Η ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΗ 1.- Πράγματα που εξυπηρετούν αμέσως το Δημόσιο συμφέρον, όπως οδοί, πλατείες, λιμάνια, γέφυρες, σχολεία, πολεμικά οχήματα κλπ αποτελούν τη Δημόσια Περιουσία ή κτήση του Κράτους και των άλλων Δημόσιων Οργανισμών, δηλαδή τα λεγόμενα ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ. Σ’ αυτά ανήκουν επίσης τα λεγόμενα φυσικά κοινόχρηστα πράγματα Όπως οι ποταμοί, οι μεγάλες λίμνες και οι αιγιαλοί. 2.- Υπάρχουν όμως και άλλα περιουσιακά στοιχεία του κράτους που δεν εξυπηρετούν άμεσα κανένα δημόσιο συμφέρον. Εδώ ανήκουν οι κρατικές επενδύσεις σε μετοχές, ομόλογα, ακίνητα, γενικά όλα τα περιουσιακά στοιχεία που αποκτώνται στο πλαίσιο της συναλλακτικής δραστηριότητας της διοίκησης. Εδώ ανήκουν επίσης και τα αδέσποτα ακίνητα και περιουσίες των αποβιωνόντων χωρίς κληρονόμο που ανήκουν κατά νόμο στο Δημό- σιο . Τα στοιχεία αυτά αποτελούν τη λεγόμενη ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ του Κράτους ή των άλλων δημόσιων οργανισμών.

ΑΝΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΤΑ Τα κοινής χρήσεως πράγματα, εφόσον δεν ανήκουν σε δήμο ή κοινότητα ή ο νόμος δεν ορίζει αλλιώς, ανήκουν στο Δημόσιο. (968ΑΚ). Η διάταξη αυτή περιέχει μεν τεκμήριο κυριότητας υπέρ του δημοσίου, προϋποθέτει όμως την δυνατότητα ιδιωτικής κυριότητας των κοινοχρήστων. Η επιφύλαξη αυτή υπέρ του νόμου δεν είναι βέβαια αναγκαία, αφού ο Αστικός Κώδικας, ως απλός νόμος, δεν μπορεί να αποκλείσει αντίθετους ή αποκλίνοντες μελλοντικούς νόμους.

ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΗ Αναγκαστική απαλλοτρίωση κατά την έννοια του Συντάγμα- τος (άρθ.17 παρ.2 επ.) είναι η στέρηση ιδιοκτησίας με μονομερή πράξη του κράτους, λόγω δημόσιας ωφέλειας, καθοριζόμενης από τον νόμο, και έναντι δικαστικώς προσδιοριζόμενης αποζημίωσης του ιδιοκτήτη. Δηλαδή το άρθρο αυτό θέτει την ιδιοκτησία υπό την προστασία του κράτους. Σε περίπτωση που το όριο της χερσαίας ζώνης τέμνει ακί νητο τότε έχουμε α π ο δ υ ν ά μ ω σ η της ιδιοκτησίας η οποία υπάγεται στην έννοια της στερήσεως της ιδιοκτησίας κατά το άρθρο 17 του Συντάγματος και στην περίπτωση αυτή τα δικαστήρια επιδικάζουν αποζημίωση.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΜΟΝΟ ΤΩΝ ΕΜΠΡΑΓΜΑΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ Η συνταγματική προστασία της ιδιοκτησίας περιορίζεται μόνο στα εμπράγματα δικαιώματα και όχι στα ενοχικά. Επί παραδείγματι το άρθρο 17 του Συντάγματος δεν καλύπτει τα εκ της μετοχής (ενοχικά) δικαιώματα αλλά μόνο τα επί της μετοχής (εμπράγματα) δικαιώματα του μετόχου. Το Σύνταγμα προστατεύει μόνο την ιδιωτική ιδιοκτησία και δεν προστατεύει την περιουσία του κράτους αφού δεν νοείται προστασία του κράτους έναντι του εαυτού του. Στην περίπτωση όμως των ΝΠΔΔ πρέπει να διακρίνουμε μεταξύ της δημόσιας και της ιδιωτικής περιουσίας τους. Η τελευταία προστατεύεται, αλλά όχι η πρώτη.

