BA (Hons) Economics for Business Year 2 B2099 APPLIED MICROECONOMICS Lecture 2 Ελαστικότητα - Elasticity Panagiotis Koutsouvelis (Module leader) Maria Dafnomili (Lecturer)

Ελαστικότητα ζήτησης/προσφοράς ως προς την τιμή (price elasticity) Η ελαστικότητα ως προς την τιμή (e) μετρά την έκταση (τον βαθμό) κατά την οποία η ζητούμενη ή προσφερόμενη ποσότητα μεταβάλλεται ως αποτέλεσμα μιας μεταβολής της τιμής, δηλαδή μετρά την ευαισθησία της ζητούμενης ή της προσφερόμενης ποσότητας σε μια μεταβολή της τιμής. Υπολογίζεται από το λόγο της ποσοστιαίας μεταβολής της ζητούμενης ή της προσφερόμενης ποσότητας (ΔQ) προς την ποσοστιαία μεταβολή της τιμής (ΔΡ) που την προκάλεσε.

3 Ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή (price elasticity)

Χαρακτηριστικές καμπύλες ζήτησης  Όσο πιο επίπεδη (παράλληλη προς τον άξονα των ποσοτήτων) είναι η καμπύλη ζήτησης, τόσο υψηλότερη είναι κατά μέσο όρο η ελαστικότητα ζήτησης  Η άπειρη ελαστικότητα, συνεπάγεται οριζόντια ευθεία γραμμή. Άπειρη ελαστικότητα έχουμε όταν ζητείται άπειρη ποσότητα σε μια δεδομένη τιμή και τίποτα δεν ζητείται σε μια υψηλότερη τιμή 4 QDQD D P P1P1 Q1Q1 Q 2 ……QnQn 0

Χαρακτηριστικές καμπύλες ζήτησης (συνέχεια) Έχουμε μηδενική ελαστικότητα (e D =0) όταν δεν μεταβάλλεται η ζητούμενη ποσότητα καθώς μεταβάλλεται η τιμή. Η αντίστοιχη καμπύλη σε έναν άξονα ποσότητας τιμών είναι μια κάθετη ευθεία γραμμή. 5 QDQD D P P1P1 Q1Q1 P2P2 Pn Pn 0

Χαρακτηριστικές καμπύλες ζήτησης (συνέχεια) Το παρακάτω σχήμα (ισοσκελής, συμμετρική υπερβολή) παρουσιάζει μια καμπύλη ζήτησης με μοναδιαία ελαστικότητα σε όλα τα σημεία της δηλ |e D |=1 6 QDQD P 0

Χαρακτηριστικές καμπύλες ζήτησης (συνέχεια) Μια καμπύλη ζήτησης που είναι ευθεία γραμμή έχει μια μεταβαλλόμενη ελαστικότητα κατά μήκος της που αρχίζει από μια υψηλή ελαστικότητα κοντά στον κάθετο άξονα (Α) και τελειώνει με χαμηλή ελαστικότητα κοντά στον οριζόντιο άξονα (Β). Στο μέσο της ευθείας γραμμής (Μ) η ελαστικότητα είναι μοναδιαία. 7 Β P |e|=1 Μ Α |e|>1 |e|<1 Q 0

P Υπολογισμός της ελαστικότητας σημείου QDQD 0 P1P1 P2P Αυτό σημαίνει ότι μια μείωση της τιμής κατά 1% θα οδηγήσει σε αύξηση της ζητούμενης ποσότητας κατά 1,25%. Q2Q2 Q1Q1 Α Β 8

P Υπολογισμός της ελαστικότητας σημείου (συνέχεια) QDQD 0 P2P2 P1P Αυτό σημαίνει ότι μια αύξηση της τιμής κατά 1% θα οδηγήσει σε μείωση της ζητούμενης ποσότητας κατά 0,5%. Q1Q1 Q2Q2 Α Β D Η ελαστικότητα του σημείου Β όταν η τιμή στο παρακάτω διάγραμμα μεταβάλλεται από P 1 σε P 2 υπολογίζεται ως εξής Οπότε |e D |=0,5<1 δηλ. ζήτηση ανελαστική

Υπολογισμός της ελαστικότητας τόξου 10 P QDQD 0 P1P1 P2P Q2Q2 Q1Q1 Α Β Στο προηγούμενο παράδειγμα ισχύει E Α ≠E Β που σημαίνει ότι στο τμήμα της καμπύλης ΑΒ η ελαστικότητα μπορεί να πάρει διάφορες τιμές. Είναι λοιπόν χρήσιμος ο υπολογισμός της μέσης ελαστικότητας ή ελαστικότητας τόξου για το κομμάτι ΑΒ της καμπύλης D D

