισχύει την οικονομία με την παραγωγή και κατανάλωση διαφόρων αγαθών και υπηρεσιών Συντελεί στην αύξηση του πληθυσμού, με τις σεξουαλικές ορμές των ενήλικων μελών της. Παρέχει κοινωνική και οικονομική υποστήριξη στα μέλη της. Φροντίζει τα μεγαλύτερα σε ηλικία μέλη της παρέχοντας τους οποιαδήποτε βοήθεια. Πρωτίστως το κύριο μέλημα της οικογένειας είναι η εκπαίδευση των παιδιών τους.

Πως η κοινωνικοποίηση συμβάλλει στην ομαλή λειτουργία της κοινωνίας Ελέγχει την αντικοινωνική συμπεριφορά και τις ανεπιθύμητες παρορμήσεις των μελών της. Βοηθά στην ομαλή ανάπτυξη του ίδιου ατόμου. Εντάσσει τα παιδιά αποτελεσματικά μέσα στο περιβάλλον όταν αυτά συναναστρέφονται με άλλα μέλη αποκτώντας έτσι γνώσεις και δεξιότητες. Εξασφαλίζει τη συνεχή διατήρηση της κοινωνικής τάξης.

Η οικογένεια ως κοινωνικό σύστημα Θεωρία των οικολογικών συστημάτων του Urie Bronfenbrenner: Σύμφωνα με αυτή την θεωρία αναγνωρίζεται η επιρροή που ασκούν οι γονείς στα παιδιά τους, άλλα και το αντίθετο δηλαδή τον τρόπο ανατροφής των γονέων τους. Τονίζει επίσης ότι η οικογένεια είναι ένα πολύπλοκο κοινωνικό σύστημα δηλαδή ένα δίκτυο στα οποία δημιουργούνται αμοιβαίες σχέσεις και συμμαχίες μεταξύ γονέα- παιδιού και το οποίο εξελίσσεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους.

Ορισμός κοινωνικού συστήματος Σύμφωνα με τον Jay Belsky η οικογένεια είναι ένα κοινωνικό σύστημα το οποίο επιδρά όπως τα μέρη του ανθρώπινου σώματος, όπου το κάθε όργανο δουλεύει αρμονικά σε συνεργασία με τα υπόλοιπα και επηρεάζεται από αυτά και καθένα από αυτά συμβάλλει στη λειτουργία του συνόλου.

Άμεσες και Έμμεσες επιρροές Άμεση επιρροή ονομάζεται η κατάσταση κατά την οποία ένα μέλος της οικογένειας επηρεάζεται από την συμπεριφορά ενός άλλου μέλους και το αντίστροφο. Έμμεση επιρροή ορίζεται η άμεση επιρροή με την εμπλοκή ενός τρίτου μέλους της οικογένειας, όπου αλληλοϋποστηρίζονται οι γονείς μεταξύ τους.

Άμεση και έμμεση επιρροή του παιδιού στους γονείς Ο Kochanska ανέπτυξε την θεωρία στην οποία τονίζει για το παιδί όπου επιδρά άμεσα στην μητέρα του με μια ανάρμοστη συμπεριφορά όπως ανυπακοή. Συνεπώς η μητέρα θα χρησιμοποιήσει καταπιεστικές μεθόδους πειθαρχίας που θα οξύνουν την αυτή την συμπεριφορά του παιδιού. Η έμμεση επίδραση σε αυτή τη διαδικασία είναι η μητέρα να κατακρίνει το σύζυγο της για την απάθεια στις πράξεις του παιδιού να προκληθεί συζυγική σύγκρουση.

Εκτεταμένη οικογένεια Είναι η κατάσταση κατά την οποία οι γονείς και τα παιδιά ζουν με μια ομάδα συγγενών εξ’ αίματος όπως παππούδες και θείους, σχηματίζοντας έτσι ένα νοικοκυριό. Αυτό το φαινόμενο παρατηρείται έντονα σε διάφορα πολιτισμικά περιβάλλοντα όπως στους αφροαμερικανούς. Η φροντίδα των έφηβων αφροαμερικανών από διάφορους συγγενείς έχει ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της ψυχολογικής κατάστασης, καλές επιδόσεις στο σχολείο και λιγότερα προβλήματα συμπεριφοράς.