Προστασία και απαλλοτρίωση της ιδιοκτησίας μόνο κατά τους όρους του Συντάγματος Η ιδιοκτησία απαλλοτριώνεται μόνο κατά τους όρους του Συντάγματος, ανεξάρτητα από το εάν ανήκει σε φυσικό ή νομικό πρόσωπο ιδιωτικού ή δημοσίου ή εκκλησιαστικού δικαίου, ημεδαπό ή αλλοδαπό. Στην περίπτωση των ΝΠΔΔ υπάρχουν τρεις εξαιρέσεις: Δεν υπόκεινται σε απαλλοτρίωση τα ακίνητα και άλλα πε- ριουσιακά στοιχεία των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Η αναγκαστική απαλλοτρίωση ενεργείται πάντα από το κράτος και δεν νοείται απαλλοτρίωση κρατικού περιουσια- κού στοιχείου, ΑΠΛΩΣ μεταβάλλεται η χρήση του. Στην περίπτωση ενός άλλου ΝΠΔΔ πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ της ιδιωτικής και δημόσιας περιουσίας του.

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΗ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΗ 1.- ΔΗΜΟΣΙΑ ΩΦΕΛΕΙΑ: Η δημόσια ωφέλεια κατά το Σύνταγμα συνάδει με το Δημόσιο συμφέρον. Πρέπει να είναι προσηκόντως αποδεδειγμένη (επαρκώς) και η αναγκαστική απαλλοτρίωση πρέπει να αποσκοπεί αμέσως στην δημόσια ωφέλεια, δηλαδή να συμβάλλει άμεσα και σημαντικά στην προαγωγή της οικονομίας ή άλλου δημοσίου συμφέροντος. Η Διοίκηση κρίνει συγκεκριμένα πότε εξυπηρετείται ο σκοπός αυτός. 2.- ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΠΡΟΒΛΕΨΗ: Πρέπει να προβλέπεται νομοθετικά. Στη Χερσαία Ζώνη λιμένα προβλέπεται από το άρθρο 22 του ν. 2971/2001. Εδώ ο νόμος ορίζει κάπως αφηρημένα μια δημόσια ωφέλεια, η Διοίκηση την

(συνέχεια προϋποθέσεων) εξειδικεύει και την συγκεκριμενοποιεί. 3.- Η ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ: Πρέπει να είναι πλήρης. Ως κριτήριο λαμβάνονται προ πάντων η αξία των παρακείμενων ομοειδών ακινήτων. Ως ΚΡΙΣΙΜΟΣ ΧΡΟΝΟΣ θεωρείται το διάστημα που μεσολάβησε από την ημερομηνία κήρυξης της απαλλοτρίωσης μέχρι της συζητήσεως ενώπιον του δικαστηρίου. Τυχόν υποτίμηση ή ανατίμηση της αξίας του απαλλοτριωμένου κατά τον κρίσιμο χρόνο, λαμβάνεται πάντα υπόψη.

4.- ΔΙΚΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ 4.- ΔΙΚΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ Ο δικαστικός προσδιορισμός της αξίας προβλέπεται από το Σύνταγμα. Δύναται να υπάρξει και διοικητική προ-εκτίμηση. ΠΡΟΣΟΧΗ: Η στέρηση της ιδιοκτησίας αποτελεί ιδιαιτέρως επαχθές μέτρο και επιβάλλεται ως έσχατο μέσο. Κηρύσσεται με Κ.Υ.Α. του Υπουργού Οικονομίας & Οικονομικών και του αρμόδιου Υπουργού. Η νομιμότητα της κηρύξεως της απαλλοτρίωσης ελέγχεται από το Συμβούλιο της Επικρατείας.