Σταυροειδής ελαστικότητα ζήτησης 11

Προσδιοριστικοί παράγοντες της ελαστικότητας ζήτησης ως προς την τιμή 12 1.Ο αριθμός και η ομοιότητα των υποκατάστατων αγαθών 2.Το ποσοστό του εισοδήματος που ξοδεύεται στο αγαθό. 3.Ο χρόνος στον οποίο αναφέρεται η ανάλυση

Αριθμός και ομοιότητα υποκατάστατων 13 Όσο ο αριθμός των υποκατάστατων αγαθών είναι μεγαλύτερος και όσο πιο στενά υποκατάστατα υπάρχουν τόσο μεγαλύτερη είναι η ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή. Ως συνέπεια αυτού, όσο πιο στενά ορίζουμε ένα εμπόρευμα (π.χ. μια συγκεκριμένη μάρκα τσιγάρων μάλλον παρά τα τσιγάρα γενικά), τόσο μεγαλύτερη θα είναι η ελαστικότητα της ζήτησης ως προς την τιμή.

Το ποσοστό του εισοδήματος που ξοδεύεται για το αγαθό 14 Όταν το ποσοστό του εισοδήματος του καταναλωτή που ξοδεύεται για ένα αγαθό είναι σχετικά μεγάλο και μειωθεί η τιμή του αγαθού, τότε το πραγματικό του εισόδημα θα υποστεί σημαντική αύξηση, αφού θα μπορεί να αγοράσει την ίδια ποσότητα του εν λόγω αγαθού ξοδεύοντας τώρα λιγότερα χρήματα. Κατά συνέπεια μπορεί να αγοράζει μεγαλύτερες ποσότητες από όλα τα κανονικά αγαθά συμπεριλαμβανομένου και εκείνου που μειώθηκε η τιμή του

Ο χρόνος στον οποίο αναφέρεται η ανάλυση 15 Όσο περνάει ο καιρός από την αλλαγή της τιμής ενός αγαθού τόσο η πληροφορία για την αλλαγή αυτή γίνεται περισσότερο γνωστή στους καταναλωτές, που έχουν έτσι το χρόνο να αναπροσαρμόσουν καλύτερα τις καταναλωτικές τους συνήθειες.

Συνολικό έσοδο επιχείρησης (ή δαπάνη καταναλωτών) 16 Με δεδομένη την παρακάτω καμπύλη ζήτησης το συνολικό έσοδο του κλάδου (TR), το οποίο ουσιαστικά αποτελεί την συνολική δαπάνη των καταναλωτών δίδεται από τη σχέση ΤR= P x Q οπότε στο σημείο Α ισχύει TR = 0P 1 x0Q 1 =5 x 4= 20€ Α 3 P 0 P1P1 Q2Q2 Q1Q1 D 5 6 P2P2 Q Β 4

Ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή και έσοδα 17  Όταν η ζήτηση είναι ελαστική (δηλαδή │e│>1), μια αύξηση της τιμής επιφέρει μείωση του συνολικού εσόδου του κλάδου (ή της δαπάνης των νοικοκυριών για το προϊόν), ενώ μια μείωση της τιμής επιφέρει αύξηση.  'Όταν η ζήτηση είναι ανελαστική ( δηλαδή │e│ <1 ) και αυξάνεται η τιμή, τότε αυξάνεται και το συνολικό έσοδο, ενώ όταν η τιμή μειώνεται, τότε μειώνεται και το έσοδο.  Με μοναδιαία ελαστικότητα η μεταβολή της τιμής δεν επηρεάζει το συνολικό έσοδο eΖήτησηΤιμήΣυνολικό έσοδο > 1ελαστικήαύξηση μείωση αύξηση = 1 μοναδιαίας ελαστικότητας αύξηση μείωση σταθερό < 1 ανελαστική αύξηση μείωση αύξηση μείωση = 0 άκρως ανελαστική αύξηση μείωση αύξηση μείωση = ∞απείρως ελαστικήτιμή σταθερή,Aυξομειώνεται όταν αυξομειώνεται η ποσότητα

Ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή και έσοδα (συνέχεια) 18 Ρ 1  Ρ 2 και Q 1  Q 2 TR: 0Ρ 2 x0Q 2 < 0Ρ 1 x0Q 1 Α P 0 P2P2 Q1Q1 Q2Q2 D P1P1 Q Β |e|>1 Ρ 1  Ρ 2 και Q 1  Q 2 TR: 0Ρ 2 x0Q 2 > 0Ρ 1 x0Q 1 Ρ 1  Ρ 2 και Q 1  Q 2 TR: 0Ρ 2 x0Q 2 > 0Ρ 1 X0Q 1 Ρ 1  Ρ 2 και Q 1  Q 2 TR: 0Ρ 2 x0Q 2 < 0Ρ 1 x0Q 1 Α P 0 P2P2 Q1Q1 Q2Q2 D P1P1 Q Β |e|<1 Α P 0 P1P1 Q2Q2 Q1Q1 D P2P2 Q Β |e|>1 Α P 0 P2P2 Q1Q1 Q2Q2 D P1P1 Q Β |e|<1 Ρ 1  Ρ 2 και Q 1  Q 2 TR: 0Ρ 2 x0Q 2 = 0Ρ 1 x0Q 1 Α P 0 P2P2 Q1Q1 Q2Q2 D P1P1 Q Β |e|=1 Α P 0 P2P2 Q1Q1 D P1P1 Q Β |e|=0 Ρ 1  Ρ 2 TR: 0Ρ 2 x0Q 1 > 0Ρ 1 x0Q 1 (%αύξηση ΤΡ =%αύξηση Ρ)

