ΕΡΓΑΣΙΑ 1ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΜΕΛΗ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΓΙΑΝΝΑΚΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΣ ΜΙΧΑΗΛ ΚΟΥΤΡΟΥΜΠΟΥΣΗΣ

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΠΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Οι εμπειριστές φιλόσοφοι πίστευαν ότι τα βρέφη έπρεπε να μαθαίνουν και να ερμηνεύουν αυτό που αισθάνονται. Ο William James υποστήριξε ότι στα βρέφη, όλα τα αισθητηριακά ερεθίσματα συνδυάζονται ώστε να δημιουργήσουν μια ακαθόριστη αίσθηση των πραγμάτων. Αντίθετα,οι φιλόσοφοι Rene Descartes και o Immanuel Kant θεωρούσαν ότι πολλές από τις βασικές αντιληπτικές ικανότητες είναι έμφυτες (π.χ. η κατανόηση των χωρικών σχέσεων). Σήμερα,οι εξελικτικοί ψυχολόγοι αναγνωρίζουν ότι η αντιληπτική ικανότητα των νεογέννητων είναι αρκετά περιορισμένη.

ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗΣ Σύμφωνα, με την θεωρία του εμπλουτισμού (Piaget,1954,1960),τα αισθητηριακά ερεθίσματα είναι αποσπασματικά και προκαλούν σύγχυση,συγκεκριμένα υποστηρίζει ότι η γνωστική λειτουργία εμπλουτίζει την αισθητηριακή εμπειρία. Αντίθετα, η θεωρία της διαφοροποίησης(Eleanor Gibson) επισημαίνει ότι τα αισθητηριακά ερεθίσματα παρέχουν όλα όσα χρειαζόμαστε για να ερμηνεύσουμε τις εμπειρίες μας.Επίσης, η Gibson τονίζει ότι οι απαιτούμενες γνώσεις γίνουν λεπτομερείς διακρίσεις διαμορφώνονται στην πορεία της αναπτύξης.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΙΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΤΟΥ ΒΡΕΦΟΥΣ Στις αρχές του 20ου αιώνα,το πόρισμα πολλών ιατρικών εξετάσεων ήταν ότι τα βρέφη ήταν ανήμπορα και ανέτοιμα να αντιληφθούν τον κόσμο γύρω τους .Σήμερα, οι ερευνητές έχουν αναπτύξει τεχνικές χάρη στις οποίες γνωρίζουμε τι αντιλαμβάνονται τα νεογέννητα. Ας εξετάσουμε με συντομία τέσσερις από αυτές τις τεχνικές. Η Μέθοδος της Προτίμησης Είναι μια απλή τεχνική στην οποία δύο τουλάχιστον ερεθίσματα παρουσιάζονται ταυτόχρονα για να διαπιστωθεί αν τα βρέφη δίνουν μεγαλύτερη προσοχή σε ένα από αυτά απ' ότι στο άλλο .Συγκεκριμένα,ο Robert Fantz χρησιμοποίησε την τεχνική αυτή για να παρατηρήσει αν τα βρέφη διακρίνουν οπτικά σχέδια (π.χ. πρόσωπα,εφημερίδες και δίσκους χωρίς συγκεκριμένα σχέδια).Τα μωρά τοποθετούνταν ανάσκελα σε ένα θάλαμο και έβλεπαν τουλάχιστον δύο οπτικά ερεθίσματα. Ένας παρατηρητής καταγράφει την χρονική διάρκεια στην οποία το βρέφος προσήλωσε το βλέμμα του σε ένα από τα ερεθίσματα .

Η μέθοδος της εξοικείωσης Είναι μια διαδικασία στην οποία ένα επαναλαμβανόμενο ερέθισμα γίνεται αρκετά οικείο, ώστε οι αντιδράσεις του βρέφους σε αυτό να μην συμβαίνουν πια. Όταν σταματάει να αντιδρά στο ερέθισμα σημαίνει ότι το γνωρίζει καλά . Συγκεκριμένα,ο ερευνητής παρουσιάζει το πρώτο ερέθισμα μέχρι να εξοικειωθεί το βρέφος σε αυτό. Στη συνέχεια παρουσιάζεται το δεύτερο ερέθισμα και αν αντιδράσει σε αυτό σημαίνει ότι έχει απεξοικειωθεί.Αν το βρέφος δεν αντιδράσει σε κανένα από τα δύο ερεθίσματα τότε συμπεραίνεται ότι οι διαφορές ανάμεσα στα δυο ερεθίσματα ήταν λεπτές για να τις εντοπίσει. Προκλητά Δυναμικά Ουσιαστικά, πρόκειται για ένα εγκεφαλογράφημα στο οποίο αποτυπώνονται οι αντιδράσειςτου βρέφους στα οπτικά ερεθίσματα που του παρουσιάζονται. Αν το παιδί αισθανθεί ένα συγκεκριμένο ερέθισμα θα σημείωθει μια μεταβολή στα κύματα του εγκεφάλου του που ονομάζεται προκλητό δυναμικό .Η μέθοδος αυτή μας επιτρέπει να διαπιστώσουμε αν τα βρέφη διακρίνουν τα διάφορα οπτικά ερεθίσματα ή τους ήχους.