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Η απαλλοτρίωση, ως στέρηση ατομικού δικαιώματος, υπόκειται σε πολύπλοκη διαδικασία που ρυθμίζεται κυρίως στο ν.δ. 797/1971 (όπως τροποποιήθηκε και ισχύει) «περί αναγκαστικών απαλλοτριώσεων». Τα στάδια της διαδικασίας αυτής είναι βασικώς τα εξής πέντε :

(στάδια διαδικασίας) 1.- Απόφαση της Διοίκησης ότι η εξυπηρέτηση μιας ορισμένης, νομοθετικά αναγνωρισμένης δημόσιας ωφέλειας απαιτεί την αναγκαστική απαλλοτρίωση ορισμένου αντικειμένου. 2.- Αναγνώριση των δικαιούχων αποζημιώσεως. 3.- Κήρυξη της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης. (Διοικητική πράξη – ρητή με ανάγκη ειδικής αιτιολογίας). Απαιτείται κτηματολογικό διάγραμμα και κτηματολογικός πίνακας που αναγράφει τους ιδιοκτήτες. Η πράξη δημοσιεύεται στο Δ΄ τεύχος της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως και μπορεί να προσβληθεί στο ΣτΕ με αίτηση ακύρωσης εντός 30 ημερών από την έκδοσή της.

(διαδικασία συνέχεια) 4.- Προσδιορισμός της αποζημίωσης. 5.- Συντέλεση της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης με την καταβολή της αποζημίωσης.

Όταν κατά τον καθορισμό χώρων σε Ζώνη Λιμένα περιλαμβάνονται ιδιωτικά κτήματα, θεωρούνται ως κηρυχθέντα απαλλοτριωτέα, προκειμένου να περιληφθούν στη Ζώνη Λιμένα με την δημοσίευση στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως, της εγκριτικής απόφασης του Περιφερειάρχη μετά του διαγράμματος. Απαιτείται έκδοση ιδιαίτερης διοικητικής πράξης (Κ.Υ.Α. του Υπουργού Οικονομίας & Οικονομικών και του αρμόδιου Υπουργού) κηρύττουσα την αναγκαστική απαλλοτρίωση των εντός

. της οριογραμμής της Χερσαίας Ζώνης Λιμένα κειμένων ξένων ιδιοκτησιών, διότι στην προκειμένη περίπτωση, δεν πρόκειται περί αναγκαστικής απαλλοτρίωσης, οφειλομένης σε πρωτοβουλία της διοικήσεως με την δικαιολογία ότι επιδιώκει την πραγματοποίηση «Δημόσιας ωφέλειας», αλλά η αναγκαστική απαλλοτρίωση εν προκειμένω επέρχεται ως ex lege συνεπεία του καθορισμού της Χερσαίας Ζώνης Λιμένα, αφού όπως σαφώς καταφαίνεται από την διάταξη των

. άρθρων 22 και 28 του ν. 2971/2001 (Α-283), ούτε ο φορέας διοίκησης που με την απόφασή του καθορίζεται η οριογραμμή της Χερσαίας Ζώνης Λιμένα, ούτε ο Περιφερειάρχης σήμερα, ο οποίος επικυρώνει την εν λόγω απόφαση του φορέα διοίκησης, κηρύσσουν απαλλοτρίωση. Η απόφαση δηλαδή του Περιφερειάρχη που επικυρώνει την απόφαση του φορέα διοίκησης λιμένα αποτελεί μεν πράξη της διοίκησης ιδρυτική της Χερσαίας Ζώνης του Λιμένα, δεν είναι όμως ικανή να μεταγάγει μεταβολή στο καταλαμβανόμενο ιδιωτικό κτήμα. Μεταβολή στη κυριότητα επιφέρει η τήρηση της απαλλοτριωτικής διαδικασίας, που είναι αναγκαία γιατί δεν δικαιολογείται αφαίρεση ιδιοκτησίας χωρίς την προβλεπόμενη από το άρθρο 17 του Συντάγματος διαδικασία.

