Google: teiwest Τ.Ε.Ι. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Εκπαιδευτική … … e-Class Ε-Class Τμημάτων με έδρα την Πάτρα Κατάλογος Μαθημάτων κλπ. Τμήμα: http://logoth.teiwest.gr/ Ανακοινώσεις

Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α. Τερζή Κεφάλαιο 1: Τι είναι γλώσσα

Τι είναι Γλωσσολογία Η επιστήμη που μελετά τα χαρακτηριστικά της Γλώσσας. Σε αυτό το Τμήμα συνήθως, αντί για τον όρο Γλώσσα, χρησιμοποιείται ο όρος Λόγος. Οι δύο όροι είναι συνώνυμοι.

Τι είναι Γλώσσα Ένα βασικό σύστημα επικοινωνίας (των ανθρώπων). Ένα βασικό σύστημα επικοινωνίας (των ανθρώπων). Αποτελεί ένα θεμελιώδες χαρακτηριστικό, το οποίο διαφοροποιεί τους ανθρώπους από τα υπόλοιπα έμβια όντα. Θα εξηγήσουμε παρακάτω γιατί είναι διαφορετικό σύστημα επικοινωνίας από αυτά άλλων έμβιων οργανισμών.

Τι ξέρουμε όταν μιλάμε μια γλώσσα-1 Το σύστημα των φθόγγων Ξέρουμε όχι μόνο ποιους φθόγγους έχει η γλώσσα, αλλά και: ● Με ποιους φθόγγους μπορεί να αρχίζει ή να τελειώνει μια λέξη. Παραδείγματα ● Ποιοι φθόγγοι μπορούν να ακολουθούν ποιους. ● κλπ.

Τι ξέρουμε όταν μιλάμε μια γλώσσα-2 Τις λέξεις Ξέρουμε ότι συγκεκριμένοι συνδυασμοί φθόγγων φέρουν σημασία. Η σχέση (συνδυασμών) φθόγγων και σημασίας είναι αυθαίρετη. Επιχειρήματα: ● Διαφορετικές γλώσσες – διαφορετικές λέξεις ● Η ίδια λέξη/σημασία αλλάζει στον χρόνο Ονοματοποιητικές λέξεις – υπάρχουν κι εδώ εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν το αυθαίρετο της σχέσης λέξης-νοήματος.

Τι ξέρουμε όταν μιλάμε μια γλώσσα-3 Γνώση προτάσεων (και μη προτάσεων). Ξέρουμε ότι η πρώτη πρόταση είναι γραμματική ενώ η δεύτερη όχι (αντιγραμματική) Ο Κώστας έχασε την αστυνομική του ταυτότητα. *Έχασε ο Κώστας αστυνομική την ταυτότητά του. Από πού προκύπτει αυτή η γνώση; ● Απομνημόνευση; ή ● Γνώση κανόνων που φτιάχνουν τις προτάσεις;

Η δημιουργικότητα της γλώσσας Με τη γνώση των κανόνων, μπορούμε να αποσυνθέσουμε μία λέξη ή μία πρόταση και (χρησιμοποιώντας τους κανόνες πάντα) να φτιάξουμε καινούριες. Από την άλλη πλευρά, μπορούμε να καταλάβουμε καινούριες φράσεις και προτάσεις. Αυτό δεν είναι χαρακτηριστικό άλλων συστημάτων επικοινωνίας.

Γλωσσική ικανότητα – Γλωσσική επιτέλεση Γλωσσική ικανότητα – Γλωσσική επιτέλεση Γλωσσική ικανότητα Όλα αυτά που ξέρουμε για τη γλώσσα μας (χωρίς να μας τα έχουν διδάξει συνήθως) Δηλ., αυτά που περιγράψαμε στις προηγούμενες διαφάνειες. Γλωσσική επιτέλεση (επίσης: γλωσσική συμπεριφορά ή πλήρωση) Αυτά που τελικά λέμε, που μπορεί να διαφέρουν από αυτά που ξέρουμε. Διαφέρουν λόγω της παρεμβολής εξωγλωσσικών παραγόντων

Γραμματική 1. Όλα αυτά που ξέρουμε για τη γλώσσα μας = γλωσσική ικανότητα. 2. Το σύνολο των κανόνων που έχουν διατυπωθεί από τους ειδικούς. 3. Η μορφολογία και η σύνταξη. Συνήθως χρησιμοποιούμε τον όρο Γραμματική με την έννοια του 1. ή του 2., τα οποία εξάλλου είναι και πολύ παρόμοια.