Δραματικές αλλαγές που επηρεάζουν την δομή μιας τυπικής οικογένειας Περισσότεροι άγαμοι ενήλικοι Αναβολή του γάμου λόγω υποχρεώσεων Αύξηση των γυναικών που εργάζονται Μείωση των γεννήσεων Περισσότερα διαζύγια Περισσότερες μονογονεϊκές οικογένειες Αύξηση της φτώχειας των μονογονεϊκών οικογενειών Περισσότεροι δεύτεροι γάμοι γονέων

Τρόποι με τους οποίους οι γονείς επηρεάζουν την εξελικτική ψυχολογία του παιδιού τους Σύμφωνα με τον Jay Belsky ο τρόπος με τον οποίο οι γονείς φροντίζουν τα παιδία τους επιδρά θετικά στην ανάπτυξη του παιδιού στην βρεφική ηλικία Κατά το δεύτερο έτος οι γονείς συγκεντρώνονται στην εκμάθηση του παιδιού των τρόπων συμπεριφοράς. O Erik Erikson υποστηρίζει ότι τότε αρχίζει η διαδικασία της κοινωνικοποίησης Οι γονείς προσπαθούν από εκείνο το σημείο και μετά να διαμορφώσουν τον χαρακτήρα και την αυτονομία του παιδιού χωρίς να περιορίσουν την περιέργεια και την πρωτοβουλία του.

Δύο κύριες διαστάσεις γονικής φροντίδας Γονική αποδοχή/ ανταπόκριση Γονική απαιτητικότητα/ έλεγχος Τέσσερις μορφές γονικής φροντίδας Αυταρχική γονική φροντίδα Γονική φροντίδα που βασίζεται στο κύρος Ανεκτική γονική φροντίδα Αμέτοχη γονική φροντίδα Τα παραπάνω προέκυψαν από έρευνες της Diana Baumrind όπου παρατήρησε την παρατηρητικότητα των παιδιών, τα βαθμολόγησε με βάση την συμπεριφορά τους, την κοινωνικότητα, τον αυτοέλεγχο, τις επιδόσεις και την διάθεση τους

Σχέσεις ανάμεσα στους τρόπους ανατροφής των παιδιών και τα εξελικτικά αποτελέσματα κατά τη μέση παιδική ηλικία και την εφηβεία Τρόπος ανατροφής του παιδιού Παιδική ηλικία Εφηβεία Βασισμένος στο κύρος Μεγάλες γνωστικές και κοινωνικές ικανότητες Υψηλή αυτοεκτίμηση, εξαιρετικές κοινωνικές ικανότητες, έντονο ενδιαφέρον για την ηθική και το κοινωνικό συμφέρον, υψηλές επιδόσεις στο σχολείο Αυταρχικός Μέτριες γνωστικές και κοινωνικές ικανότητες Μέτριες κοινωνικές δεξιότητες και επιδόσεις στο σχολείο, συμμορφώνονται περισσότερο από ότι οι έφηβοι με τους ανεκτικούς γονείς Ανεκτικός Ελάχιστες γνωστικές και κοινωνικές ικανότητες Ανεπαρκής αυτοέλεγχος και κακές επιδόσεις στο σχολείο. Συχνότερη χρήση ναρκωτικών από ότι στους έφηβους που έχουν γονείς που βασίζονται στο κύρος ή αυταρχικούς γονείς

Κοινωνική τάξη και εθνικές διαφοροποιήσεις στην ανατροφή των παιδιών Η σχέση ανάμεσα στη γονική φροντίδα βασίζεται στο κύρος, και την υγιή ψυχολογική ανάπτυξη. •Γονείς διαφορετικών κοινωνικών τάξεων αντιμετωπίζουν διαφορετικά τα παιδιά τους Γονείς που ανήκουν στην εργατική τάξη Γονείς της μεσαίες τάξης

Εθνικές διαφορές στην ανατροφή των παιδιών Ιθαγενείς αμερικάνοι και ισπανόφωνοι γονείς Διατηρούν στενούς δεσμούς με τους συγγενείς τους Επιμένουν τα παιδιά να είναι ευγενικά και να σέβονται τους γύρω τους Ασιάτες γονείς Πολλοί αυταρχικοί γονείς Τονίζουν πολύ την αυτοπειθαρχία των παιδιών Αφροαμερικάνοι γονείς Απαιτούν απόλυτη υπακοή από τα παιδιά Καταπιεστικές μέθοδοι πειθαρχίας

Η ανάγκη των εφήβων για αυτονομία Ένα από τα πρώτα πράγματα που αναζητούν τα παιδιά όταν μπουν στην εφηβεία είναι η αυτονομία τους. Ο έφηβος στο ταξίδι της αναζήτησης της αυτονομίας του νομίζει ότι οι γονείς του προσπαθούν να τον χαλιναγωγήσουν και αυτό δημιουργεί εντάσεις στο σπίτι. Τρόπος αντιμετώπισης των συγκρούσεων αυτών είναι ο συνδυασμός γονικής αποδοχής βασίζεται στο κύρος, ούτε υπερβολικά χαλαρός, ούτε υπερβολικά περιοριστικός, δίνει στα παιδιά ην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης.