Προσδιορισμός της αποζημίωσης Προσδιορισμός της αποζημίωσης Ο προσδιορισμός της αποζημίωσης γίνεται πάντοτε κατά το Σύνταγμα από τα πολιτικά δικαστήρια. Αρμόδιο είναι το δικαστήριο στην περιοχή του οποίου είναι το ακίνητο. Ο δικαστικός προσδιορισμός της αποζημίωσης αφορά μόνο καθορισμό «τιμή μονάδος» χωρίς αναγνώριση δικαιούχου και χωρίς καταψήφιση υπόχρεου. Μπορεί να γίνει σε δύο στάδια, πρώτα από το μονομελές πρωτοδικείο και οριστικά κατόπιν από το εφετείο.

συνέχεια Η συντέλεση της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης επέρχεται σύμφωνα με τις απαιτήσεις του Συντάγματος και την ρητή πρόβλεψη του νόμου με την καταβολή πλήρους αποζημιώσεως στον δικαιούχο, ή την κατάθεσή της στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, ή εάν την έκδοση έχει το Δημόσιο, την έκδοση χρηματικού εντάλματος πληρωμής.

Το Δημόσιο αποκτά την κυριότητα και διαχείριση των χώρων αυτών μετά την ολοκλήρωση της απαλλοτριωτικής διαδικασίας. (π.χ. άρθρο 7 του ν. 2971/2001, υλοποίηση παραλίας και άρθρο 22 ίδιου νόμου, αναγκαστική απαλλοτρίωση ιδιωτικών κτημάτων που έχουν συμπεριληφθεί σε Χερσαία Ζώνη Λιμένα). Η απόφαση του Νομάρχη πρώτα και τώρα του Αποκεντρωμένου που επικυρώνει την απόφαση του φορέα διοίκησης λιμένα αποτελεί μεν πράξη της διοίκησης ιδρυτική της Χερσαίας Ζώνης του Λιμένα, δεν είναι όμως ικανή να μεταγάγει μεταβολή στο καταλαμβανόμενο ιδιωτικό κτήμα. Μεταβολή στη κυριότητα επιφέρει η τήρηση της απαλλοτριωτικής διαδικασίας, που είναι αναγκαία γιατί δεν δικαιολογείται αφαίρεση ιδιοκτησίας χωρίς την προβλεπόμενη από το άρθρο 17 του Συντάγματος διαδικασία.

Αναγκαστική απαλλοτρίωση κατά την έννοια του Συντάγματος (άρθ. 17 παρ Αναγκαστική απαλλοτρίωση κατά την έννοια του Συντάγματος (άρθ. 17 παρ.2 επ.) είναι η στέρηση ιδιοκτησίας με μονομερή πράξη του κράτους, λόγω δημόσιας ωφέλειας, καθοριζόμενης από τον νόμο, και έναντι δικαστικώς προσδιοριζόμενης αποζημίωσης του ιδιοκτήτη. Δηλαδή το άρθρο αυτό θέτει την ιδιοκτησία υπό την προστασία του κράτους. Η τήρηση της διαδικασίας είναι απαραίτητη και όταν δεν υφίσταται περίπτωση αποζημιώσεως (Α.Π. 719/63 ΝοΒ 12.463, Α.Π. 584/55 ΝοΒ 4.277, ΕΑ 720/60 Ελλ. Δ/σύνη 1.426 Πρωτ. Αθ. 3418/53).

Μέχρι τη συντέλεση της απαλλοτρίωσης το Δημόσιο όχι μόνο δεν υποχρεούται αλλά και δεν δικαιούται να παρεμποδίσει τους ιδιοκτήτες να προβούν σε οικοδομικές ενέργειες, καθόσον μη συντελεσθείσης της απαλλοτριώσεως, αυτοί είναι κύριοι και δικαιούνται κατά το Σύνταγμα να χρησιμοποιούν και να εκμεταλλεύονται τα ακίνητά των. Για οποιαδήποτε βέβαια εργασία ή κατασκευή θα πρέπει να λαμβάνονται οι απαραίτητες άδειες και εγκρίσεις, για τις οποίες θα πρέπει οι ενδιαφερόμενοι να απευθύνονται στην Υπηρεσία Δόμησης του οικείου δήμου.

. ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ ΜΙΧΑΛΗΣ ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