Η Ελαστικότητα Προσφοράς (e s ) 19

Χαρακτηριστικές καμπύλες Προσφοράς 20  Εάν η καμπύλη προσφοράς τέμνει τον κάθετο άξονα των τιμών η ελαστικότητα κατά μήκος της καμπύλης είναι μεγαλύτερη της μονάδας δηλ. e s >1 και έχουμε ελαστική καμπύλη προσφοράς.  Εάν η καμπύλη τέμνει τον οριζόντιο άξονα των ποσοτήτων, η ελαστικότητα κατά μήκος της καμπύλης είναι μικρότερη της μονάδας δηλ. e s <1 και έχουμε ανελαστική καμπύλη προσφοράς.  Και στις δύο περιπτώσεις η ελαστικότητα τείνει στη μονάδα καθώς η τιμή και η ποσότητα αυξάνονται. P Qs S e s >1 0 P Qs E s <1 S 0

Χαρακτηριστικές καμπύλες Προσφοράς (συνέχεια) 21 P Qs S E s =0 0 P Qs S 0 P Es= 1Es= 1 S 0

Προσδιοριστικοί παράγοντες ελαστικότητας της προσφοράς 22  Η δυνατότητα της επιχείρησης να προσαρμόζει την παραγωγή και προσφορά αγαθών στη μεταβολή των τιμών.  Το χρονικό διάστημα. Το μέγεθος της ελαστικότητας της προσφοράς εξαρτάται από πόσο εύκολα οι παραγωγοί μπορούν να μετατοπιστούν από την παραγωγή άλλων προϊόντων σε αυτό του οποίου τιμή έχει μεταβληθεί. Όσο μεγαλύτερο το χρονικό διάστημα τόσο πιο εύκολο είναι για τον παραγωγό να μετατοπίσει την παραγωγή του και συνεπώς τόσο υψηλότερη είναι η ελαστικότητα.  Στο άμεσο χρονικό διάστημα η καμπύλη προσφοράς μπορεί να θεωρηθεί απολύτως ανελαστική (μια κάθετη γραμμή)  Στη βραχυχρόνια περίοδο η προσφορά μπορεί να αυξηθεί κάπως με μια αύξηση στην τιμή. Έχει μια θετική κλίση σχετικά απότομη.  Μακροχρόνια θα υπάρξει αρκετός χρόνος για όλες τις εισροές να αυξηθούν, επομένως, η ελαστικότητα είναι υψηλή και η καμπύλη σχετικά οριζόντια.

Μεταβολή ισορροπίας και δαπάνη καταναλωτών ή έσοδα επιχειρήσεων 23 Στο σημείο Α της καμπύλης ζήτησης η ελαστικότητα είναι (-3/0.5)*(2/7) = 12/7 = 1.71 Η μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς προς τα αριστερά στο νέο σημείο ισορροπίας Β τα έσοδα από 2*7=14 έγιναν 2.5*4 = 10

Μεταβολή ισορροπίας και δαπάνη καταναλωτών ή έσοδα επιχειρήσεων 24 Στο σημείο αρχικής ισορροπίας της καμπύλης ζήτησης η ελαστικότητα είναι (-2/1)*(2/10) = -4/10 = -0.4 Η μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς προς τα αριστερά στο νέο σημείο ισορροπίας τα έσοδα από 2*10=20 έγιναν 3*8 = 24

Μεταβολή ισορροπίας και δαπάνη καταναλωτών ή έσοδα επιχειρήσεων 25 Στο σημείο Α της καμπύλης ζήτησης η ελαστικότητα είναι (20/-2)*(5/100) = -50/100 = Η μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς προς τα δεξιά στο νέο σημείο ισορροπίας Β τα έσοδα από 5*100= 500 έγιναν 3* 120 = 360