Ο ρόλος των αδελφών στην ανάπτυξη των παιδιών Οι κοινωνία πιστεύει για τα μοναχοπαίδια ότι συνήθως είναι κακομαθημένα και μοναχικά. Ενώ τα παιδία που έχουν αδέλφια ωφελούνται κοινωνικά και συναισθηματικά παρόλο που ανταγωνίζονται μεταξύ τους. Τα παιδιά που συνυπάρχουν με νεογέννητα μωρά στο σπίτι προσαρμόζονται πιο εύκολα όταν οι γονείς συνεχίζουν να του δείχνουν το ίδιο ενδιαφέρων μετά τον ερχομό του μωρού.

Η σχέσεις στα αδέλφια στην διάρκεια της παιδικής ηλικίας Καθώς τα μεγαλύτερα παιδιά περνάνε χρόνο με τα μικρότερα, προσαρμόζονται και μειώνονται το άγχος και οι συγκρούσεις μεταξύ τους. Κατά την εφηβεία νιώθουν πιο ισότιμοι όπως και με τους γονείς και συχνά πράττουν πράξεις καλοσύνης και αγάπης το ένα για το άλλο παιδί. Τα αδέλφια εμπιστεύονται το ένα το άλλο, προστατεύουν και παρηγορούνται όταν αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Τα μεγαλύτερα φροντίζουν τα μικρότερα. Ενώ τα μικρότερα θαυμάζουν τα επιτεύγματα των μεγαλυτέρων και τους έχουν σαν πρότυπο.

Χαρακτηριστικά που διακρίνουν τα μοναχοπαίδια Τα μοναχοπαίδια που μεγαλώνουν μόνα τους διαφέρουν κατά πολύ από τα παιδιά με αδέρφια. Σύμφωνα με κάτι έρευνες δείχνουν ότι τα μοναχοπαίδια : έχουν υψηλό βαθμό αυτοεκτίμησης είναι πιο υπάκουα και ικανότερα από τα παιδιά με αδέλφια έχουν καλές σχέσεις με συνομηλίκους Τα μοναχοπαίδια περνούν περισσότερες ώρες με τους γονείς από ότι τα παιδιά με αδέλφια

Ποικιλομορφία στην οικογενειακή ζωή Οι σύγχρονές οικογένειες έχουν περισσότερη ποικιλομορφία από κάθε περίοδο όπως: Κανονικές Μονογονεϊκές Μικτές να δουλεύουν και οι δύο γονείς θετές οικογένειες

Θετές οικογένειες Όταν κάποιος από τους γονείς δεν είναι ικανός να κάνει παιδιά τότε μια από τις επιλογές τους είναι να υιοθετήσουν. Η πλειοψηφία όμως δείχνει ότι αναπτύσσουν ισχυρούς δεσμούς μεταξύ τους. Επειδή όμως δεν έχουν τα ίδια γονίδια το περιβάλλον που θα ανατραφεί το παιδί μπορεί να μην είναι τόσο συμβατό όσο στο βιολογικό παιδί.

Οικογένειες Ομοφυλόφιλων και Λεσβιών Στις ΗΠΑ πολλά εκατομμύρια ομοφυλόφιλων ανδρών ή γυναικών είναι γονείς πολλοί από προηγούμενους γάμους ή από υιοθεσία ή αλλιώς με τεχνητή γονιμοποίηση. Πάρα πολλές φορές όμως τα δικαστήρια είχαν απορρίψει την ανατροφή παιδιών και ο λόγος ήταν ο σεξουαλικός προσανατολισμός των παιδιών. Άλλος ένας λόγος που είχε ο κόσμος ήταν ότι πίστευε οι ομοφυλόφιλοι γονείς ήταν ότι δεν ήταν ψυχικά υγιείς ή ότι θα διαφθείρουν τα παιδιά να ακολουθήσουν αυτούς. Οι παραπάνω υποψίες όμως δεν έχουν καμία βάση.