Θηλασμός μεγάλης έντασης Σε αυτή την μέθοδο παρέχεται στα βρέφη μια ειδικά σχεδιασμένη πιπίλα χάρη στην οποία οι ερευνητές ελέγχουν τις αντιδράσεις του βρέφους σε διάφορα ερεθίσματα.Αν το βρέφος δείξει ενδιαφέρον σε ένα συγκεκριμένο ερέθισμα,(π.χ. μαγνητόφωνο,μηχανή προβολής slights κ.λ.π)τότε αρχίζει να θηλάζει γρηγορότερα.Ενώ αν το βρέφος προσέξει περισσότερο ένα δεύτερο ερέθισμα,συμπεραίνουμε ότι έχει καταφέρει να το ξεχωρίσει από το πρώτο.Προφανώς αν μειωθεί το ενδιαφέρον του και η ένταση του θηλασμού το ερέθισμα σταματά.

ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΒΡΕΦΟΥΣ Όραση Είναι η λιγότερο αναπτυγμένη αίσθηση των νεογέννητων. Μπορούν να εστιάσουν με το βλέμμα τους μόνο αν αυτό κινείται αργά. Προσέχουν περισσότερο τα πρόσωπα ή γενικά οτιδήποτε μοιάζει με πρόσωπο από ότι τα άλλα σχήματα. Δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν κάποια χρώματα(π.χ. μπλε- πράσινο,κίτρινο-κόκκινο)και δεν διακρίνουν καθαρά τις λεπτομέρειες,καθώς ο φακός του ματιού τους δεν αλλάζει εύκολα σχήμα. Μετά τους δύο πρώτους μήνες η όραση τους βελτιώνεται ραγδαία.

Ακοή Τα βρέφη δεν μπορούν να ακούσουν σιγανούς ήχους λόγω συσσώρευσης υγρού στο αυτί τους από τον τοκετό. Εστιάζουν ιδιαίτερα τις ψηλές γυναικείες φωνές,ενώ είναι σε θέση να αναγνωρίζουν την φωνή της μητέρας. Διακρίνουν τους βασικούς ήχους της ομιλίας(φωνήματα) όπως ακριβώς χωρίζουν το φάσμα του φωτός στα βασικά χρώματα. Η ωτίτιδα είναι η πιο συχνή αιτία προσωρινής απώλειας της ακοής στα βρέφη.Επαναλαμβανόμενες ωτίτιδες καθυστερούν την κοινωνική και γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών. Γεύση και όσφρηση Τα νεογέννητα προτιμούν τις γλυκές γεύσεις,καθώς θηλάζουν για περισσότερο διάστημα τα γλυκά διαλύματα.Είναι σε θέση να διακρίνουν το αλμυρό,το ξινό και το πικρό. Αντιδρούν έντονα σε δυσάρεστες οσμές(π.χ. αμμωνία,ξύδι κ.α.)και αναγνωρίζουν την μυρωδιά της μητέρας.

Αφή,θερμοκρασία και πόνος Τα βρέφη είναι ευαίσθητα στο άγγιγμα,το οποίο μπορεί να δράσει θεραπευτικά καθώς ξυπνά τα απαθή βρέφη και ηρεμεί τα νευρικά,κάνοντας τα να έχουν μεγαλύτερη επικοινωνία με τα κοντινά τους πρόσωπα. Είναι επίσης ευαίσθητα στην ζέστη,στο κρύο και γενικά στις αλλαγές της θερμοκρασίας. Αντιδρούν έντονα στον πόνο.Κατά την διαδικασία της περιτομής επειδή είναι επικίνδυνη η χορήγηση αναισθητικού στα βρέφη,οι γιατροί χρησιμοποιούν ένα τοπικό αναισθητικό και δίνουν στα βρέφη ένα γλυκό διάλυμα για να θηλάζουν ώστε να νιώθουν λιγότερο στρες.

ΟΠΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΣΤΗΝ ΒΡΕΦΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Αντίληψη των σχημάτων στην αρχή της ζωής(0-2 μηνών) Έρευνες έχουν δείξει ότι τα νεογέννητα προτιμούν να κοιτάζουν σχήματα με καμπύλες και έντονες αντιθέσεις που έχουν ευδιάκριτα όρια μεταξύ των φωτεινών και σκοτεινών περιοχών. Γενικά οι ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι τα βρέφη προτιμούν να κοιτάζουν οτιδήποτε μπορούν να δουν καλά,δηλαδή μέτρια πολύπλοκα αντικείμενα με έντονες χρωματικές αντιθέσεις και ειδικά εκείνα που κινούνται. Αντίληψη των σχημάτων σε μεγαλύτερη ηλικία(2-12 μηνών) Από αυτήν την ηλικία το οπτικό σύστημα του βρέφους ωριμάζει με μεγάλη ταχύτητα.Το βασικότερο επίτευγμα που κατορθώνει ένα βρέφος για να αντιληφθεί ένα σχήμα είναι να διακρίνει το αντικείμενο από το περιβάλλον του. Συγκεκριμένα, σε ηλικία 3-4 μηνών τα βρέφη μπορούν να αντιληφθούν το σχήμα ορισμένων ακίνητων αντικειμένων που τραβούν την προσοχή τους. Σε ηλικία 9 περίπου μηνών τα βρέφη βλέπουν εικόνες που σχηματίζονται από κινούμενα φωτεινά σημεία καθώς συχνά μοιάζουν με ανθρώπινη μορφή. Σε ηλικία 12 μηνών τα βρέφη καταφέρνουν ακόμη καλύτερα να σχηματίζουν μορφές έχοντας ελάχιστες πληροφορίες στη διάθεσή τους.

Αντίληψη των προσώπων Για τα βρέφη το ανθρώπινο πρόσωπο είναι ένα σχήμα. Συγκεκριμένα τα βρέφη ηλικίας 3 μηνών αναγνωρίζουν και προτιμούν να κοιτάζουν το πρόσωπο της μητέρας τους παρά τα πρόσωπα άλλων γυναικών που μοιάζουν με τη μητέρα τους, ενώ ανάμεσα στην 9η και 12η εβδομάδα της ζωής τους, τα βρέφη διαμορφώνουν μια γενική εικόνα του ανθρώπινου προσώπου. Ανάμεσα στον 3ο και 7ο μήνα, τα βρέφη αρχίζουν να ξεχωρίζουν πολύ πιο γρήγορα τα κοντινά τους πρόσωπα από τα πρόσωπα των ξένων ενώ σε ηλικία 8-10 περίπου μηνών τα βρέφη αρχίζουν να ερμηνεύουν τις συναισθηματικές εκφράσεις του προσώπου της μητέρας τους και να ανταποκρίνονται προσαρμοζόμενα σε αυτές τις πληροφορίες. Εξήγηση της αντίληψης των μορφών Τα νεογέννητα είναι βιολογικά προετοιμασμένα να αναζητούν οπτικά ερεθίσματα και να κάνουν οπτικές διακρίσεις. Οι πρώτες οπτικές εμπειρίες είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την ανάπτυξη των οπτικών κέντρων του εγκεφάλου τους. Γενικά η ανάπτυξη της αντίληψης των μορφών είναι αποτέλεσμα μιας συνεχούς αλληλεπίδρασης ανάμεσα στον έμφυτο εξοπλισμό του μωρού, τη βιολογική ωρίμανση και τις οπτικές εμπειρίες.

ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΟΥ ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΟΥ ΧΩΡΟΥ Τα βρέφη ηλικίας κάτω των 2-3 μηνών δεν έχουν καθόλου στερεοσκοπική όραση δηλαδή την σύγκλιση των εικόνων των δύο ματιών. Επιστήμονες ισχυρίζονται ότι οι ενδείξεις του βάθους και της προοπτικής εντοπίζονται μόνο με το ένα μάτι (π.χ. η κίνηση των αντικειμένων που πλησιάζουν το πρόσωπο του βρέφους ή απομακρύνονται απ΄αυτό) Τα βρέφη αντιδρούν στα αντικείμενα του οπτικού τους πεδίου,χρησιμοποιούν δηλαδή κινητικά αισθητηριακά ερεθίσματα . Σε ηλικία 3-4 εβδομάδων ανοιγοκλείνει τα μάτια σε αντικείμενα που πλησιάζουν πολύ κοντά (αμυντική αντίδραση) ενώ σε ηλικία 4-5 μηνών , γνώριζαν ότι τα κινούμενα αντικείμενα που κρύβουν άλλα ερεθίσματα ,βρίσκονται πιο κοντά τους από τα ερεθίσματα που κρύβουν.

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑΣ ΜΕΓΕΘΟΥΣ Μέχρι πρόσφατα οι ερευνητές πίστευαν ότι η σταθερότητα μεγέθους εμφανίζεται από την ηλικία των 3 εώς 5 μηνών . Μελέτες έδειξαν όμως ότι ακόμη και τα νεογέννητα έχουν κάποια γνώση του πραγματικού μεγέθους ενός αντικειμένου. Στα βρέφη ηλικίας 4 μηνών η ικανότητα αυτή είναι πολύ καλά ανεπτυγμένη ωστόσο η σταθερότητα μεγέθους ολοκληρώνεται πριν από τα 10 με 11 περίπου χρόνια Ευχαριστούμε για την προσοχή σας !!!