Μεταβολή ισορροπίας και δαπάνη καταναλωτών ή έσοδα επιχειρήσεων Αλγεβρικό – Γεωμετρικό παράδειγμα 26 Γεωμετρική απεικόνιση των συναρτήσεων Έστω η συνάρτηση ζήτησης Q D = 10 – 0.25*P και η συνάρτηση προσφοράς Q S = *P Καμπύλη ζήτησης: Για P=0  Q D = 10. Για Q=0  P = 10/0.25  P=40 Καμπύλη Προσφοράς: Για P=0  Q S = -2. Για Q=0  P = 2/0.25  P=8

Μεταβολή ισορροπίας και δαπάνη καταναλωτών ή έσοδα επιχειρήσεων 27 Γεωμετρική απεικόνιση Ισορροπίας στην αγορά Συνάρτηση ζήτησης Q D = 10 – 0.25*P Συνάρτηση προσφοράς Q S = *P Q D = Q S  10 – 0.25*P = *P  0.5*P = 12  P=24  Q = *24  Q = 4

Μεταβολή ισορροπίας και δαπάνη καταναλωτών ή έσοδα επιχειρήσεων 28 Γεωμετρική απεικόνιση μετατόπισης Προσφοράς προς τα δεξιά και αύξηση εσόδων Έστω η νέα καμπύλη προσφοράς Q S = 0.25*P. Σημείο 1. Για P=0  Q=0 (αρχή αξόνων) Λαβαίνουμε ως δεύτερο σημείο το νέο σημείο ισορροπίας Q D = Q S  10 – 0.25*P = 0.25*P  0.5*P = 10  P=20  Q = 0.25*20  Q =5 Σημείο 2. Για P=20  Q=5 (σημείο Β)

Μεταβολή ισορροπίας και δαπάνη καταναλωτών ή έσοδα επιχειρήσεων 29 Στο σημείο Α της καμπύλης ζήτησης η ελαστικότητα είναι (1/-4)*(24/4) = -24/16 = (εναλλακτικά στο σημείο Α της συνάρτησης ζήτησης Q D = 10 – 0.25*P e = (dQ/dP) * (P/Q)  (dQ/dP) = -0.25, P/Q = 24/4  -0.25*(24/4) = *6 = -1.5) Με τη μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς προς τα δεξιά από Q S = *P σε Q S = 0.25*P στο νέο σημείο ισορροπίας Β τα έσοδα από 4*24= 96 έγιναν 5* 20 = 100

Μεταβολή ισορροπίας και δαπάνη καταναλωτών ή έσοδα επιχειρήσεων 30 Στο σημείο Α της καμπύλης ζήτησης η ελαστικότητα είναι (1/-4)*(24/4) = -24/16 = (εναλλακτικά στο σημείο Α της συνάρτησης ζήτησης Q D = 10 – 0.25*P e = (dQ/dP) * (P/Q)  (dQ/dP) = -0.25, P/Q = 24/4  -0.25*(24/4) = *6 = -1.5) Με τη μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς προς τα αριστερά από Q S = *P σε Q S = *P στο νέο σημείο ισορροπίας Β τα έσοδα από 4*24= 96 έγιναν 3* 28 = 84 Γεωμετρική απεικόνιση μετατόπισης Προσφοράς προς τα αριστερά και μείωση εσόδων Έστω η νέα καμπύλη προσφοράς Q S = *P. Σημείο 1. Για P=0  Q= -4. Για Q S = 0  0 = *P  P = 4/0.25  P = 16 Εναλλακτικά, λαβαίνουμε ως δεύτερο σημείο το νέο σημείο ισορροπίας Q D = Q S  10 – 0.25*P = *P  0.5*P = 14  P=28  Q = *28  Q =3 Σημείο 2. Για P=28  Q=3 (σημείο Β)

Μεταβολή ισορροπίας και δαπάνη καταναλωτών ή έσοδα επιχειρήσεων 31 Στο σημείο Α της καμπύλης ζήτησης η ελαστικότητα είναι (1/-4)*(24/4) = -24/16 = (εναλλακτικά στο σημείο Α της συνάρτησης ζήτησης Q D = 10 – 0.25*P e = (dQ/dP) * (P/Q)  (dQ/dP) = -0.25, P/Q = 24/4  -0.25*(24/4) = *6 = -1.5) Με τη μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς προς τα αριστερά από Q S = *P σε Q S = *P στο νέο σημείο ισορροπίας Β τα έσοδα από 4*24= 96 έγιναν 3* 28 = 84

Βιβλιογραφία Greek Kώττης Γ. & Περάκη – Κώττη A. (2008) Σύγχρονη Μικροοικονομική, Benos, (denoted by KΜΙ) Kώττης Γ. & Περάκη – Κώττη A. (2008) Σύγχρονη Μακροοικονομική, Benos, (denoted by KΜΑ) Chacholiades M. (1990), Mικροοικονομική I, Κριτική English Sloman, Hinde and Garratt (2010), Economics for Business, Prentice Hall 32