Αντίκτυπος των οικογενειακών συγκρούσεων και του διαζυγίου Η περίοδος πριν το διαζύγιο συνοδεύεται από καυγάδες, από τους γονείς, μέχρι και σωματική βία. Αυτό έχει ως αντίκτυπο στα παιδιά την κατάθλιψη και εχθρικότητα, παράλληλα οδηγεί σε άγχος, κατάθλιψη και διαταραχές εξωτερίκευσης. Άμεσα αποτελέσματα διαζυγίου Οι περισσότερες που παίρνουν διαζύγιο περνούν μια περίοδο κρίσης που σχεδόν όλα τα μέλοι βγαίνουν από τα προγράμματα τους. Οι μητέρες αναλαμβάνουν την κηδεμονία και οι πατεράδες μην μπαίνοντας στην δύσκολη θέση να μιλήσουν με την μητέρα για να δουν τα παιδιά τους χάνουν την επαφή με αυτά.

Τα άμεσα αποτελέσματα του διαζυγίου σε αγόρια και κορίτσια Τα κορίτσια μετά τον χωρισμό των γονέων τους ανακάμπτουν πιο γρήγορα από τα αγόρια. Αυτό μπορεί να συμβαίνει είτε διότι τα αγόρια είναι πιο συναισθηματικά είτε γιατί ήταν πιο δεμένα συναισθηματικά με τον πατέρα τους όπου τώρα δεν έχουν τόσο συχνές επαφές. τα κορίτσια όμως έχουν παρατηρηθεί από έρευνες ότι έχουν πρόωρη σεξουαλική δραστηριότητα και έλλειψη αυτοπεποίθησης στις σχέσεις τους. Συμπεραίνουμε ότι το διαζύγιο επηρεάζει διαφορετικά τα παιδιά κάθε φύλου.

Τα αποτελέσματα του διαζυγίου στα παιδιά Σε σχέση με τα παιδιά που ζουν και με τους δύο γονείς υπάρχουν μερικές διαφορές: Οι έφηβοι αισθάνονται φόβο πιστεύοντας ότι και οι ίδιοι δεν θα κάνουν ένα γάμο που θα κρατήσει. Έχουν δυσκολίες και ψυχολογικά προβλήματα. Αντιθέτως υπάρχουν και θετικά αποτελέσματα: Τα παιδιά είναι πιο σταθερά και ωριμάζουν γρηγορότερα. Επίσης υπάρχουν άτομα που αντιμετώπισαν το διαζύγιο τον γονέων τους αποτελεσματικότερα και δεν δημιούργησαν ψυχολογικά προβλήματα.

Η ζωή μετά το διαζύγιο Μέσα σε 3-5 χρόνια το 75% των μονογονεϊκών οικογενειών, ξανά παντρεύεται ή συμβιώνει με έναν σύντροφο. Εκεί τα παιδιά καλούνται να αντιμετωπίσουν μια ακόμα αλλαγή εφόσον αποκτούν πατριό ή μητριά ακόμα και καινούρια αδέλφια. Αυτό συνήθως συμβαίνει και για την βελτίωση της οικονομικής κατάστασης της οικογένειας αν και έχει παρατηρηθεί πως οι γονείς είναι πιο ικανοποιημένοι από τον δεύτερο γάμο τους.

Δυσμενείς συνθήκες για τα παιδία μετά τον χωρισμό •Η επαρκής οικονομική υποστήριξη, θα πρέπει να ζοριστούν σε περίπτωση που δεν έχουν αρκετά λεφτά για αγαθά που θέλουν. •Αν οι χωρισμένοι γονείς συνεχίζουν τις λογομαχίες όποτε βρίσκονται μαζί. •Αναγκαία είναι και η ψυχολογική υποστήριξη των παιδιών και καμιά φορά και των γονέων.

Μικτές οικογένειες Μητέρας- Πατριού, Πατέρα-Μητριάς •Στις οικογένειες Μητέρας- πατριού τα αγόρια στην οικογένεια προσαρμόζονται ευκολότερα από τα κορίτσια, ενώ τα κορίτσια μπορεί να βλέπουν τον πατριό σαν απειλή στην σχέση με την μητέρα τους. •Στις οικογένειες Πατέρας- Μητριάς, αν και είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις αυτές, τα παιδιά δυσκολεύονται εξίσου να προσαρμοστούν διότι η μητριά είναι υπερπροστατευτική και τα παιδιά νιώθουν ότι προσπαθεί να αντικαταστήσει την πραγματική τους μητέρα.