Περιγραφική και Ρυθμιστική Γραμματική Σχετικά με τον ορισμό 2. της προηγούμενης διαφάνειας, μπορούμε να διακρίνουμε δύο είδη Γραμματικής: Περιγραφική Γραμματική Περιγράφει αυτά που ξέρει ο φυσικός ομιλητής της γλώσσας. Ρυθμιστική Γραμματική Προσπαθεί να επιβάλει συγκεκριμένους τρόπους ομιλίας. Συνήθως κρίνει τους διαφορετικούς τρόπους ομιλίας (ως λιγότερο σωστούς). Τη δεχόμαστε μόνο όταν πρόκειται για τη διδασκαλία μιας δεύτερης γλώσσας (διδακτική Γραμματική).

Νοηματική Γλώσσα Οι νοηματικές γλώσσες είναι γλώσσες, δηλ. συστήματα επικοινωνίας με γραμματική – όχι απλά κινήσεις των χεριών που κάνουμε όταν μιλάμε. Τα κωφά παιδιά τις κατακτούν όπως κατακτούν και τα τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά τις ομιλούμενες γλώσσες – δηλ., όταν εκτίθενται στο περιβάλλον που μιλιούνται. Η Αμερικάνικη Νοηματική (ASL) εισήχθη στις ΗΠΑ από τον παιδαγωγό Thomas Gallaudet γύρω στα 1820. Στην Ελλάδα η Ελληνική νοηματική αναγνωρίστηκε το 2000 (Ν. 2817). Πιο παλιά δεν επιτρεπόταν να μιλιέται στα σχολεία.

Οι «γλώσσες» των ζώων - 1 Οι παπαγάλοι; Επαναλαμβάνουν λέξεις, φράσεις, προτάσεις. Όμως: δεν μπορούν να τεμαχίσουν τα συμπλέγματα ήχων που παράγουν, ούτε να κάνουν ενικούς και πληθυντικούς των ουσιαστικών (και πολλά άλλα). Τα πουλιά και οι μέλισσες; Έχουν πολύπλοκα συστήματα επικοινωνίας Όμως: δεν υπάρχουν ενδείξεις εσωτερικής δομής στα κελαηδίσματα των πουλιών. Το ίδιο και για τις μέλισσες, οι οποίες άλλωστε επικοινωνούν μόνο για την τροφή τους.

Οι μέλισσες συγκεκριμένα έχουν ιδιαίτερα πολύπλοκους τρόπους για να επικοινωνήσουν πληροφορίες που αφορούν την τροφή τους. Karl von Frisch (1919) 1. Κυκλικός χορός Χορός σχήμα 8 (tail-wagging dance) Κυκλικός: Παρουσίας τροφής, ποσότητα, είδος Σχήμα 8: Απόσταση από πηγή τροφής (και κατεύθυνση, από τη γωνία με τις ακτίνες του ήλιου).

Αριστερά: round dance (κυκλικός) Δεξιά: tail-wagging (σε σχήμα 8)

Οι «γλώσσες» των ζώων - 2 Γενικά η ανθρώπινη γλώσσα έχει πολύ μεγάλες ποιοτικές διαφορές από τις «γλώσσες» των ζώων. Τα συστήματα επικοινωνίας των ζώων: 1. Χρησιμοποιούνται για περιορισμένους και συγκεκριμένους λόγους (τροφή, εδαφική ακεραιότητα, αναπαραγωγή). 2. Δεν έχουν δημιουργικότητα (βλέπε προηγούμενες διαφάνειες). 3. Δεν μιλούν για τη γλώσσα!

Τομείς της Γλωσσολογίας Φωνητική Φωνολογία Μορφολογία Σύνταξη Σημασιολογία Πραγματολογία Κοινωνιογλωσσολογία Ψυχογλωσσολογία Υπολογιστική Γλωσσολογία